DÖRDÜNCÜ ÇAĞIRIŞ

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI

MİLLİ MƏCLİSİNİN

IV SESSİYASI İCLASININ

 

PROTOKOLU № 30

 

Milli Məclisin iclas salonu.

23 dekabr 2011-ci il.

 

İclasa Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Sədri

O.Əsədov sədrlik etmişdir.

 

İclasda Milli Məclisin 114 deputatı iştirak etmişdir.

 

Qeydiyyat  (saat 12.03 dəq.)

İştirak edir  110

Yetərsay  83

 

İclasa dəvət olunmuşlar:

 

Rövşən Həsənov, Əziz Əliyev adına Həkimləri Təkmil­ləş­dirmə İnstitutunun Sinir xəstəlikləri kafedrasının pro­fessoru.

 

Abbas Ələsgərov, Azərbaycan Respublikası Dövlət Şə­hər­­salma və Arxitektura Komitəsinin sədri.

Dövlətxan Dövlətxanov, Azərbaycan Respublikası Döv­lət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi sədrinin müavini.

Elxan Əsədov, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hal­lar Nazirliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agent­liyi rəisinin müavini.

Zemfira Rzayeva, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyinin Hüquq şöbəsinin müdiri.

Xalid Nəcəfov, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hal­lar Nazirliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agent­li­yinin Baş Dövlət Tikinti Müfəttişliyinin rəisi.

Eldar Əliyev, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazi­rliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agen­t­liyinin şöbə müdirinin müavini.

Akif Məmmədov, Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Tikintidə Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyinin Baş Dövlət Tikinti Müfəttişliyinin Dövlət əhəmiyyətli obyektlər üzrə dövlət tikinti müfəttişliyinin baş məsləhətçi–baş müfəttişi.

Hikmət Məmmədov, Azərbaycan Respublikası Mem­ar­lıq və İnşaat Universitetinin dosenti.

 

İclasın gündəliyinə aşağıdakı məsələlər daxil idi:

 

1. Dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə dövlət qa­yğısı haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun la­yihəsi barədə.

2. Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Mə­cəlləsinin layihəsi haqqında.

3. Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında Azərbaycan Res­publikası qanununun layihəsi barədə (ikinci oxunuş).

 

Aşağıdakı məsələlər müzakirə edilmişdir:

 

Gündəlik haqqında.

 

Çıxış etmişlər: Oqtay Əsədov, Siyavuş Novruzov, Mü­bariz Qurbanlı, İqbal Ağazadə, Məlahət İbrahimqızı, Əli Əh­mədov, Bahar Muradova, Tahir Rzayev, Vahid Əhmədov, Ziyafət Əsgərov

 

Təklif: Gündəlik qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 12.12 dəq.)

Lehinə  106

Əleyhinə  0

Bitərəf  0

Səs vermədi  1

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

1. Dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə dövlət qayğısı haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi barədə.

 

Çıxış etmişlər: Oqtay Əsədov, Hadi Rəcəbli, Ziyafət Əs­gə­rov, İlyas İsmayılov, Fazil Mustafa, Fəzail Ağamalı, Qüd­rət Həsənquliyev, Elmira Axundova, Qənirə Paşayeva, Sahib Al­ıyev, Musa Quliyev, Bahar Muradova

 

Təklif: Layihə birinci oxunuşda qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 13.29 dəq.)

Lehinə  97

Əleyhinə  2

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  99

Nəticə: Qəbul edildi

 

2. Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsi haqqında.

 

Çıxış etmişlər: Bahar Muradova, Əli Hüseynli, Çingiz Əsədullayev, Sabir Rüstəmxanlı, Elton Məmmədov, Fəzail Ağamalı, Fazil Mustafa, Ziyafət Əsgərov, Vahid Əhmədov, Əli Məsimli, Elmira Axundova, Tahir Rzayev, Jalə Əliyeva, Valeh Ələsgərov, Zahid Oruc, Eldar Quliyev, Ağalar Vəliyev, Gülər Əhmədova, Qüdrət Həsənquliyev

 

Təklif: Layihə birinci oxunuşda qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 16.59 dəq.)

Lehinə  107

Əleyhinə  0

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

3. Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi barədə (ikinci oxunuş).

 

Çıxış etmişlər: Ziyafət Əsgərov, Əli Məsimli, Sevinc Hü­seynova, Sahib Alıyev, Gülər Əhmədova, Qənirə Paşa­yeva, Sabir Rüstəmxanlı, Hikmət Atayev, İlyas İsmayılov, Qüdrət Həsənquliyev, Zahid Oruc

 

Təklif: Layihə ikinci oxunuşda əsas kimi qəbul edil­sin

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.07 dəq.)

Lehinə  102

Əleyhinə  0

Bitərəf  0

Səs vermədi  1

İştirak edir  103

Nəticə: Qəbul edildi

 

Təklif: Layihənin adı, preambulası, maddələr 1-23 qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.55 dəq.)

Lehinə  105

Əleyhinə  2

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

Təklif: Maddələr 24-54 qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.55 dəq.)

Lehinə  104

Əleyhinə  1

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  105

Nəticə: Qəbul edildi

 

Təklif: Layihə ikinci oxunuşda qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.56 dəq.)

Lehinə  104

Əleyhinə  1

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  105

Nəticə: Qəbul edildi

 

Təklif: Qanun qəbul edilsin

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.56 dəq.)

Lehinə  106

Əleyhinə  1

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

Azərbaycan Respublikası

Milli Məclisinin Sədri          

O.ƏSƏDOV

 

 

 

MİLLİ MƏCLİSİN İCLASI

 

23 dekabr 2011-ci il. Saat 12.

 

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Sədri

O. Əsədov sədrlik edir

 

Sədrlik edən. Xoş gördük, hörmətli millət vəkilləri! Xa­hiş edirəm, qeydiyyatdan keçəsiniz.

 

Qeydiyyat  (saat 12.03 dəq.)

İştirak edir  110

Yetərsay  83

 

Yetərsay var, iclasa başlaya bilərik.

Hörmətli millət vəkilləri, bildiyiniz kimi, sabah Azər­bay­can Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin do­ğum günü, 50 illik yubileyidir. Möhtərəm Prezidentimiz Azər­bay­canın bugünkü inkişafını təmin etmək və xoşbəxt gə­ləcə­yini qurmaq yolunda göstərdiyi xidmətlərə görə xal­qımızın dərin hörmət və məhəbbətini qazanmışdır. Biz Pre­zi­denti­mi­zə xüsusən ona görə minnətdarıq ki, ulu öndər Hey­dər Əli­ye­vin uzaqgörən siyasətini yeni çağırışlar şərai­tin­də yaradıcı şəkildə məharətlə inkişaf və davam etdirir. Cə­nab İlham Əli­yevin həyata keçirdiyi sosial-iqtisadi strate­giya Azərbay­canı dünya­nın ən dinamik inkişaf edən dövlət­ləri sırasına çıxarmışdır.

Müasir dünyada dövləti lazımi səviyyədə idarə etmək, geosiyasi təlatümlərdən, gizli axınlardan, iqtisadi böhran­lardan çıxarmaq üçün çox yüksək səriştə və siyasi iradə lazımdır. Azərbaycan xalqı üçün tarixi bir şansdır ki, bu gün ölkəmizə İlham Əliyev kimi dərin zəkaya, analitik təfəkkür tərzinə malik olan, dünyada gedən siyasi və iqtisadi proses­ləri yaxşı bilən siyasətçi və dövlət xadimi rəhbərlik edir. Cənab İlham Əliyev Vətənini və xalqını sevən, Azərbay­cançılıq amalını ürəyində, qəlbində daşıyan bir rəhbərdir.

Dünya siyasətində belə bir məfhum vardır: “Xarici si­yasətin başlıca prinsipi ölkə daxilində yaxşı idarəçilikdir”. Azərbaycanın ötən illər ərzində apardığı uğurlu xarici siyasət, geniş bir bölgədə söz sahibi olması, tarixdə ilk dəfə BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü seçilməsi məhz ölkə daxilində möhtərəm Prezidentimizin həyata ke­çir­diyi müdrik siyasətin məntiqi davamı olmuşdur.

Biz hamımız əminik ki, Azərbaycan ildən-ilə daha da irəli gedəcək və dünyanın inkişaf etmiş dövlətləri arasında layiq olduğu yerini tutacaqdır. Bu gün xalqımızı düşündürən problemlər, xüsusən torpaqlarımızın erməni işğalından azad edilməsi, qaçqın və köçkün soydaşlarımızın yurd-yuvalarına qayıtması məsələsi də həll ediləcəkdir.

Möhtərəm Prezidentimizin həyata keçirdiyi siyasət buna təminat verir. Bu işdə dövlət başçısına kömək göstərmək, ölkəmizin qanunvericilik bazasını daha da möhkəmlən­dirmək və təkmilləşdirmək üçün Milli Məclis öhdəsinə dü­şən vəzifələri layiqincə yerinə yetirəcəkdir.

Hörmətli millət vəkilləri, icazə verin, sizin hamınızın adın­­dan möhtərəm Prezidentimizi bu şanlı yubiley münasi­bəti ilə ürəkdən təbrik edək və Milli Məclis tərəfindən hazır­lan­mış təbrik məktubunu oxumaq üçün sözü Ziyafət Əs­gərova verək. Buyurun.

Z.Əsgərov, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Səd­rinin birinci müavini, Təhlükəsizlik və müdafiə komitəsinin sədri.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Zati-aliləri cənab İlham Heydər oğlu Əliyevə.

Əziz və möhtərəm cənab Prezident! Sizi anadan olmağı­nızın 50 illiyi münasibəti ilə səmimi qəlbdən təbrik edir, Sizə uzun ömür, möhkəm can sağlığı arzulayır, Azər­baycanın qüdrətli dünya dövlətləri sırasına çıxarılması, xal­qımızın xoşbəxt gələcəyinin təmin olunması naminə dəyərli fəaliyyətinizdə yeni-yeni uğurlar diləyirik!

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin uzaqgörən siyasətini yeni çağırışlar şəraitində yaradıcı şəkildə, məharətlə davam etdir­məyiniz sabit və ardıcıl yüksəlişi və yeniləşməni gün­dəlik həyatımızın reallığına çevirmişdir. Müasir dövrün tələbləri səviyyəsində qurulmuş sosial-iqtisadi inkişaf strategiyası hər gün yeni bəhrələr verir. İndi Azərbaycan dünyanın ən di­na­mik inkişaf edən ölkələrindən biri və Cənubi Qafqaz regio­nunun lider dövlətidir.

Ölkəmizin ildən-ilə daha da zənginləşməsi qarşıya qoyulan ən mürəkkəb və çətin vəzifələrin öhdəsindən gəl­məyə imkan yaradır. Sənaye və kənd təsərrüfatı potensi­alı­nın güclənməsinə, regionların sosial-iqtisadi inkişafına yö­nələn möhtəşəm dövlət proqramları icra olunur, xalqımızın rifah halının yüksəlməsinə xidmət edən tədbirlər həyata keçirilir, əmək haqları, müavinətlər, pensiyalar artırılır, elm və təhsilin, mədəniyyət və incəsənətin, səhiyyə və idmanın tərəqqisi üçün lazımi işlər görülür.

Hüquqi, demokratik, dünyəvi dövlət quruculuğu, vətən­daş cəmiyyəti yaradılması, bazar iqtisadiyyatının bərqərar edilməsi məqsədi ilə geniş miqyaslı islahatlar davam etdiri­lir. İnsan hüquqları və azadlıqları etibarlı surətdə təmin edilir, ölkəmizin Avropa xalqları ailəsində nüfuzu artır.

Elmi əsaslar üzərində qurulmuş xarici siyasətiniz Azər­bay­canın dünya siyasətinə təsirinin dönmədən artmasına gət­irib çıxarır. Dövlətimizin beynəlxalq mövqelərinin möh­kəmlən­mə­si BMT Təhlükəsizlik Şurasının qeyri-daimi üzvü kimi yük­sək zirvənin fəth edilməsində öz parlaq ifadəsini tapmışdır.

Azərbaycanın haqq səsinin dünya birliyinə çatdırılması üçün həyata keçirilən düşünülmüş tədbirlər müsbət nəticələr verir. Xalqımızın ağrılı yeri olan Ermənistan–Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizama salınmasında ərazi bütövlüyü prinsipi beynəlxalq təşkilatlar və xarici ölkələr tərəfindən təməl prinsip kimi qəbul olunur. Şübhə yoxdur ki, qısa zamanda Siz dövlətimizin bu probleminin də həllinə nail olacaqsınız.

Əziz və möhtərəm cənab Prezident!

Xalqımızın maraqları və tələbatı üzərində qurulan siyasətiniz, müasir idarəçilik üslubunuz Sizə ölkəmizdə və xaricdə böyük hörmət və nüfuz qazandırmışdır. Azərbay­canın xoşbəxt gələcəyi bu gün Sizin əzmlə həyata keçir­diyiniz quruculuq və inkişaf strategiyası ilə bağlıdır.

Müasir dünyanın çox mürəkkəb bölgəsində yerləşən öl­kəmizi layiqli şəkildə idarə etmək üçün dövlət başçısından tələb olunan yüksək erudisiya və intellekt, siyasətə, iqti­sa­diy­yata, incəsənətə, tarixə, başqa sahələrə dərindən bələdlik kimi xüsusiyyətlərlə yanaşı, Siz Vətənə dərin məhəbbət, sə­mimilik, sadəlik, təvazökarlıq, insanların qayğılarına həssas münasibət kimi yüksək mənəvi keyfiyyətlərə maliksiniz. Sizin nümunəvi insani keyfiyyətləriniz gözəl ailə başçısı olmağınızda da təcəssümünü tapmışdır. Azərbaycanın bi­rin­ci xanımı Mehriban Əliyeva, övladlarınız ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edir, xalqımızı düşündürən problemlərin həllinə kömək göstərmək üçün mümkün olan hər şeyi edirlər.

Möhtərəm cənab Prezident!

Biz əminik ki, Sizə xas olan siyasi bəsirət və səriştə dövlətimizin müstəqillik yollarında bundan sonra da inamla irəliləməsini təmin edəcəkdir. Bu işdə biz Sizə yeni uğurlar arzulayırıq. Sizi əmin edirik ki, xalqımızın və dövlətimizin işıqlı sabahı naminə həyata keçirdiyiniz quruculuq işlərinin qanunvericilik bazasını möhkəmləndirmək və təkmilləşdir­mək üçün parlament öhdəsinə düşən vəzifələri bundan sonra da layiqincə yerinə yetirəcəkdir.

Dərin ehtiram hissi ilə, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi.

Bakı şəhəri, 23 dekabr 2011-ci il. (Alqışlar.) Sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Hörmətli millət vəkilləri, sizin alqışlarınız bu məktubu dəstəklədiyinizi göstərir. Bir daha cənab Prezidentimizi təbrik edək, ona şərəfli işində uğurlar arzulayaq. (Alqışlar.)

İndi isə xahiş edirəm, gündəliyə keçək. Gündəlik hamıya paylanıb, xahiş edirəm, münasibətinizi bildirəsiniz.

 

Səsvermənin nəticələri  (saat 12.12 dəq.)

Lehinə  106

Əleyhinə  0

Bitərəf  0

Səs vermədi  1

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

Gündəlik qəbul edildi, sağ olun. Müzakirəyə yazılmaq istəyənlər varsa, buyursunlar. Siyavuş Novruzov.

S.Novruzov. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Sədr, hörmətli de­putatlar! Gündəliyə səs verdik, gündəliklə razıyam. Amma bu gün bir məsələyə toxunmaq istəyirəm. Son günlər bu məsələ Azərbaycan xalqı tərəfindən çox geniş şəkildə mü­zakirə edilir. Fransa parlamentinin qondarma erməni soy­qırı­mını təsdiq etməsi cəmiyyətdə çox böyük hiddət doğurub. Böyük bir Avropa dövlətinin öz parlamentində olmayan bir məsələni müzakirə etməsi və belə bir qərar qəbul etməsi, deyərdim ki, Avropa dəyərlərinə zidd olan bir hərəkətdir.

Dəfələrlə Türkiyə müraciət edib ki, bu məsələ tarixçilərin işidir. Deyilib ki, dünya ölkələrini təmsil edən alimlər yı­ğışsın­lar, bu məsələni müzakirə eləsinlər. Lakin bu məsələni müzakirə etmək əvəzinə ayrı-ayrı Avropa parlamentləri belə addım atır, qərarlar qəbul edirlər. Mən bu qərarı qətiyyətlə pisləyirəm. Hesab edirəm ki, bu gün Azərbaycan parlamenti də, Azərbaycan xalqı da Türkiyənin yanındadır. Türkiyənin bu istiqamətdə atdığı hər addım Azərbaycan xalqı tərəfindən dəstəklənir.

Qeyd etməliyəm ki, əsrin sonunda baş verən, faktlara, sənədlərə, şəkillərə əsaslanan Xocalı soyqırımı haqqında bu günə qədər Avropa parlamentlərində bir kəlmə də olsun söz deyilmədiyi halda, guya əsrin əvvəlində baş vermiş uydurma soyqırımı ilə bağlı aktlar qəbul olunur. Bu, yolverilməzdir. Hesab edirəm ki, bu, düzgün olan bir məsələ deyil. Biz bunu pisləməli, öz fikrimizi bildirməliyik. Milli Məclisin hər bir deputatı buna öz münasibətini bildirməlidir.

Bu, antidemokratik bir addımdır. Belə bir qərar qəbul olu­nur ki, kim bu haqda düşünsə və yaxud da etirazını bildirsə, 45 min avro cərimə ödəyəcək, ya da bir il müddətinə həbs olunacaq. Faşizmin yayılması və Avropanın işğal edilməsi ilə bağlı bəyanatlara heç belə münasibət yoxdur, amma kim bu gün “erməni soyqırımı”nı inkar edirsə, ona qarşı belə bir addım atılır.

Bir fikrimi də söyləmək istəyirəm. Bu gün Azərbaycan iqtidarına böhtanlar atan müxalifət dairələri və onun mətbuat orqanları, çox təəssüflər olsun ki, özlərinə Fransada sığına­caq tapıblar. Bu da, yəqin ki, türklərə, azərbaycanlılara olan məhəbbətdən irəli gəlmir. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Siz 45 min avro dediniz. Yəqin, büdcələrinin 45 minə ehtiyacı var, onu yığmaq istəyirlər. Mübariz Qurbanlı.

M.Qurbanlı. Təşəkkür edirəm. Cənab Sədr, gündəliyə səs verdim və mən də Fransa parlamentində qondarma erməni soyqırımı ilə əlaqədar gedən müzakirələrə toxunmaq istəyirəm. Hesab edirəm ki, bu gün Fransa parlamentində bu cür proseslərin baş verməsi XIX əsrdə erməni məsələsinin Osmanlı İmperiyasına qarşı yönələn siyasətinin davamıdır. Yəni tarix təkrar olunur. Türkiyənin güclənməsindən narahat olan bəzi qüvvələr qondarma erməni soyqırımından ona qarşı təzyiq vasitəsi kimi istifadə eləmək istəyirlər.

Hazırda 20-yə yaxın ölkə tərəfindən qondarma erməni soyqırımı tanınıbdır. Amma bu tanınma nə Türkiyənin inki­şafını dayandıra, nə də mövqeyini zəiflədə bilib. Əminəm ki, Fransada və ya başqa ölkələrdə belə qərarların qəbul edil­mə­si qardaş Türkiyənin fəaliyyətinə, onun mövqeyinə, güclən­məsi­nə mənfi təsir göstərməyəcək.

Əlbəttə ki, bu addım Azərbaycanda hamı tərəfindən pis­lənilir. Eyni zamanda, Fransanın özündə, onun ticarət, iqtisadiy­yat, biznes və siyasi dairələrində bu məsələyə münasi­bət birmənalı deyil. Hamıya bəllidir ki, Fransa seçki ərəfəsin­dədir və seçkidə ermənilərin səsini qazanmaq üçün bu kartdan istifadə eləmək istəyənlər var. Amma bütövlükdə götürdükdə Fransa parlamentində belə bir antidemokratik qərarın qəbul edilməsi nə ermənilərin xeyrinədir, nə də fransızların. Əksinə, bu, beynəlxalq aləmdə və regionda sülhə, əmin-amanlığa zərbə vuran bir hərəkətdir.

Qondarma erməni soyqırımına qarşı biz nə üçün çıxış edirik?! Dəfələrlə parlamentdə buna qarşı etiraz edilib və yalan olduğu ifadə olunubdur. Bu, əslində, işğalçı Ermənistana bəraət qazandırmaq və onu ruhlandırmaq siyasətidir. Ona görə də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şura­sının daimi üzvü olan bir dövlətin belə bir addım atması, əlbət­tə, pislənilməlidir. Əminəm ki, dünyanın qabaqcıl öl­kələri, dünya ictimaiyyəti bu məsələdə Azərbaycan kimi Türkiyənin yanında olacaq.

Hələ ki bu qanun layihəsi aşağı palatada qəbul olunub, sonra senatda müzakirə olunacaq. Ümidvaram ki, senatdakı ağıllı adamlar bu məsələnin Fransa–Türkiyə münasibətlərinə böyük xələl gətirəcəyini görərək onu qəbul etməyəcəklər və nəticədə qondarma erməni soyqırımından Türkiyəyə qarşı təzyiq vasitəsi kimi istifadə eləmək cəhdi iflasa uğrayacaq. Türk hökuməti müvafiq addımlar atıb, Azərbaycan da gələcəkdə bununla bağlı müəyyən addımlar atacaqdır. Yə­qin, hələ biz bəzi məsələlərin tam aydınlaşmasını göz­ləməliyik. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. İqbal Ağazadə.

İ.Ağazadə. Möhtərəm cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Məndən əvvəl çıxış edən millət vəkillərinin möv­qeyini dəstəkləyirəm və bu məsələyə bir qədər fərqli tərəf­dən yanaşmaq istəyirəm. Fransanın Milli Assambleyası bundan əvvəl də “soyqırımı aktı” haqqında qərar çıxarmışdı. İn­di isə soyqırımı cinayətini etiraf etməyənlərə qarşı qərar qəbul etməklə, əslində, Avropanın mərkəzində ifadə azadlı­ğı­nı, insan haqlarını məhdudlaşdırmış olur. Bununla o, Tür­ki­yə­dən daha çox öz vətəndaşlarının üzərinə gedərək onların haqlarını pozur.

Çox təəssüflər olsun ki, Avropa Birliyinin aparıcı dövləti olan Fransa bu gün dünyada demokratikləşmənin, söz, mət­buat, ifadə azadlığının qarşısına sipər çəkən bir qanun qəbul edib. Mən hesab edirəm ki, bu qanun Fransa vətəndaşları və onun siyasi təşkilatları, vətəndaş institutları tərəfindən də ciddi şəkildə qınanılacaqdır. O cümlədən, Avropa Birliyinin üzvü olan ölkələr gələcəkdə belə bir presedentin yaran­ma­ması və vətəndaşların ifadə azadlığına qarşı bu tipli qanun­ların qəbul olunmaması üçün Avropa Birliyi adından Fransa ilə bu və ya digər şəkildə təmasda olub, danışıqlar aparıb, senatda bunun təsdiqlənməsinin qarşısını alacaqlar. Bu, demokratiyaya deyil, antidemokratiyaya doğru atılmış bir addımdır.

Çox tez-tez səslənilir ki, qondarma erməni soyqırımının tanınması dünyada, beynəlxalq aləmdə nəyi isə, yaxud da Tür­kiyənin mövqeyini dəyişir. Hesab edirəm, Türkiyə də, Azər­baycan da bu məsələlərlə bağlı mövqelərini ifadə et­məklə yanaşı, saxta olan bir şeyə qarşı bu qədər əsəbi davran­mamalıdırlar. Çünki tarix saxtalığı sevmir, yalan itti­hamların hamısını gec-tez öz səhifəsindən silir, atır. Bu soy­qırımı Ermənistan üçün deyil, əslində, Fransa hakimiyyəti və Fransa siyasiləri üçündür. 350 minə qədər erməninin səsini almaq naminə tarixə ləkə yaxmaq, saxtalaşdırmaq, ona fərqli açıdan yanaşmaq və ən sonda vətəndaşların, tədqiqatçıların, tarixçilərin hüquqlarını tapdalamaq mahiyyət etibarı ilə dövlətin özünə ziyandır. Təsəvvür edin ki, bu andan etibarən Fransada hətta 1915-ci il hadisələrini tədqiq edən adamlar da fərqli nəticəyə gələ bilməyəcəklər, çünki parlamentdə artıq bununla bağlı qərar qəbul edilib. Hesab edirəm ki, hər zamankı kimi yenə də Azərbaycan cəmiyyəti Türkiyənin, haqqın, ədalətin yanındadır və...

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Məlahət İbrahimqızı.

M.İbrahimqızı. Çox sağ olun, hörmətli Oqtay müəllim. Məndən öncə çıxış edən həmkarlarımın bütün fikirlərinə qoşuluram. Hesab edirəm ki, bu, həqiqətən də, müzakirəsi vacib olan bir məsələdir. Təkcə millət vəkilləri yox, bütün ictimaiyyət buna öz münasibətini bildirməlidir. Çünki bu, əslində, Türkiyəyə qarşı deyil, Azərbaycana qarşı atılmış addımdır. Mətbuatdan hər kəsə məlumdur ki, bu, 500-dən çox millət vəkilinin təmsil olunduğu parlamentin ancaq 38 faiz səsi ilə dəstəklənmiş bir qanundur.

Bir neçə gün bundan qabaq Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəs­təyi Şurası adından Fransanın qeyri-hökumət təşkilat­la­rına müraciət olmuşdu. Bu gün artıq Fransa Milli Assamble­yasından məktub gəlib. Onlar Fransa Senatında qəbul olunan bu qanuna etirazlarını bildirirlər və bunun mürtəce bir qanun olduğunu etiraf edərək Türkiyəni dəstəkləyirlər. Yəqin ki, bu gün bu mətbuatda da dərc olunacaqdır.

Biz, əslində, Fransa xalqına deyil, Fransanın rəsmilərinə qarşı etirazımızı bildiririk. Bu da, əlbəttə, bizim haqq səsimizdir. Ona görə ki, Fransa ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərindən biridir. Elə bu günlərdə öz missiyasını başa vuran Bernar Fasye mətbuat konfransında belə bir fikir səsləndirdi ki, Qarabağ probleminin həlli getdikcə çətinləşir. O, əlbəttə, “çətinləşir” yox, “çətinləşdirir” deməli idi, çünki etiraf etdikləri kimi, 20 ildə Minsk qrupunun həmsədri olaraq heç bir şey etməmişlər. Bu gün əgər Fransanın prezidenti Sarkozinin təzyiqi ilə 40-a yaxın millət vəkili belə bir mürtəce qanuna dəstək verirsə, əlbəttə, biz Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı onlardan yaxşı heç nə gözləməməliyik.

Biz dövlətimizin rəsmi mövqeyini də dəstəkləyirik. Dünən Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi mövqeyi mətbuatda sərgiləndi. Biz də parlamentarilər olaraq həm Fransanın Milli Assambleyasına, həm də Fransa Senatına rəsmi məktub göndərməliyik, çünki bu bilavasitə Azərbaycanın əleyhinə, Qarabağ probleminin əngəllənməsinə yönələn bir qanun layihəsidir. Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Əli Əhmədov.

Ə.Əhmədov. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Oqtay müəllim, mən də burada səsləndirilən fikirlərə qoşuluram. Belə hesab edirəm ki, heç bir əsası olmayan, saxta, qondarma ittihamlar əsa­sında Fransa parlamenti tərəfindən demokratiya anlayışı ilə uzlaşmayan belə bir qərarın qəbul edilməsi hər şeydən əv­vəl Fransanın demokratik cəmiyyət və dövlət kimi imicinə cid­di kölgə salır. Düşünürəm ki, bundan sonra, Fransanın hər hansı bir məsələ ilə əlaqədar kiməsə demokratiya dərs­lə­ri keçmək istəməsi cəhdlərinin qarşısı ciddi şəkildə alın­malı­dır.

İkinci bir tərəfdən, heç şübhəsiz, Fransanın qəbul elədiyi qərar Türkiyəyə qarşı çevrilib. Azərbaycan cəmiyyəti, bü­töv­­lükdə hər bir Azərbaycan vətəndaşı Türkiyəyə qarşı olan bu qərara açıq şəkildə etirazını bildirir. Mən belə hesab edirəm ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşının və bütövlükdə xal­qımızın iradəsini ifadə edən Azərbaycan parlamentinin bu məsələ ilə əlaqədar kəskin mövqeyi açıq şəkildə ortaya qoyulmalıdır.

Düşünürəm ki, Fransanın Minsk qrupunun həmsədri kimi öz üzərinə götürdüyü missiyanın ədalətli və qərəzsiz şəkildə həyata keçirəcəyinə şübhələr bundan sonra daha da ar­tacaqdır. 20 ilə yaxındır ki, Minsk qrupu tərəfindən münaqi­şənin həll edilməsi üçün ciddi bir addım atılmayıb. Bunun səbəblərindən biri də ondan ibarətdir ki, Minsk qrupunun həmsədrlərindən olan Fransa bütövlükdə bu münaqişəyə ədalətli şəkildə yanaşmaq mövqeyini sərgiləyə bilməyib.

Tarixçilərin əksəriyyətinin belə bir hadisənin olmadığını təsdiqləyən sənədləri ortalığa qoymalarına baxmayaraq, belə bir saxtalaşmaya gedən Fransa parlamenti indiki nəsillərin gözü qarşısında baş verən faciələrə münasibət bildirməkdə bu cür operativlik və obyektivlik göstərə bilmir. Xocalı soy­qırımına münasibəti ifadə etmədən Minsk qrupunun həm­səd­rlərindən biri kimi Fransanın Dağlıq Qarabağ münaqi­şəsinin ədalətli şəkildə həll olunması üçün səy göstərəcəyinə inanmaq, əlbəttə ki, çox çətindir. Bunlar, sadəcə olaraq, səy göstərmək imitasiyası yaratmaqdan başqa bir şey deyildir. Mən belə hesab edirəm ki, bütövlükdə Azərbaycan cəmiyy­ə­ti, qeyri-hökumət təşkilatları, digər strukturlar bu məsələyə kəs­kin şəkildə münasibətlərini ifadə etməlidirlər. Bu mü­nasi­bətdən biri Türkiyənin mövqeyini ciddi şəkildə dəs­tək­ləməkdən ibarət olmalıdır. İkincisi isə bütövlükdə Fransanın qəbul etdiyi bir qərarın ədalətsiz, haqsız və...

Sədrlik edən. Sağ olun. Bahar Muradova.

B.Muradova. Çox təşəkkür edirəm, cənab Sədr. Mən hər şeydən əvvəl Türkiyədə yaşayan soydaşlarımıza, türk vətən­daş­larına, siyasətçilərinə, rəsmilərinə üzümü tuturam və de­yirəm ki, Azərbaycan xalqı, Azərbaycan parlamenti və Azər­baycan dövləti sizin yanınızdadır, sizin haqq işinizi hər zaman dəstəkləyir, bu gün də dəstəkləməkdədir.

Mən, eyni zamanda, üzümü Avropa Birliyinə, ona daxil olan təşkilatlara, ölkələrə və onların rəhbərlərinə tuturam. Bu qərar təkcə Fransada yaşayan və ya oraya səfər edəcək tür­klərə və azərbaycanlılara qarşı yönəlməyib. Mən əminəm ki, Avropa Birliyinə daxil olan ölkələrdə kifayət qədər rəsmi şəxslər, eləcə də sıravi vətəndaşlar var ki, onlar tarixdə belə bir hadisənin olmadığını bilir, insanların söz azadlığını məh­dudlaşdıran belə bir qərara yox deyir və bunu qəbul etmirlər. Belə çıxır ki, Avropa Birliyinə daxil olan hər hansı bir öl­kənin Fransaya səfər edən vətəndaşı da belə bir məsuliyyətə cəlb oluna bilər. Bu, bütövlükdə Avropa dəyərlərinə, Avropa Birliyinə daxil olan ölkələrin qarşılıqlı münasibətlərinə, eləcə də Avropa ilə Qafqaz və digər dövlətlərin münasi­bət­lərinə çox ciddi təsir göstərəcəkdir.

Bu gün Türkiyəyə qarşı yönəlmiş bu iddiada məqsəd tək­cə Türkiyənin genişlənməsinin, Şərqdə, eləcə də ərəb dün­yasında böyük söz sahibi olmasının qarşısını almaq deyil, həm də onun Avropa Birliyinə girişinə mane olmaqdır. Çünki bunu hesablayanlar çox gülünc bir arqumentlə çıxış edib söyləyirlər ki, 300-500 min erməninin səsi guya ki, bunlara lazımdır. Amma bu, zahirən gətirilən arqumentdir. Bunun arxasında isə, doğrudan da, Türkiyənin Avropa Birliyinə üzvlüyünü əngəlləmək dayanır. Hər kəs bilirdi ki, belə bir qərar qəbul ediləcəyi təqdirdə Türkiyə ən yüksək səviyyədə cavab tədbirləri görəcəkdir. Bu da onun Fransa da daxil olmaqla, Avropa Birliyi ilə münasibətlərinin kəskinləş­məsinə və bu münasibətlərin də nəticəsində onun Avropa Birli­yinə girişinin əngəlləməsinə gətirib çıxaracaqdır. Bu çox uzaq mənzilli bir proqramdır.

Mən hesab edirəm ki, bu, Fransanın da daxil olduğu Avropa Birliyinin əsaslandığı xalqları bir-birinə yaxınlaşdır­maq, qovuşdurmaq və barışdırmaq kimi dəyərlərə ziddir. Bu gün siyasi, şəxsi maraqlar bu dəyərləri əsas götürən dövlət­lərin rəsmiləri tərəfindən önə çıxarılır və deməli, bu günə qədər Avropanın əldə etdiyi nailiyyətlər və uğurlar bütöv­lükdə təhlükə altında qalır. Bu, demokratiyanın beşiyi olan Av­ro­pada söz və ifadə azadlığına, fikir plüralizminə qarşı yönəlib. Bundan sonra Fransanın və onun bu addımını dəs­təkləyən dairələrin nə haqqı ola bilər söyləsin ki, hər hansı bir ölkədə kiməsə qarşı ifadə azadlığı məhdudiyyəti qoyulub, yaxud da bu sahədə qanunlar necə tənzimlənməlidir, ne­cə qəbul olunmalıdır.

Mən bunu təkcə türklərə qarşı yox, eyni zamanda, Fransa vətəndaşlarına qarşı yönəlmiş bir addım hesab edirəm. Mən bu­rada səslənən fikirləri dəstəkləyirəm. Bu, alimlərə, zi­ya­lı­la­ra, dünya tarixini və eləcə də Türkiyə, erməni tarixini araş­dı­ran tədqiqatçılara qarşı yönəlmiş fikirdir. Bütün tədqi­qat­ların üzərindən xətt çəkilməlidir və yaxud da onların hamısı məsuliyyətə cəlb olunmalıdır? Fransa, Sarkozi nə demək is­təyir? Yaxın mənzilli maraqları rəhbər tutaraq bu qədər uzaq mən­zilli faciələrə yol açmaq olarmı? Onun buna haqqı varmı? Şərq-Qərb yaxınlaşması, sivilizasiyaların alyansı, din­lərin yanaşı yaşaması – bütün bunlar bir çox məsələlərə təsir göstərən amillərdir.

Mən hesab edirəm ki, biz hər zaman olduğu kimi, bu dəfə də öz kəskin mövqeyimizi, etirazımızı qəti şəkildə bildir­mə­liyik və bütün imkanlardan istifadə etməliyik ki, qarşıdakı mər­hələlərdə bu qərar təsdiqlənməsin və Fransa Senatı, elə­cə də Sarkozi hüquqlarından və səlahiyyətlərindən istifadə edərək bu qərarın qarşısını vaxtında alsınlar. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Tahir Rzayev.

T.Rzayev. Çox sağ olun. Hörmətli Sədr, Siz xatırlayır­sı­nız­­sa, bir neçə il bundan öncə həmkarımız olmuş mərhum professor Şamil Qurbanov burada Fransanın keçmiş prezidenti haqqında bir neçə ifadə işlətdi və sonradan biz onu qınadıq. Ancaq indi hadisələrin gedişinə baxanda görürük ki, rəhmətlik Şamil müəllim düz deyib. Mən açığını deyim. Tarixən Fransa müstəmləkəçi bir dövlət olub, yüz minlərcə insanı əsarətdə saxlayıb, onların qanına bais olub. Bu gün də bu siyasəti Fransa, xüsusilə onun prezidenti Sarkozi yeridir. Çox qəribədir ki, Sarkozi fransızların yaxın dövrlərdə törət­dik­ləri hadisələri görmür, amma gedib 1915-ci ilə çıxır. Hal­buki fransızlar 1961-ci il noyabr ayının 17-də əlcəzairli­lərə qarşı soyqırımı törətdilər. Bu bir tarixdir.

O, olmayan bir hadisəni bu gün soyqırımı adlandırır. Ermənis­tanda çıxış edən zaman deyir ki, mütləq Türkiyə bu soyqırımı qəbul etməlidir və ermənilərdən üzr istəməlidir. Bilir­siniz, bu, həyasızlıqdır. Mən qəbul olunmuş qanun la­yi­hə­sini Fransa dövlətinin, Fransa parlamentinin siyasi əxlaq­sız­lığının bir nümunəsi kimi qiymətləndirirəm. Bu, insan­la­rın hüququnu, haqqını tapdalamaqdır, tarixə kölgə sal­maq­dır. Türkiyənin tarixini inkar eləməkdir. Axı olmayan bir hadisəni, alimlərin əsaslandırmadığı bir fikri bu gün soy­qı­rımı kimi qəbul etmək, parlament səviyyəsinə çıxarmaq və tanıma­yanları cinayətə cəlb etmək, elə bilirəm ki, Fransa xalqına, Fransa parlamentinə, onun dövlət rəhbərlərinə hör­mət qazandırası deyil. Bu, beynəlxalq hüquqa, Fransanın özünə, onun vətəndaşlarına hörmətsizlikdir.

Biz bunu inkar edirik və bu gün hər birimiz türk qar­daş­larımızın yanındayıq. Biz Türkiyənin mövqeyini dəstək­lə­yirik və bundan sonra da dəstəkləyəcəyik. Fransa həmsədr döv­lət olaraq bu gün Xocalı soyqırımını görmürsə, Azərbay­canın işğal olunmuş torpaqları haqqında öz sözünü demirsə, elə bilirəm ki, gələcəkdə onun həmsədrlikdən geri çağırıl­ması məsələsinə baxmalıyıq. Sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Artıq yarım saatdan çoxdur, bu məsələni müzakirə edirik. Vahid Əhmədova da söz verə­cəyik və bununla müzakirəni yekunlaşdıracağıq. Buyurun, Va­hid müəllim.

V.Əhmədov. Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hör­mət­li millət vəkilləri, hörmətli mətbuat nümayəndələri! Ya­dınıza gəlirsə, 2006-cı ildə də belə bir qərar qəbul olun­muşdu. O vaxt indiki prezident Sarkozi faktiki olaraq bu qə­rarın Senata getməsinə icazə vermədi. Nəticədə qərar qəbul olun­madı.

Mən həmkarlarımın dediyi bütün məsələlərlə razılaşıram və belə hesab edirəm ki, Azərbaycan hökuməti öz xarici siyasətində müəyyən dəyişikliklər etməlidir. Əgər biz ayın 21-də Fransanın hər hansı bir millət vəkilini, bir rayonunun rəhbərini burada qəbul edib ona böyük hörmət-izzət gös­təririksə, ondan bir gün sonra Fransa parlamentində belə bir qərar qəbul olunursa, bu, ümumilikdə, bütün türk dünyasına olan hörmətsizlikdir. Bəli, biz öz xarici siyasətimizdə də müəy­yən addımlar atmalıyıq. Oqtay müəllim, təklif edirəm ki, bununla əlaqədar komissiya yaradılsın və bu gün bir bə­yanat hazırlayıb qəbul eləyək.

İkinci bir məsələyə toxunmaq istəyirəm. Dünyada çox ciddi siyasi və iqtisadi böhran mövcuddur. Bu böhranı gör­məmək mümkün deyil. Bununla əlaqədar dünyanın bir sıra ölkələrində çaxnaşmalar baş verir. Bir sıra dövlətlər bununla bağlı islahatlar edir, müəyyən addımlar atır. Azərbay­can 20 ildir, müstəqil dövlət kimi fəaliyyət göstərir. Biz bununla fəxr edirik. Amma Azərbaycana qarşı bir sıra xarici dövlət­lər tərəfindən, o cümlədən daxildən müəyyən təhdidlər hiss olunmaqdadır. Bu təhdidlərin axırının nə ilə nəticələ­nəcəyi haqda heç bir ekspert rəy verə bilməz.

Mən belə hesab edirəm ki, partiya rəhbərləri, bütün siyasi liderlər, o cümlədən ictimai təşkilatlar, ziyalılar bunların qarşısını almaq, Azərbaycanın müstəqilliyini qoruyub saxlamaq üçün birgə addım atmalıdırlar. Mən Azərbaycan hö­ku­mətinə, Azərbaycan dövlətinə təklif edərdim ki, artıq dialoqun vaxtı gəlib çatıb. Siyasi liderlərin bir yerə yığışıb dialoq aparmasına çox böyük ehtiyac var, çünki Azərbaycanın müstəqilliyi hər şeydən üstündür.

Bu təhdidləri görməmək mümkün deyil. Dünən D.Med­ved­yevin çıxışına qulaq asdıq. Medvedyevin cəmi 3 ay vaxtı qalıb, amma Rusiyada hansı islahatlara gedəcəyi barədə məlumatlar verilir. Yəni bu artıq faktdır, bundan qaçmaq mümkün deyil. Müstəqilliyimizi qoruyub saxlamaq üçün Azərbaycan dövlətinin başçısının ətrafında sıx birləşib, siyasi partiya liderləri ilə bir araya gəlib...

Sədrlik edən. Sağ olun. Ziyafət Əsgərov, buyurun.

Z.Əsgərov. Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli deputatlar! Sözsüz ki, mən də öz növbəmdə Fransa parlamentinin aşağı palatasının bu qərarını qəti şəkildə pislə­yi­rəm. Hesab edirəm ki, bu günə qədər 5 respublika qurmuş Fransa demokratiyasına bu cür hərəkətlər, əlbəttə, yaraşmır. Sözsüz ki, bu cür qərarın qəbul olunmasını bütün fransa xalqına aid eləmək düzgün olmazdı. Bu, bir qrup vəzifə azarkeşinin, vəzifə hərisinin hakimiyyətdə qalmaq naminə ortaya atdığı bir məsələdir.

Mən sizi inandırıram ki, bu hələ birinci mərhələdir. İkinci mərhələdə Türkiyənin qarşısına şərt qoyacaqlar ki, ya biz bu qərarı qəbul edirik, ya da siz erməni soyqırımını qəbul eləyin. Bu mərhələdə artıq Türkiyə ilə “bazarlıq” edəcəklər.

Hörmətli həmkarım Bahar xanım dedi, bu, çox uzaq ge­dən bir siyasətdir. Məqsəd ondan ibarətdir ki, Türkiyəni Av­ro­pa Birliyinə qəbul etməsinlər. Çünki sabah Türkiyə Avropa Birliyinin qoyduğu bütün şərtləri qəbul etsə belə, deyə­cəklər ki, erməni soyqırımını qəbul edin, ondan sonra sizi Avropa Birliyinə qəbul eləyək. Təbii ki, Türkiyə də buna getməyəcək. Məqsəd bundan ibarətdir.

Yoxsa necə ola bilər ki, söz, fikir, düşüncə azadlığı olan belə demokratik bir ölkə birdən-birə bu məsələni qaldırır və buna görə cinayət məsuliyyəti müəyyən edir. Onda soruşu­lur, əgər siz 350 min erməninin səsinə görə hakimiyyətdə qal­maq naminə Türkiyə ilə münasibətləri pozursunuzsa, sabah Suriyadan, Liviyadan, Misirdən qalxıb deyərlər ki, yax­şı, əgər hakimiyyət pis bir şeydirsə, siz niyə qalmaq istəyir­siniz? Suriyada, Misirdə hakimiyyətləri yıxdınız. Yaxşı şeydirsə, qoyardınız qalardı. Pis şeydirsə, niyə onları haki­miy­yətdən saldınız? Bilirsiniz, o qədər məntiqsiz, mənasız proseslər baş verir ki, bunu normal məntiqlə izah eləmək mümkün deyil.

Əlbəttə, mən də o fikirdəyəm ki, bu, tamamilə tarixçilərin öhdəsinə buraxılmalı bir məsələdir. Tarixçilər müəyyən eləməlidirlər ki, belə bir soyqırımı olub, ya yox. Siz təsəvvür edin, Azərbaycan alimini, tarixçisini Parisə dəvət edirlər, o da bu mövzuda çıxış edəndə qeyd edir ki, mən belə bir soy­qırımı tanımıram. Belə çıxır ki, bu alimi həbs eləməlidirlər? Əgər bu qanun qəbul olunsa, həbs eləyəcəklər.

Gəlin, biz də Fransaya qarşı adekvat bir addım ataq. Əgər Azərbaycana gələn hər hansı fransız Xocalı soyqırımını qə­bul eləmirsə, biz də ona qarşı cinayət məsuliyyəti müəyyən eləyək. Bu belədir də. Təsir əks- təsirə bərabərdir. Ona görə mən həmkarlarımın dediyi bütün fikirlərə qoşuluram və belə hesab edirəm ki, qəbul olunmuş qərarın heç bir məntiqi, hüquqi, mənəvi, əxlaqi əsası yoxdur. Tamamilə düzgün fikir səsləndi ki, biz bu məsələdə həmişə Türkiyənin yanında olmalıyıq. Sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Mən danışıram, yerindən danışmağa öyrən­misən. Mən çıxış edən bütün deputatların fikri ilə razıyam. Ancaq bir şeylə razı deyiləm ki, guya bu, dərin düşünülmüş bir siyasətdir. Bu çox cılız bir siyasətdir. Bu, erməni diasporunun dəstəyi ilə bəzi fransızların, hakimiyyətdə qalmaq is­təyən insanların cılız siyasətidir.

Bu siyasət Türkiyəyə qarşı yox, elə Fransaya və erməni­lərə qarşı yönəlib. Türkiyənin Avropa Birliyinə o qədər də böyük ehtiyacı yoxdur. Türkiyə inkişaf edən, güclü iqtisadiy­­yata malik bir ölkədir. Türkiyəyə bu üsullarla təsir elə­mək mümkün deyil. Sizin dediyiniz kimi, Azərbaycan həmi­şə Türkiyənin yanında olub və olacaqdır.

Ancaq mən bir fikri də söyləmək istəyirəm. Bu gün Fransada baş verən hadisə bir müddət sonra başqa bir dövlətdə baş verəcək. Bu, erməni diasporunun fəaliyyəti ilə bağlıdır. Bu fəaliyyət erməni xalqının faciəsidir. Erməni xalqı yazıq xalqdır, çünki o özü özünü idarə eləmir. Erməni xalqını ida­rə edən onun diasporudur, kənar ölkələrdir. Onların ixtiyarı öz əllərində deyil.

Belə qərarlar qəbul edən ölkələr, parlamentlər, – özü də Fransa parlamentində səsvermədə cəmi 45 nəfər iştirak edib, orada buna qarşı çıxış edən insanlar da çox olub, – özləri bil­mədən Ermənistana, erməni xalqına böyük ziyan yetirirlər. Ermənistan bu məkanda yaşayır, qonşuları var, gələcəyini düşünməlidir. Onun iqtisadiyyatı inkişaf etmir, acınacaqlı vəziyyətdədir. Bunu fikirləşmək əvəzinə onlar bu məsələləri qızışdırırlar, erməniləri daha da pis vəziyyətə salırlar.

Mən inanmaq istəyirəm ki, Fransa Senatı 2006-cı ildə ol­duğu kimi, bu dəfə də aşağı palatanın çıxardığı qərara eti­ra­zını bildirəcək. Ancaq Senat bunu təsdiq eləsə də, Sarkozi buna qol çəkməyəcək fikrinə inanmıram. Ona görə də biz çalışmalıyıq ki, bu qərar Fransa Senatında qəbul olunmasın.

Azərbaycan dövləti, hökuməti, Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyi bu məsələ ilə bağlı öz qəti mövqeyini bildirdi, qəbul olunmuş qərara etirazını ortaya qoydu. Mən hesab edi­rəm ki, biz bu məsələdə yenə bir balaca təmkinli olmalıyıq. Bizim qruplarımız tanıdıqları insanlarla, Senatla işləməlidir ki, bu məsələ onlar üçün bir daha anlaşılsın. Onlar bilməli­dirlər ki, bu hərəkətləri ilə həm özlərinə ziyan verirlər, həm də pis əməlləri ilə münaqişə bölgəsində məsələlərin həllinə maneçilik törədirlər.

Ona görə xahiş edirəm, bu məsələləri həmişə diqqətdə sax­lamaqla ona bir az da dözümlü yanaşaq. Ancaq onu da söyləyim ki, Azərbaycan dövləti, Azərbaycan hökuməti, Azər­baycan parlamenti həmişə Türkiyənin yanındadır, Tür­kiyəni dəstəkləyib və dəstəkləyəcək.

Əgər biz bu müzakirələri davam eləməyə başlasaq, gün­dəlikdəki məsələlərin müzakirəsinə vaxt çatmayacaq. Ona görə xahiş edirəm, gündəliyə keçək. Gündəliyin birinci mə­sə­ləsi Dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə döv­lət qay­ğısı haqqında qanun layihəsidir. Buyursun Hadi Rəcəbli.

H.Rəcəbli, Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin sədri.

Hörmətli cənab Sədr, hörmətli deputat həmkarlarım! Xalqın rifah halının yaxşılaşdırılmasına yönələn Heydər Əli­yev dühasının yaratdığı Azərbaycanın sosial müdafiə sistemi daim təkmilləşir, bu sahədə ilbəil yeni uğurlar əldə edilir. İlham Əliyevin möhkəm təməl üzərində qurulan, mo­dern­­ləşən dövlət quruculuğu modelinin mahiyyətində xalq, onun qayğı və istəkləri, sağlamlığı durur. Müzakirənizə təq­dim edi­lən qanun layihəsi möhtərəm Prezidentimiz İlham Əli­ye­vin imzası ilə son illər parlamentə qanun yaradıcılığı təşəb­büsü ilə daxil olan, xalqın sosial müdafiəsinin daha da güc­ləndirilməsinə yönələn çoxsaylı hüquqi sənədlərdən biridir.

Sabah vətənini, xalqını sevən qayğıkeş və böyük insanın, əziz Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin 50 yaşı tamam olur. 50 yaş ömrün ən çiçəklənən müdrik yaşıdır. İcazə verin, imkandan istifadə edərək xalqımızın qurucu, yaradıcı, sevimli Prezidenti möhtərəm cənab İlham Əliyevi bu əla­mətdar gün münasibəti ilə bir daha təbrik edim, ona ən xoş arzularımı bildirim, ölkənin əmin-amanlığı və rifahı naminə can sağlığı, uzun ömür və uğurlar diləyim.

Hörmətli cənab Sədr, hörmətli deputat həmkarlarım, son illər ölkənin iqtisadi qüdrətinin artması, sosial həyatın müx­təlif sahələrində problemlərin uğurla çözülməsi və nəticədə vətəndaş-cəmiyyət, cəmiyyət-hökumət münasibətlərinin hü­quqi tənzimlənməsi müasir dünyanın gündəlik tələbi kimi aktuallaşmışdır. Xüsusilə səhiyyəyə dövlət qayğısının və bu sahəyə ayrılan büdcə vəsaitlərinin artırılması imkan verir ki, əhalinin sağlamlığının qorunması sahəsində daha böyük uğurlar əldə edilsin. Lakin elə xəstəliklər var ki, bu xəstə­lik­lərin profilaktikası, müalicəsi olduqca çətindir, böyük vəsait tələb edir və xəstənin ailə üzvləri üçün ömürlük problemlər yaradır.

Dağınıq skleroz xəstəliyi haqqında çoxsaylı, mübahisəli elmi mülahizələrin mövcudluğuna baxmayaraq, onun baş ver­mə səbəbləri və tamamilə müalicəsi hələlik təbabətə mə­lum deyildir. Xəstəliyə, əsasən, cavan, əmək qabiliyyətli insanlar tutulurlar. Xəstəlik haqqında əhali arasında və əksər həkimlərdə belə dəqiq məlumatlar olmadığından, açığını deyək ki, bəzən bu xəstəliyi həmişə eşitdiyimiz skleroz xəstəliyinə bərabər tuturlar, onunla uyğunlaşdırırlar. Odur ki, bu bəlaya düçar olmuş şəxslər tərəfindən əksər hallarda gecikmiş simptomlarla həkimə müraciət olunur və diaqnoz düzgün təyin edilməyəndə ciddi ağırlaşmalar baş verir.

Dağınıq skleroz insanda beyin toxumasına qarşı əmələ gələn antitellər mərkəzini və periferik sinir sistemini zədə­lə­yir və orqanların keçiriciliyi itir. Pasiyentlərdə hərəkət funk­siyaları pozulur. Müvazinət və yeriş problemləri əmələ gəlir, nitq çətinləşir. Nəticədə xəstəlik qısa müddət ərzində insanın əmək qabiliyyətini itirməsinə və son anda əlilliyə gətirib çıxarır.

Xəstəliyin statistikası aparılmadığından ölkədə bu xəstəli­yə tutulmuş şəxslər və bu səbəbdən ölüm halları haqqında dəqiq məlumat almaq mümkün deyil. Bəzi məxəzlər dünyada 2,5 milyon, bizdə isə təxminən 10 minə yaxın belə xəs­tənin mövcudluğunu iddia edirlər. Xəstəlik tam müalicə olunmasa da, bəzi medikamentoz tədbirlərlə bu insanların ömrünü uzatmaq olur. Lakin bu da olduqca bahalı, təxminən bir xəstə üçün ildə 18 min avro tələb edən bir müalicədir.

Qanun layihəsinin məqsədi dağınıq skleroz xəstəliyi diaqnozu (qeyd eləmək lazımdır ki, bu diaqnoz kompüter tomoqrafiyası olmadan dəqiq təyin edilə bilməz) qoyulmuş şəxslərin həyat fəaliyyətini davam etdirməsini, müalicəsinin təşkilini və bu müalicənin səmərəli aparılması üçün lazım olan tibbi yardımın və dərman vasitələri ilə təchizatın tam şəkildə həyata keçirilməsini, onların reyestrinin aparılma­sını, sosial müdafiəsini təmin etməkdir. Layihədə bu xəstə­liyə tutulmuş xəstələrin dəqiq diaqnozu qoyulduqda onların digər sosial xəstəliklər kimi hərtərəfli dövlət qayğısı ilə əhatə olunacağı nəzərdə tutulur.

Onu da qeyd edim ki, dövlət dəstəyi və təminatı olduqda belə xəstələrin dəqiq statistikası və coğrafiyası da ortaya çıxacaqdır. Yeri gəlmişkən, bir paralel aparmaq istəyirəm. Ya­dınıza gəlirsə, biz şəkərli diabet xəstələrinin sosial mü­dafiəsi ilə bağlı xüsusi qanun qəbul elədik. Təsəvvür edin ki, bu qanun qəbul edildikdən sonra bu xəstələrin sayı, demək olar, iki dəfə artdı. Əlbəttə, bu təkcə o səbəbdən deyildi ki, xəstəliyin artım statistikası mövcuddur. Bunun bir səbəbi də o idi ki, o adamlara göstərilən sosial qayğı və büdcə tərə­findən ödənilən vəsaitlər bu xəstələrin özlərini birbaşa təqdim etmələrinə gətirib çıxardı.

Məlumat üçün bildirmək istərdim ki, qanun layihəsi Milli Məclisdə əvvəllər qəbul edilmiş, hazırda uğurla icra olunan bir sıra səhiyyə qanunlarının, o cümlədən “Şəkərli diabet xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə dövlət qayğısı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun əsasında yazılmışdır. Bu da həmin xəstəliyə uyğun sosial müdafiə və tibbi yardım sisteminin qurulması zərurəti ilə bağlı olmuşdur.

Qanun layihəsi 3 fəsil 12 maddədən ibarətdir. 1-ci maddə­də – “Əsas anlayışlar”da dağınıq skleroz xəstəliyinin anla­yışı verilir.

3-cü maddədə dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxs­lərə dövlət təminatlı yardım tədbirləri nəzərdə tutulur. Qanun layihəsinin II və III fəsillərində, bilavasitə 3-cü mad­də­də göstərilən dövlət təminatlı yardım tədbirlərinin hər birinə ayrıca maddə həsr edilmişdir.

5-ci maddə dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərin registrini nəzərdə tutur. Registrin aparılması dağınıq sklerozla xəstələnmə halları, ağırlaşmalar, əlillik və ya 18 yaşına­dək sağlamlıq imkanlarının məhdudluğu və ölüm halları, müalicə-profilaktika tədbirlərinin səmərəliyi haqqında sistematik və düzgün məlumat almaq məqsədi daşıyır.

6-cı maddədə bu xəstəliyə tutulmuş şəxslərin dövlət tibb müəssisələrində müayinəsi və müalicəsinin bilavasitə dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilməsi göstərilmişdir.

7-ci maddədə xəstəliyə tutulmuş şəxslərin ümumi xərclə­rinin həcmi, keyfiyyət standartları və onların müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən tibbi yardımla təmin olunması göstərilir. Eyni zamanda, bu xəstəliyə tutulmuş şəxslərə göstərilən illik tibbi yardımın (o cümlədən zəruri olan müayinələrin) həcmi, inyeksiya vasitələrinin və digər dərman preparatlarının siyahısı və miqdarı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. Qeyd edilənlər bir daha göstərir ki, bu xəstələr sistematik tibbi nəzarətdə olacaqlar və onlar zəruri miqdarda büdcə hesabına dərman vasitələri ilə təmin olunacaqlar.

8-ci maddə dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərin hüquqlarını, 9-cu maddə isə vəzifələrini nəzərdə tutur.

Layihədə bir sıra başqa xəstəliklər üçün əvvəlki qanunlarda nəzərdə tutulmayan imtiyazlar və özəlliklər də möv­cuddur. Mən bunları sadalamaq istəyirəm. Bunun biri ondan ibarətdir ki, bilavasitə bu məqsədlər üçün dövlət proqra­mı­nın yaradılması ayrıca maddə ilə verilmişdir. 10-cu maddədə göstərilir ki, bu xəstələrin 18 yaşına çatanadək sağlamlıq imkanlarının məhdudluğu müəyyən edilərsə, bunlara müd­dətsiz əlillik verilir. Üçüncü hal ondan ibarətdir ki, bu adamlar xəstəlik vərəqəsi alarkən stajdan asılı olmayaraq, iş günləri 100 faiz ödənilir.

Dördüncü özəllik ondan ibarətdir ki, azadlıqdan məhru­m­etmə cəzasına məhkum olunmuş şəxslər bu xəstəliyin cəza­nın çəkilməsinə maneçilik törədən ağır formalarına tutulduqda cəza çəkməkdən azad oluna bilərlər. Göründüyü kimi, qanun layihəsi kifayət qədər tibbi və sosial yardım tədbir­lə­ri­ni nəzərdə tutur. Komitənin iclasında xəstəliyin spesifikası nəzərə alınaraq, ikinci oxunuşa qədər qanun layihəsinin üzərində yenidən ətraflı müzakirə aparılması və bir sıra əla­və tədbirlərin görülməsi məqsədəuyğun hesab edilmişdir. Son­da xahiş edirəm ki, deputat həmkarlarım qanun layihə­sinin birinci oxunuşda qəbul olunmasına səs versinlər. Diq­qətinizə görə minnətdaram.

 

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Sədrinin

birinci müavini Z. Əsgərov sədrlik edir

 

Sədrlik edən. Sağ olun, Hadi müəllim. Təşəkkür edirəm, əyləşin. Qanun layihəsinin müzakirəsinə başlayırıq. İlyas müəllim, sualınız var?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Buyurun, İlyas İsmayılov.

İ.İsmayılov. Təşəkkür edirəm. Bu layihənin 6-cı maddə­si­nin birinci hissəsində qeyd olunur ki, bu xəstələrin dövlət tibb müəssisələrində müayinə və müalicəsi dövlət büdcəsi hesabına həyata keçirilir. Mən buna şadam. 6.2-ci maddədə isə göstərilir ki, dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxs­lərin müayinəsi və müalicəsi üzrə tədbirlər bələdiyyə və məc­buri tibbi sığorta vəsaitləri, hüquqi və fiziki şəxslərin ianələri və eləcə də qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş digər vəsaitlər hesabına da həyata keçirilə bilər. Əgər bunun müayinəsi və müalicəsi dövlət hesabına həyata keçirilirsə, bu tədbirlər nədir? Mən xahiş edərdim ki, Hadi müəllim buna cavab versin. Bu tədbirlər nəyi nəzərdə tutur?

Sədrlik edən. Sağ olun. Fazil Mustafa.

F.Mustafa. Hörmətli Ziyafət müəllim, təbii ki, bu, zəruri bir qanundur. Amma Dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə dövlət qayğısı haqqında qanundan danışmadan öncə istəyirəm, qısaca, Milli Məclisdəki dağınıq prosedur xəstə­liyinə münasibət bildirim. Gündəliklə bağlı 3 dəqiqəlik çıxış məsələsinə biz hər halda bir daha baxmalıyıq. Yəni əgər 30 dəqiqə vaxt ayrılırsa, bu 30 dəqiqədə imkan yaradılmalıdır ki, deputatlar öz fikirlərini səsləndirsinlər və o 30 dəqiqə də­qiq tənzimlənməlidir. Çox vaxt elə olur ki, ay ərzində cə­mi bir dəfə gündəlik məsələyə münasibət bildirmək olur. Deyə bilərsiniz ki, başqa məsələlərlə bağlı çıxışlar edirsiniz, amma biz həm də siyasi partiya təmsilçiləriyik. Elə aktual prob­lemlər var ki, bununla bağlı özümüzün, partiyamızın möv­qeyini ortaya qoymalıyıq. Elə son büdcə müzakirələri nəyi göstərdi? 5 dəqiqə bizə vaxt verilir. Bəlkə bu prosedurda dəyişiklik edək? Çoxluq Yeni Azərbaycan Partiyasının­dır. 10 nəfər Yeni Azərbaycan Partiyasından müəyyən olunsun.

Sədrlik edən. Fazil müəllim, mahiyyəti üzrə danışın.

F.Mustafa. Ziyafət müəllim, mahiyyəti üzrə danışmaq üçün imkan yaradılmalıdır ki, müəyyən məsələlərlə bağlı fikirlərimizi səsləndirə bilək.

Sədrlik edən. İmkan yaratmışıq, danışırsınız da. Danışın.

F.Mustafa. Bu qanunla bağlı mən bəzi fikirlərimi çat­dır­maq istəyirəm. Ümumiyyətlə, yerində olan, faydalı bir qanundur və bu xəstəlikdən əziyyət çəkən 10 minə yaxın insanın müəyyən problemlərinin həll olunması üçün gərəkli ola biləcək xarakterdədir. Amma burada bir sıra məsələlər konseptual olaraq dəqiqləşdirilməlidir.

Birinci növbədə dövlət proqramı məsələsinin qanunda bu qədər geniş şərh olunmasını doğru hesab eləmirəm. Yəni dövlət proqramı ayrı bir sənəddir, burada dövlət qayğısından söhbət gedirsə, onsuz da bunun vasitələri var. İstər Nazirlər Kabinetinin sərəncamı, istər Səhiyyə Nazirliyinin təlimatları, istərsə də dövlət proqramlarının qəbul edilməsi ilə və başqa formalarda bu öz həllini tapar. Bu cür detalların bütövlükdə qanunda əks olunması, məncə, doğru deyil.

İkinci prinsipial məsələ. Burada göstərilir ki, dağınıq skle­roz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərin dövlət tibb müəssi­sələrində müayinəsi və müalicəsi dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir. Bu xəstəliyə tutulmuş elə şəxslər var ki, onlar ev şəraitində müalicə olunmalıdırlar. Azərbay­can xəstəxa­nalarının faciəvi vəziyyəti mərhum yazıçı Rafiq Tağının ölümündə göründü. 6 saatlıq əməliyyatdan çıxmış adamı yer olmadığına görə palataya köçürdülər. Deməli, sabah yer olmadı, yaxud şərait yoxdur deyə, 100 bəhanə ilə dövlət tibb müəssisələrində bu xəstələrin böyük əksəriyyə­tinin müalicə­sindən imtina oluna bilər. Ona görə də, məncə, onların həm ev şəraitində, həm də başqa şəraitlərdə müali­cəsi məsələsi üzərində düşünmək lazımdır. Əgər dövlət ma­liyyələşdirirsə, komissiya yaradılır. Müəyyən olunur ki, hə­qi­qətən də, belə bir xəstəliyə düçar olmuş şəxsdir və tibb müəssisəsində müa­li­cə olunmaq əvəzinə ona evdə anası, yaxını, qohumu baxa bilər. Bu cür halların da dövlət tərəfin­dən təmin olunması olduqca vacibdir, çünki bu məsələlər təkcə dövlət tibb müəs­sisəsinin ümidinə buraxılsa, yanlış olar.

Burada bəzi müddəalarda qeyd olunur ki, şəxsin müalicə-sanatoriya müəssisələrinə göndərilməsi məsələsini dövlət təş­kil edir. Hansı formada təşkil edir? Deməli, müəyyən mə­nada göndərişlərə pul ayırmaqla və başqa vasitələrlə. Ona görə də burada dəqiq göstərilməlidir ki, onlara səhiyyə mü­əs­sisələrində bu istiqamətdə hər hansı bir maneçilik yaradıl­masın.

Digər tərəfdən, qanunda göstərilir ki, bu məsələ müəyyən tibbi sığorta vasitələri, fiziki şəxslərin ianələri və başqa vasi­tələr hesabına da həyata keçirilə bilər. Bu onsuz da, həll olunan məsələdir. Əgər bu dövlət büdcəsindən maliyyələşirsə, digər məsələləri burada xatırlatmağa, məncə, ehtiyac yoxdur. Çünki bunu bəhanə edib yenə də həmin xərclərin çəkilməsindən imtina edilə bilər ki, özünüz gedib sponsor, ianə pulu tapın. Hamı yaxşı bilir ki, bu gün müalicə məqsədi ilə ölkənin bütün valyutası Türkiyənin, İranın, Rusiyanın xəstəxanalarına axır. Azərbaycan xəstəxanaları isə bərbad gündədir, səhiyyə islahatları sıfır səviyyəsindədir. Əgər ölüm sayı dəqiq hesablansa, məlum olar ki, vəziyyət nə yer­dədir. Ona görə də bu xəstələrin səhiyyə müəssisələrinin ümidinə buraxılması yanlışdır. Mən qanunu təqdir edirəm və ona səs verəcəyəm. Hesab edirəm ki, Hadi müəllim də ikinci oxunuşa qədər bu məsələləri nəzərə alacaq və tənzimləmə məsələsini daha çox diqqətdə saxlayacaq. Diqqətinizə görə sağ olun.

Sədrlik edən. Fəzail Ağamalı.

F.Ağamalı. Mən təqdim olunmuş qanun layihəsinə bu xəstəliyə tutulmuş şəxslərə dövlət qayğısının ifadə forması kimi yanaşıram və bunu yüksək qiymətləndirirəm. Təqdim edilmiş qanun layihəsində xəstəliyin müalicəsi, profilak­tika­sı sahəsində görüləcək işlərin, vəzifələrin həyata keçirilməsi yolları, demək olar ki, tam öz əksini tapmışdır. Bütün də­­yər­lərə, prinsiplərə və ölçülərə uyğun gəldiyi üçün qanun layi­həsinin birinci oxunuşda qəbul edilməsinin tərəfdarıyam.

Hörmətli Ziyafət müəllim, bu qanunla tanış olarkən, “Əsas anlayışlar”ın 1.1-ci maddəsinə fikir verərkən gözü­mün önünə və yaddaşıma məhz bundan öncə müzakirə etdiyimiz məsələ gəldi. İstər-istəməz bir paralellik aparmaq məcburiyyətində qaldım. 2 milyonluq Əlcəzair xalqını qan içində boğan, Xocalı soyqırımını tanımayan, erməni soyqırı­mının təsdiqinin hər hansı bir sənəddə ifadə olunmamasını nəzərə almayan Sarkozi və 45 deputat, görünür ki, məhz bu dağınıq skleroz xəstəliyinə düçar olublar. Ən azı bu onun elementlərini göstərir. Bu addım dünya demokratiyasına cid­di töhfələr verən fransız xalqına, Avropa məkanına və onun dəyərlərinə ən böyük xəyanətdir. Eyni zamanda, Milli As­sambleyanın adından qəbul edilən qərar Sarkozinin neo­fa­şist baxışlarının növbəti elementidir. Buna başqa cür qiymət vermək mümkün deyil.

Hörmətli Ziyafət müəllim, mən bu məsələnin ətrafında da­ha geniş dayanmaq istəmirəm. Düşünürəm ki, burada mil­lət vəkillərinin söyləmiş olduğu fikirlərin hər biri hörmətə layiqdir. Eyni zamanda, Milli Məclisin Sədri səviyyəsində münasibət bildirildi ki, biz bu məsələdə Türkiyə ilə bərabər olmalıyıq və fikrimizi, iradəmizi bundan sonra da ortaya qoymalıyıq. Ona görə də mən təklif edirəm ki, biz Milli Məclisin adından Fransa Senatına müraciət qəbul edək və onlara belə bir qanun layihəsinin qəbul edilməsinin qarşısı­nın alınmasını tövsiyə edək. Düşünürəm ki, bu yaxşı olardı. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Qüdrət Həsənquliyev.

Q.Həsənquliyev. Çox sağ olun, Ziyafət müəllim. Mən ilk öncə deputat həmkarım Fəzail Ağamalının çıxışında qeyd etdiyi bir məqama fikrimi bildirmək istəyirəm. Doğrudan da, türk düşmənləri dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulublar. Məsələn, Əhmədinejad bu gün Ermənistana gedib. Nədənsə müsəlman olması onun yadından çıxıb. Bu xəstəlik yaddaş­sızlıq yaradır. Məsələn, müsəlman məscidlərini donuz damı­na çevirən, donuzdan da murdar Sarkisyanla ağız-ağıza öpü­şəndə müsəlman olması yadına düşmür. İndi də orada hərbi, siyasi, iqtisadi baxımdan 1 milyon müsəlmanı evindən qov­muş, Xocalı soyqırımı törətmiş və bu soyqırımının törədil­məsində birbaşa iştirak etmiş Sarkisyanla, – axşam evdən izləyərsiniz, – dodaq-dodağa öpüşür.

Görünür Fransa Senatında da deputatlar eyni qaydada yad­­daşsızlıq xəstəliyinə tutulublar. Məsələn, Napoleon bü­tün Avropanı işğal etdi, Moskvanı yandırdı. Adam qalma­mışdı, 15-16 yaşlı fransızları da artıq orduya cəlb edirdi. Buna Parisdə böyük mavzoley tikiblər. Napoleonla Hitlerin fərqi nədir? O da Avropanı işğal etdi, bu da. Əslində, burada böyük bir fransız şovinizmi var və bu da işğalı, müharibələri stimullaşdırır. Ona görə də Senat Xocalı soyqırımını tanımır. Bunu yeri gəlmişkən söylədim.

Hesab edirəm ki, Azərbaycan da səfirini geri çağırmalıdır və Fransa ilə münasibətlərə yenidən baxmalıdır. Biz Türki­yənin ermənilərlə ticarət əlaqələri qurmasını, ticarət dövriy­yə­sini 300 milyona çatdırmasını və türk iş adamlarının Yerevanda iqtisadi-ticari konfrans keçirmələrini pisləyirik. Bunu pisləyiriksə, onda gərək Fransanın bu əməlini də pis­ləyək.

Qanun layihəsinə gəldikdə isə deyim ki, çox gözəl bir la­yihədir. Amma biz keçən dəfə “2011-ci ildə əlillərin və sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların sosial müdafiəsi ilə bağlı tədbirlərin maliyyələşdirilməsi”nin Dövlət Proqramını ləğv etdik ki, bundan sonra bunlara ehtiyac yoxdur. Bu qanunun 3-cü maddəsində isə qeyd olunur ki, Dağınıq skleroz üzrə Dövlət Proqramının qəbul edilməsi və həyata keçiril­məsi. İstərdim, Hadi müəllim bu məsələyə aydınlıq gətirsin. Biz dövlət proqramlarından imtina ediriksə, qanunda bunun yenidən nəzərdə tutulmasının məqsədi nədir? Əgər burada nəzərdə tuturuqsa, niyə orada ləğv etdik? Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Elmira Axundova.

E.Axundova. Çox sağ olun, cənab Sədr. Mən də həm­kar­larımla həmrəyəm, lakin hesab edirəm, Oqtay müəllim çox düzgün qeyd etdi ki, biz bir az təmkinli olmalıyıq. Baxaq, Senat və Nikola Sarkozi özü nə deyəcək.

Sədrlik edən. Mən çox üzr istəyirəm, həmkarıq, irad tutmaq istəmirəm, bu məsələ qurtardı da. Qanun layihəsi qalıb bir kənarda. Qurtardı, bu məsələ bitdi, fikrimizi də bildirdik, hamı da ürəyini boşaltdı. Bundan sonra da bu sahədə işlər davam edəcək. Buyurun, xahiş edirəm, mahiyyəti üzrə da­nışın.

E.Axundova. Çox düzgün buyurursunuz. Mən demək is­tə­yirdim ki, əgər Allah eləməsin onlar bu qanunu təsdiq etsələr, Azərbaycan birmənalı şəkildə Fransanı Minsk qrupun­dan xaric etməlidir. Ondan sonra belə addım atmaq lazımdır. Yoxsa bəyanatlarla iş bitmir.

Gündəliyə çıxarılan Dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə dövlət qayğısı haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsini çox humanist bir addım kimi dəyər­ləndirir və yüksək qiymətləndirirəm. Atılmış bu addım döv­lətimizin səhiyyə sisteminin inkişafına verdiyi dəstəyin, həm­çinin ağır vəziyyətdə olan vətəndaşların qayğısına qal­ma­sının növbəti bir göstəricisidir.

Bildiyimiz kimi, hökumət artıq xeyli müddətdir ki, onkoloji, şəkərli diabet, böyrək çatışmazlığı, QİÇS kimi xəstə­liklərin müalicəsi üçün dövlət hesabına yardım edilməsini həyata keçirir, bu cür xəstələrə hərtərəfli təminat verir. Dağı­nıq skleroz xəstələrinə də bu qanun layihəsi ilə xüsusi təmi­natlar nəzərdə tutulur. Bu şəxslərin dövlət tibb və sosial müdafiə müəssisələrində tibbi və sosial yardım, yüksək effektli dərman vasitələri ilə təmin edilməsi nəzərdə tutulur, həmçinin onlara müddətsiz əlillik verilir. İnanın ki, bu və başqa imtiyazlar çox məntiqli və ədalətlidir.

Mən həkim olmasam da, bu xəstəliyə tutulan və mənə yaxın olan bir ailənin nümayəndəsini, 2 uşaq anası olan 31 yaşlı gənc bir xanımı şəxsən tanıyıram. Həmin o ailə imkanlı olmasına baxmayaraq, artıq 2 ildə, demək olar ki, müflis­ləşib. Bu xəstəliyin müalicəsi həddindən artıq ağır, çətin və çox xərc tələb edən bir prosesdir. Ona görə düşünürəm ki, hökumətin bu addımı ancaq tərifəlayiqdir. Bu qanuna görə Prezident cənab İlham Əliyevə və səhiyyə naziri Oqtay Şirə­liyevə öz dərin minnətdarlığımı bildirmək istərdim.

Fürsətdən istifadə edərək mən də ölkə başçısı cənab İlham Əliyevi 50 illik yubileyi münasibəti ilə səmimi qəlbdən təbrik etmək istərdim. Ömrünü xalqının inkişafına, firavan həyatının təmin olunmasına həsr edən çox az sayda dövlət başçısına rast gəlmək mümkündür. Böyük fəxrlə demək lazımdır ki, məhz bizim Prezidentimiz ömrünün ən gümrah, ən gözəl və ən mənalı illərini xalqa, millətə, dövlətə həsr edən nadir dövlət xadimlərindən biridir. Bunun nəticəsidir ki, artıq aparıcı dünya dövlətləri də İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi Azərbaycanla hesablaşmalı olurlar.

Biz hamımız Prezidentin yubileyi ərəfəsində möhtəşəm təd­­­birlərdə iştirak etmişik və etməkdəyik. Onun zəngin iş fəa­liy­yəti ilə bağlı müxtəlif dillərdə kitablar və məqalələr nəşr olun­maqda, təqdimatlar keçirilməkdədir. Bu gün də bizə Pre­zi­dent­lə bağlı fotoalbom verildi. Bilmirik, bunu kim çap edib, am­ma çox gözəl bir fotoalbomdur və müəlliflərə minnətdaram.

Mən də öz növbəmdə millət vəkili, jurnalist, hər şeydən əvvəl bir vətəndaş kimi ölkə başçısının fəaliyyəti ilə bağlı həm yerli, həm də xarici mətbuatda müxtəlif yazılar dərc etdirmişəm. O cümlədən dekabrın 28-də Prezidentimizin si­yasi və insani portretini əks etdirən iri həcmli məqalə 2 mi­­l­yonluq tirajla çıxan “Аргументы и факты” qəzetində dərc olunacaq. Mən Prezidentimizə möhkəm can sağlığı, ailə səadəti və xoşbəxtlik, uzun və mənalı həyat arzu edir, xalqımızın rifahı və dövlətçiliyimizin möhkəmləndirilməsi istiqamətin­də səmimi qəlbdən daha böyük uğurların dava­mını diləyi­rəm. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Qənirə Paşayeva.

Q.Paşayeva. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli millət vəkilləri! Mən bu qanun layihəsini dəstəkləməklə yanaşı, bir neçə ciddi məsələyə də münasibətimi bildirəcəyəm. Amma Ziyafət müəllim, çox xahiş edirəm ki, mənim vaxtıma Fransa parlamentində göstərilməyən dözümlülüyü göstərəsiniz. Bir məsələ ilə bağlı təklif irəli sürmək istəyirəm. Çox xahiş edirəm ki, 30-40 saniyə buna dözümlü yanaşasınız və mən sonra qanun layihəsinə də münasibət bildirəcəyəm.

Təbii ki, hamımız bu millətin nümayəndəsi olaraq millə­timizə qarşı təhqir, böhtan dolu qərarın qəbul edilməsini pislədik və pisləməliyik də. Amma Fransa Senatının qərarını gözləyib sonra münasibət bildirməyi doğru hesab etmirəm. Mənə elə gəlir ki, biz Milli Məclis olaraq Fransa Senatına müraciət göndərməli və bildirməliyik ki, bu qərar Azərbay­can–Fransa münasibətlərinə də mənfi təsir göstərib və Fran­sanın ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri kimi neytral və obyektiv mövqeyinə böyük bir zərbə vurub. Əgər siz bu qə­rarı qüvvədə saxlasanız və ləğv etməsəniz, bu, Türkiyə–Fran­sa münasibətləri ilə yanaşı, Fransa–Azərbaycan münasi­bət­lərinə də həddindən artıq ağır bir zərbə vuracaq, Fransanı bütün türk dünyası ilə üz-üzə qoyacaq və bunun məsuliy­yətini də Fransa siyasətçiləri daşıyacaqlar.

Əgər bu qərar Senatda da, Prezident tərəfindən də təsdiq­lənərsə, artıq Fransa ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri kimi öz rolunu davam etdirə bilməz. Qərar qüvvədə qalarsa, bu, Fransanın bu münaqişənin həllində heç bir müsbət rol oynamayacağını birmənalı şəkildə təsdiq edəcək. Azərbay­can­da artıq heç kimdə inam yoxdur ki, Fransa ədalətli həm­sədr ola bilər, yaxud bu məsələdə müsbət rol oynaya bilər. Ona görə də biz vurğulamalıyıq ki, bu qərar Fransanın bu mü­naqişədə tərəf olduğunu göstərir və Fransa Senatı bu ləkəni götürmək üçün gərək Fransa parlamentinin qərarını qüvvədə saxlamasın. Mən düşünürəm ki, biz bu müraciəti parlamentimizin adından əvvəlcədən Senata göndərməliyik. Senatın qərarından sonra, əlbəttə, müəyyən addımlar atıla­caq, amma biz öncədən öz şərtimizi duyursaq, daha yaxşı olar.

İkinci, qanun layihəsi ilə bağlı fikirlərimə keçirəm. Hadi müəllim, bu çox gözəl bir qanun layihəsidir. Amma mən 2-3 məsələyə toxunmaq istəyirəm. Biz bu problemləri digər xəs­təliklərlə bağlı yaşadıq. Yenə eyni məsələ ortaya çıxır. 7.2-ci maddədən söhbət gedir. Vurğulayırıq: “Dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə göstərilən illik tibbi yar­dımın (o cümlədən zəruri olan müayinələrin) həcmi, inyeksiya va­sitələrinin və digər dərman preparatlarının siyahısı və miq­darı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir”. Bəlkə bura müəyyən əlavələr edək, çünki biz bunu şəkərli diabet xəstələrində yaşadıq. Şəkərli diabet xəstəlik­ləri ilə bağlı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bir neçə dər­man preparatı müəyyən edib ki, bu xəstələrin bir çoxunun o preparatlara ehtiyacı yoxdur. Onların başqa preparatlara ehtiyacı var. Amma onlara “yalnız bu preparatları verə bilə­rik” deyilir və o preparatlardan onsuz da istifadə edilmir. Dağınıq skleroz elə bir xəstəlikdir ki, burada da kifayət qə­dər preparatlara ehtiyac olacaq. Məsələn, biz bu məsələni vur­ğulayaq ki, əgər xəstənin müvafiq icra hakimiyyəti orqa­nının müəyyən etdiyi bu siyahıdakı preparatlara ehtiyacı yox­dursa, ona başqası lazımdırsa, o dərmanın, preparatın həc­mində vəsait verilsin. O da, heç olmasa, o vəsaiti götürüb, üzərinə də bir az əlavə edib o preparatları alsın ki, şəkərli diabetdə yaşanılan müəyyən məsələlərlə yenidən üzləşilməsin.

Sonra, 6.2-ci maddədə yazılır: “Dağınıq skleroz xəstəliyi­nə tutulmuş şəxslərin müayinəsi və müalicəsi üzrə tədbirlər bələdiyyə və məcburi tibbi sığorta vəsaitləri, hüquqi və fiziki şəxslərin ianələri, eləcə də qanunvericiliklə nəzərdə tutulan digər vəsaitlər hesabına da həyata keçirilə bilər”. Mən də hesab edirəm ki, bu, müxtəlif bəhanələrin yaranmasına sə­bəb olacaq. Biz dövlət büdcəsini müzakirə edəndə bələ­diy­yələrin vəziyyətini də qiymətləndirdik. Bələdiyyələr elementar məsələlərə vəsait tapa bilmirlər, bu vəsaiti haradan tapıb yardım edəcək?

İkinci bir məsələ məcburi tibbi sığorta vasitələri ilə əlaqə­dardır. Hadi müəllim, Siz də bilirsiniz ki, bizim ölkəmizdə hələ də məcburi tibbi sığorta sistemi işləmir. Biz bu məsə­ləni bir neçə dəfə qaldırmışıq. Dövlətin bununla bağlı mexa­nizmləri işləmir. Bu sahədə bəzi addımlar atılmalı idi, ancaq çox təəssüf ki, hələ ortada heç nə yoxdur. Haradadır o məc­buri tibbi sığorta mexanizmləri ki, biz hələ ondan gələn vəsaitləri də nəzərdə tuturuq. Bunun üçün birinci növbədə məcburi tibbi sığorta sistemi işləməlidir. Burada proqramın dövlət vəsaiti ilə və yaxud digər mənbələr hesabına həyata keçirilməsi birmənalı şəkildə yazılmalıdır. Bu mənbələrin də konkret funksiyaları öz əksini tapmalıdır. Biz olmayan mən­bəni və bələdiyyələri buraya yazmaqla diqqəti bir az kənara çəkirik. Çünki hamıya məlumdur ki, bələdiyyənin, ümumiy­yətlə, buna heç cür imkanı olmayacaq.

Amma bu çox vacib qanun layihəsidir. Mən belə xəstələri tanıyıram. Bu xəstəliyin müalicəsi də asan deyil, profilak­tikası da. Ona görə də bu qanun layihəsinin qəbulu zəruridir. Bəzi maddələri dəqiqləşdirsək, minlərcə insanın və onların ailələrini nəzərə alsaq, biz böyük bir problemi aradan qal­dırmış olarıq. Sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Sahib Alıyev.

S.Alıyev. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Mən də Da­ğınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərə dövlət qayğısı haqqında qanun layihəsini dəstəkləyir və onu böyük maliyyə tutumlu, eyni zamanda, humanizm prinsiplərinə əsaslanan bir qanun layihəsi kimi qəbul edirəm.

Məndə olan məlumata görə, dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərin müalicəsi olduqca mürəkkəb məsələdir və növbəti stadiyalarda bu xəstəlik, demək olar ki, müalicə olunmur. Ona görə də hörmətli Hadi müəllim az öncə qanun layihəsindən danışarkən qeyd etdi ki, burada dağınıq skleroz xəstəliyinin müalicəsindən daha çox bu xəstəliyə tutulmuş şəxslərin sosial müdafiəsindən söhbət gedir.

Bu qanun layihəsində birinci yerdə duran məsələ belə xəstələrin müavinətlə təmin olunmasıdır. Düzdür, bizdə hələ onların dəqiq qeydiyyatı aparılmayıb. Yeri gəlmişkən, 2006-cı ildə Nazirlər Kabineti böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkən hemodializli xəstələrlə bağlı proqram qəbul etmişdi. Amma 2011-ci ildə Bakıda böyrək çatışmazlığı problemi ilə bağlı beynəlxalq konfrans keçirilərkən qeyd olundu ki, bu xəstələrin hələ dəqiq qeydiyyatı aparılmayıb. Yəni aradan beş il keçməsinə baxmayaraq, bu xəstələrin heç dəqiq reyestri də aparılmamışdı.

Bu işdə, ümumiyyətlə, beynəlxalq statistika əsas götürü­lür. Beynəlxalq statistikaya görə isə Azərbaycanda bu cür xəstələrin sayı, – Hadi müəllim də qeyd etdi, – on mindən artıqdır. O baxımdan dövlət öz üzərinə çox böyük maliyyə tutumlu bir yük götürür. Biz görürük ki, burada da humanizm prinsipləri əsas götürülür.

Hemodializli xəstələrdən söhbət düşmüşkən, biz bilirik ki, respublikanın müxtəlif bölgələrində diaqnostika mərkəz­ləri var və cənab Prezidentin də qeyd etdiyi kimi, bu mər­kəz­lər ən yaxşı, ən müasir tibb aparatları, avadanlıqları ilə təc­hiz olunub. Amma mənim təmsil etdiyim Tərtər bölgə­sin­də xəstələr var ki, yaxın rayonda bu cür aparat və avadan­lıq­larla, konkret olaraq qanköçürmə aparatı ilə təchiz olunmuş ən müasir standartlara cavab verən diaqnostika mərkəzi olduğu halda Bakıya və ya Şəkiyə getməyə məcbur olurlar. Dediyim odur ki, bu qəbildən olan xəstələrin bu cür müali­cəsi ilə bağlı məsələlər də müvafiq qanun və dövlət proq­ram­larında qeyd olunmalıdır. Bir halda ki dövlət onlar üçün bu qədər vəsait ayırır, onlara bu dərəcədə qayğı göstərir, yerlərdə onların dəqiq reyestrinin aparılması problemi də öz həllini tapmalıdır.

Mən bir məsələni də qeyd etmək istərdim. Biz görürük ki, dövlətimizin gücü ilbəil artır və güc artdıqca da ona adekvat olaraq insanların sosial müdafiəsi ilə bağlı müxtəlif qanunlar qəbul olunur. Mənə elə gəlir ki, müalicə çətinliyi ilə üzləşən daha bir kateqoriyadan olan xəstələr var. Bunlar müxtəlif orqan transplantasiyalarına ehtiyacı olan xəstələrdir. Onlarla da bağlı bir qanunun qəbul olunmasına ehtiyac var. Çünki onların da müalicəsi çox bahalıdır. Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə bu cür insanlara böyük qayğı göstərilir. Amma yenə də bu qayğıdan kənarda qalan, öz imkanları hesabına bu cür müalicəyə gedə bilməyən yüzlərlə, bəlkə də minlərlə insanlar var ki, belə bir qanun olduğu təqdirdə ondan yararlana bilərdilər. Təşəkkür edirəm.

 

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Sədrinin

müavini B. Muradova sədrlik edir

 

Sədrlik edən. Sağ olun, Sahib müəllim. Musa Quliyev.

M.Quliyev. Sağ olun, Bahar xanım. Hörmətli millət və­killəri! Azərbaycan dövləti, Azərbaycan Prezidenti əhalinin sosial müdafiəsini, sağlamlığının qorunmasını, maddi rifah halının daim yüksəldilməsini öz daxili siyasətinin prioritet istiqaməti kimi qəbul edir və həyata keçirir. İndiyə qədər bizim Milli Məclis tərəfindən səhiyyə ilə bağlı 20-dən çox qanun qəbul olunub və bu qanunlar çərçivəsində 9 dövlət proqramı hazırlanıb təsdiq edilib. Hazırda 9 xəstəliyin müa­licə və profilaktikası dövlət büdcəsindən maliyyələşdiril­məklə bu proqramlar üzrə aparılır. Bu gün müzakirə etdiyimiz qanun layihəsinin 4-cü maddəsində göstərilib ki, dağınıq skleroz xəstəliyinin də müalicəsi və profilaktikası dövlət proqramı çərçivəsində aparılacaq və Azərbaycan döv­ləti tərəfindən maliyyələşdiriləcəkdir.

Burada bizim bəzi deputat həmkarlarımız 6.2-ci maddə ilə bağlı məsələ qaldırdılar. İstəyirəm, o məsələyə aydınlıq gətirim. Hörmətli İlyas İsmayılov və hörmətli Qənirə xanım Paşayeva dedilər ki, dağınıq skleroz xəstəliyinə tutulmuş şəxslərin müayinəsi və müalicəsi üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsinə bələdiyyənin və ya icbari tibbi sığortanın nə dəxli var. Əlbəttə, dəxli var. Çünki ondan yuxarıdakı bənddə yazılır ki, bu, dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşdirilir. Başqa bir maddədə isə göstərilir ki, bu xəstəliyin müalicəsi və profilaktikası dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilən döv­lət proqramı üzrə həyata keçirilir. 6.2-ci maddə bu xəstələrin müayinəsi və müalicəsi üçün, sadəcə olaraq, əlavə imkanlar yaradır. Mən düşünürəm ki, bu imkanlar həmin xəstələrin xeyrinədir.

Hörmətli millət vəkilləri, bu layihə bizim komitədə geniş mü­zakirə olunub. Komitə üzvlərinin tam əksəriyyəti bu layi­həni dəstəkləyib və Milli Məclisin müzakirəsinə çıxarılma­sını tövsiyə edib. Məndən sonra yazılanların hamısı mənim de­putat, həm də həkim həmkarlarımdır. Onlar ya bizim komitədə təmsil olunan, ya da bu komitə ilə sıx əməkdaşlıq eləyən deputatlardır. Əgər ciddi bir etiraz yoxdursa, mən tək­lif edərdim ki, müzakirələr kəsilsin və biz bu layihəni sə­sə qoyaq, birinci oxunuşda qəbul eləyək. Bu məsələyə kon­sep­tual baxımdan etiraz edən yoxdur. Burada adları yazı­lan deputat həmkarlarımız, hörmətli professorlar da komitə­də öz sözlərini deyərlər və biz bu qanun layihəsini ikinci oxunuşa daha uyğun şəkildə təqdim edərik. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun, Musa müəllim. Çıxışa yazılan­lardan təkid eləyən var? Bu gün burada Əziz Əliyev adına Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunun Sinir xəstəlikləri kafedrasının professoru Rövşən Həsənov iştirak edir. Röv­şən müəllim, Sizin sözünüz varmı?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Rövşən müəllim də söz demək istəmir. He­sab edirəm ki, fikirləri ümumiləşdirib yekunlaşdırmaq olar.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Siz demək istəyirsiniz? Onda davam eləyək.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Elmira xanım deyir ki, tərifləyəcəklər onsuz da.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Yaxşı, onda səsə qoyuruq. Buyurun, münasibətinizi bildirin.

 

Səsvermənin nəticələri  (saat 13.29 dəq.)

Lehinə   97

Əleyhinə  2

Bitərəf   0

Səs vermədi  0

İştirak edir  99

Nəticə: qəbul edildi

 

Qəbul edildi, sağ olun.

İlyas müəllim əlini qaldırır. Mən bütün təkid eləyənlərə və İlyas müəllimə deyirəm, əgər qanunla bağlı fikirləriniz varsa, onları Hadi müəllimə çatdıra bilərsiniz. Konseptual baxımdan qəbul ediriksə, digər məsələləri qarşıdakı oxunuş­larda nəzərə ala bilərik.

İkinci məsələyə keçirik. Azərbaycan Respublikasının Şə­hərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsi haqqında. Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynli. Buyurun, Əli müəllim.

Ə. Hüseynli, Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət qu­ruculuğu komitəsinin sədri.

Hörmətli Bahar xanım, hörmətli həmkarlar! Bu gün sizin müzakirənizə Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsi təqdim olunmuşdur. Xüsusi qeyd etməliyəm ki, bu məcəllə ölkəmizdə aparılan davamlı inzibati-hüquqi islahatların tərkib hissəsi kimi hazırlanmışdır.

Son illər ölkəmizin sürətli iqtisadi inkişafı tikinti kompleksinin də adekvat inkişafı ilə müşahidə olunur. Amma təəssüf ki, bu sahənin istər qanunvericilik, istərsə də praktik tənzimlənməsi müasir standartlara heç də həmişə cavab vermir. Belə vəziyyət bir sıra hallarda mülkiyyət hüququnun da pozulması ilə müşayiət olunur.

Təsadüfi deyildir ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən “Tikinti sahəsində dövlət nəzarətinin güc­ləndirilməsi haqqında” 2007-ci il 30 avqust tarixli Fərman imzalanmışdır. Bu fərmanın bir sıra müddəaları Tikinti Məcəlləsinin hazırlanmasına təkan vermiş oldu. Xatırlatmaq istəyirəm ki, o zaman Milli Məclisin Sədri tərəfindən Milli Məclisin Aparatına və bizlərə Tikinti Məcəlləsinin hazır­lan­ması ilə bağlı tapşırıq verildi. Tikinti Məcəlləsinin layi­həsi hazırlandı, 2009-ci il mayın 8-də Milli Məclisin plenar icla­sında müzakirə edildi və ikinci oxunuşa çıxarılması barədə qərar qəbul olundu.

Amma elə həmin ərəfədə cənab Prezident tərəfindən də Milli Məclisə Şəhərsalmanın əsasları haqqında qanun layi­həsi təqdim olunmuşdu. Hər iki layihə təhlil edilərkən on­ların üzvi surətdə bir-biri ilə bağlı olduğu və bir sıra müd­dəaların təkrarlandığı müəyyən edildi. Bundan sonra qanunvericilik təşəbbüsü subyekti – Prezident Administrasiyası ilə müzakirələr və məsləhətləşmələr aparıldı və belə qərara gəlindi ki, bu iki qanun birləşdirilsin və vahid bir məcəllə şəklində işlənib hazırlansın.

İşçi qrupuna Milli Məclis Aparatının, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin əməkdaşları və İnşaat Universitetinin mütəxəs­sisləri ilə yanaşı, Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin mü­təxəssisləri də cəlb olundu. Bir müddət öncə Hüquq siya­səti və dövlət quruculuğu komitəsi ilə İqtisadi siyasət komi­təsinin birgə iclasında bu məcəllə müzakirə olundu. Hər iki qanun layihəsi birləşdirildiyinə görə biz bu məcəlləni birinci oxunuşa qaytardıq. Ona görə indi məcəllə birinci oxunuşda sizə təqdim olunur. Hesab edirəm ki, biz tamamilə düzgün qərar qəbul etdik. Çünki artıq dördüncü çağırış Milli Məc­lisin bütün məsələləri əvvəldən nəzərdən keçirmək imkanı olacaq.

Bu dövr ərzində işçi qrupu bir sıra ölkələrin, xüsusən Almaniya, Fransa və Litvanın qanunvericilik və hüquq tətbiqi təcrübəsini dərindən öyrəndi. Həmin ölkələrdə bir neçə dəfə səfərdə oldu. Bu işdə bizə Almaniya Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyətinin ekspertləri də yaxından köməklik etdilər.

Mən qısaca olaraq bu məcəlləni zəruri edən halları sadalamaq istərdim. Bunlar aşağıdakılardır:

1) şəhərsalma fəaliyyəti və onun aparıcı, vacib komponenti olan ərazi planlaşdırması ilə tikinti fəaliyyəti arasında bir-birini tamamlayan və şərtləndirən üzvi əlaqənin hazırda çox zəif olması;

2) tikinti fəaliyyətinin ərazi planlaşdırılması sənədlərinin tələblərinə əməl olunmasını təmin edən formal hüquqi əsas­ların qeyri-müəyyənliyi;

3) ərazi planlaşdırılmasının aparılmasına və bununla bağlı planlaşdırma sənədlərinin hazırlanmasına, onların məqsədi­nin və məzmununun müəyyən edilməsinə yönəlik hüquqi bazanın mükəmməl və ardıcıl olmaması;

4) şəhərsalma və tikinti fəaliyyətinin ətraf mühitə və ekologiyaya təsirinin nəzərə alınması ilə bağlı problemlər;

5) şəhərsalma və tikinti fəaliyyəti obyektlərinə, həmçinin inşaat materiallarına dair ümumi tələblərin məhz qanun səviyyəsində təsbit olunmasının zəruriliyi;

6) şəhərsalma və tikinti fəaliyyəti obyektlərinin istismara qəbulu mexanizminin mürəkkəbliyi və qeyri-müəyyənliyi, eləcə də həmin obyektlərin istismar təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı problemlər.

Burada Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin hazırlanma­sını zəruri edən və eyni zamanda, dövlətçilik baxımından əhəmiyyətli olan halları da sadalamaq istərdim:

1) şəhərsalma və tikinti fəaliyyəti, xüsusən də tikintiyə icazə ilə bağlı inzibati idarəçilikdə hüquqi sabitliyin təsbit olunması, dəqiq, aydın və etibarlı inzibati praktikanın yaradılması zərurəti;

2) şəhərsalma və tikinti prosesində ictimaiyyətin iştirakı­nın və şəffaflığın təmin olunması;

3) şəhərsalma və tikinti fəaliyyətinin maraqlarına toxunul­duğu və ya toxunacağı güman edilən şəxslərin dinlənilmə hüququnun təmin edilməsi, eləcə də qonşuluq hüququnun qanun səviyyəsində qorunması.

Hörmətli millət vəkilləri, indi də qısaca olaraq layihə ilə bağlı məlumat verim. Gördüyünüz kimi, layihə üç bölmədən ibarətdir. Birinci bölmədə ümumi müddəalar, yəni bu məcəllədə izahına ehtiyac olan anlayışlar verilmişdir. Tikinti və şəhərsalma fəaliyyəti ilə bağlı anlayışlar bir sıra qanunlarda öz əksini tapsa da, burada sadalanan anlayışlar məhz bu məcəllənin anlamında izahına ehtiyac olan anlayışlardır.

İkinci bölmə şəhərsalma fəaliyyətinə aydınlıq gətirir. Burada ərazi planlaşdırılmasının təyinatı, məqsədləri, növləri və sənədləri barədə məlumat verilir. Diqqətinizi bir məsə­ləyə cəlb etmək istəyirəm. İkinci bölmədə ərazi planlaşdırıl­ması ilə şəhərsalma fəaliyyəti arasında bir ümumilik var. Onlar bir vəhdət təşkil edir. Komitələrin birgə iclasında layihənin müzakirəsi zamanı belə bir təklif də var idi ki, bu layihə şəhərsalmanın əsasları haqqında qanun və tikinti məcəlləsi olaraq iki müstəqil qanunvericilik aktına ayrılsın. Amma siz ikinci bölməyə nəzər salsanız görərsiniz ki, şəhər­salma məhz ərazi planlaşdırılmasından başlayır. Yəni bu, tikinti prosesinin ilk mərhələsi və ən vacib elementlə­rin­dən biridir. Elə bilirəm ki, bizim gəldiyimiz qənaət, yəni şəhər­salmanın əsasları ilə tikinti fəaliyyətinin vahid bir məcəllədə təqdim olunması tamamilə düzgün qənaətdir.

Nəhayət, üçüncü bölmə tikinti fəaliyyətinin müxtəlif tərəflərini özündə əks etdirir.

Hörmətli həmkarlar, bu məcəllədə bir sıra fundamental mə­sələlər də öz həllini tapmışdır. Misal üçün, “Məlumat­lan­dırma icraatı” adlanan 73-cü maddəyə görə, mərtəbələrinin sayı 3-dən, hündürlüyü isə 12 metrdən çox olmayan fərdi ya­şayış evinin tikintisi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqa­nından icazə alınması tələb olunmur. Sifarişçi tikinti niyyəti barədə müvafiq icra hakimiyyəti orqanına, sadəcə, məlumat verir və tikinti layihəsini ona təqdim edir. 30 gün müd­dətində layihəyə dair irad bildirilmədikdə sifarişçi tikinti işlərinə başlaya bilər. Qeyd edim ki, bu, qabaqcıl Avropa ölkələrində və bəlkə də tək Gürcüstanı çıxmaq şərti ilə hazırda postsovet məkanında nəzərdə tutulan ən nümunəvi prosedurlardan biridir.

Bu məcəllənin özəlliklərindən biri də ondan ibarətdir ki, burada tikinti obyektlərinin sahəsinin və həcminin hesab­lanması qaydaları, tikintidə təhlükəsizlik, tikinti obyektləri arasında məsafələr və qonşuluq hüququ məsələləri də nəzərdə tutulmuşdur.

Layihənin XIV fəslində tikintiyə icazənin verilməsi üzrə icraat öz əksini tapmışdır. Bu fəsildə elə müddəalar öz əksini tapmışdır ki, gələcəkdə tikintiyə icazə ilə bağlı vahid pəncə­rə sistemini tətbiq etmək mümkün olacaqdır. Tikintiyə icazə verilməsinin son müddəti indikinə nisbətən dəfələrlə azaldıl­mış, 3 aya endirilmişdir. Bu, Avropanın bir sıra ölkələrinin qanunvericiliyində olan müddətlə eynidir. Amma bu müddət iri tutumlu tikintilər üçün nəzərdə tutulur. Az tutumlu tikin­tilər üçün isə icazə, təbii ki, daha tez, məsələn, iki həftə və ya bir ay müddətinədək verilə bilər.

Hörmətli millət vəkilləri, bu mövzu özündə iqtisadi, sosial məsələləri də əks etdirməsinə baxmayaraq, müzakirəyə çıxarılan məcəllənin məqsədi ancaq inzibati, hüquqi məsələ­ləri aydınlaşdırmaq, yəni sifarişçi, vətəndaş və ya şirkətlə dövlət orqanları arasında olan münasibətləri tənzimləməkdir. Ona görə mən çox istərdim ki, siz də müzakirədə bu məcəl­ləyə inzibati hüququn bir tərkib hissəsi kimi yanaşasınız. Bu qanun ərazi planlaşdırma mərhələsindən başlayaraq tikinti obyektinin istismara qəbulu və dövlət reyestrinə salınmasına qədər məhz inzibati icraat və prosedur məsələlərini həll edir. Elə bilirəm ki, müzakirələrdə biz məhz bu kontekstdə fikir mübadiləsi aparmalıyıq.

Sonda isə mən bu məcəllənin meydana gəlməsində, işlə­nib hazırlanmasında bizə dəstək vermiş Milli Məclisin Səd­rinə, Aparatın rəhbəri Səfa müəllimə, Aparatımızın əmək­daş­larına təşəkkür etmək istəyirəm. Eyni zamanda, qeyd etmək istəyi­rəm ki, bu layihə üzərində iş prosesində Fövqəl­adə Hallar Nazirliyinin, eləcə də Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin rəsmiləri ilə çox konstruktiv müzakirələr aparıl­mış, bir sıra məsələlərdə qarşılıqlı güzəştlər edilmiş, amma nəticədə müasir standartlara cavab verən bir layihə hazırlan­mışdır. Mən, eyni zamanda, Almaniya Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyətinin ekspertlərinə, bizim Memarlıq və İnşaat Universitetinin mütəxəssislərinə də dərin təşəkkürümü bildi­rirəm.

İnanıram ki, müzakirələr zamanı millət vəkilləri tərəfin­dən ediləcək təkliflər, bildiriləcək iradlar ikinci oxunuşa daha mükəmməl bir layihənin çıxarılmasına səbəb olacaqdır. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun, Əli müəllim. Əli müəllimin də qeyd etdiyi kimi, bu qanun Azərbaycanda həyata keçirilən inzibati islahatların həm tərkib hissəsi, həm də davamıdır. Bu qanunun müzakirəsində İqtisadi siyasət komitəsi də işti­rak edib. Çingiz müəllim, nə isə demək istəyirsiniz? Buyurun. Çingiz Əsədullayev.

Ç.Əsədullayev, Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsi sədrinin müavini.

Çox sağ olun, Bahar xanım. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri və iclas iştirakçıları! Əli müəllim qanun layi­həsinə dair ətraflı məlumat verdi. Öz növbəmdə qeyd etmək istərdim ki, bu məcəllə ölkənin tikinti sektoruna nəzarət edən dövlət qurumlarının, bu sahədə fəaliyyət göstərən hü­quqi və fiziki şəxslərin – tikinti şirkətlərinin, iş adamlarının hüquq və vəzifələrini əhatə etməklə onlar arasında yaranan münasibətləri tənzimləməyə imkan verir. Hesab edirəm, şəhərlərin böyük vüsətlə inkişaf etdiyi, urbanizasiya prosesinin sürətləndiyi hazırkı dövrdə belə bir qanunun qəbul olun­ması zəruridir.

Qanun layihəsinin komitələrin birgə iclasında müzakirəsi zamanı təmsil olunduğum komitənin üzvləri, deputat həm­kar­larım və digər iclas iştirakçıları tərəfindən dəyərli fikir və təkliflər səsləndirildi. Müzakirə etdiyimiz qanun layihəsinin hazırlanması üçün müxtəlif qurumlardan mütəxəssislərin daxil olduğu işçi qrupu yaradılsa da, yaxşı olar ki, qanun la­yihəsinin ikinci oxunuşa hazırlanmasında hər iki komi­tədən olan millət vəkillərinin yaxından iştirakı təmin olunsun.

İqtisadi siyasət komitəsi də qanun layihəsinin birinci oxunuş üçün Milli Məclisin plenar iclasına çıxarılmasını məqsədəuyğun hesab etmişdir. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

 

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Sədrinin

birinci müavini Z. Əsgərov sədrlik edir

 

Sədrlik edən. Sağ olun, Çingiz müəllim. Qanun layihəsi­nin müzakirəsinə başlayırıq.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Sabir müəllim, sualınız var? Buyurun.

S.Rüstəmxanlı. Əli bəyə bir sualım var. Mən əvvəl dedim, kifayət qədər zəruri, vacib bir məcəllədir. Bu barədə, yəqin, danışacaq, sözümüzü deyəcəyik. Amma mənim iki maddə ilə bağlı sualım var.

Siz bilirsiniz ki, bu tikintilərin başa çatdırılmasından son­ra ən böyük maneə o tikintilərin qeydə alınmasıdır, reyestr xidmətidir. O qədər sənədlər tələb olunur və o qədər bürokratik əngəllər var ki, camaat o tikintidən çox onun qeydiy­yatı üçün əziyyət çəkir. Burada, 98-ci maddədə yazılır ki, bu iş müvafiq icra hakimiyyəti orqanına tapşırılır. İndiyə kimi dövlət elə onlara tapşırmışdı. İcra hakimiyyəti orqanı yenə istədiyi qədər sənəd tələb edəcək. Biz əgər məcəllə qəbul ediriksə, niyə bunu konkretləşdirmirik? Konkretləşdir­məli­yik ki, burada hansı sənədlər tələb olunmalıdır.

87-ci maddə “Tarix və mədəniyyət abidələrinin əlamətləri aşkar edildikdə tikinti işlərinin dayandırılması” adlanır. Bakıda və rayonlarımızda onlarla hadisə olub ki, bu cür əlamətlər üzə çıxıb, hətta tarixi abidələr dağıdılıb, yerində kim isə özü üçün nə isə tikib. Belə olan halda məsuliyyəti kim daşıyır? Hansı hüquqi məsuliyyət, hüquq tələbləri işə düşür?

Bu maddədə deyilir ki, tikinti işlərinin davam etdirilməsi və zəruri tədbirlərin görülməsi barədə qərar müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən qəbul edilir. Bu işləri görən, dağıdan elə müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarıdır. Onlar icazə verir, onlar dağıdır, onlar aşkara çıxan yeraltı tikililərin üstündən beton töküb keçir. Burada məsuliyyət kimin boynundadır və əgər bu məcəllə qəbul olunandan sonra da icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən eyni praktika davam etdiriləcəksə, yaxud meşələr yenə qırılacaq, yenə torpaqlar zəbt olunacaqsa, bunun məsuliyyəti kimin boynunda olacaq? Mən istərdim ki, bu iki maddə ilə bağlı mənim suallarıma cavab verəsiniz. Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Çıxışlara başlayırıq.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Elton müəllim, Sizin də sualınız var? Buyurun. Sonra çıxış edənlər, xahiş edirəm, suallarınızı çıxış vaxtı verin.

E.Məmmədov. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Mən hörmətli Əli müəllimə və bu qanun layihəsi ilə bağlı burada iştirak edən qonaqlara sual vermək istəyirəm. Təbii ki, mən də bu qanun layihəsini dəstəkləyirəm və onun qəbuluna səs verəcəyəm. Amma məni narahat edən bir məsələ var ki, burada öz əksini tapmayıb. Ekologiya komitəsinin sədr müavini olaraq bilmək istəyirəm ki, nəyə görə bu qanun layihə­sində ekologiya məsələsi öz əksini tapmayıbdır. Axı tikinti torpağın təki ilə, ətraf mühitlə, atmosferlə birbaşa bağlı olan bir məsələdir. Tikinti prosesində yerin təkinə birbaşa müdaxilə olunur. Bu səbəbdən mən hesab edirəm ki, tikinti layihələrinin ekspertizası üçün sənədlər toplanarkən Ekologiya Nazirliyinin də rəyi alınmalıdır. Ona görə mən çox hörmətli Əli müəllimdən xahiş edirəm ki, işçi qrupu ilə birgə bu məsələyə baxsınlar. Yaxşı olardı ki, “Tikinti layihələrinin ekspertizası” adlı XV fəsildə bu məsələyə diqqət yetirilsin. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Fəzail Ağamalı.

F.Ağamalı. Təşəkkür edirəm, hörmətli Ziyafət müəllim. Hörmətli millət vəkilləri! Təqdim edilmiş qanun layihəsinin əhəmiyyətini, əlbəttə, hər birimiz başa düşürük və ümidvaram ki, birinci oxunuş üçün buna öz müsbət münasibətimizi ifadə edəcəyik. Lakin bununla bərabər, konseptual baxımdan bəzi məsələlərə dair fikrimi demək istərdim.

Əvvəla, ad məsələsinə bir daha baxmaq lazımdır. Qanun layihəsi “Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi” adlanır. Burada “tikinti” sözünü, ola bilsin ki, əv­vələ keçirmək lazımdır. Çünki tikinti daha böyük anlayışdır və şəhərsalma onun tərkib hissələrindən biridir. Ona görə də daha böyük anlayışı özündə ehtiva edən məsələ önə çəkil­mə­li və şəhərsalma ikinci məsələ kimi ondan sonra gəl­məlidir.

Bu qanun layihəsinin müzakirəsi həm də ona görə vacibdir ki, biz hazırda Azərbaycanda, xüsusən də Bakı şəhərində aparılan tikintinin kifayət qədər dağınıq, xaotik xarakter daşımasının şahidləriyik. Abşeronun faktiki olaraq bütün kəndləri, hətta Sumqayıt şəhərinin özü də Bakı ilə, demək olar ki, birləşibdir. Artıq Bakı ətrafında bir sot torpağın özü belə çox baha qiymətə satılır. 20 yanvardan – həmin yük­səklikdən ətrafa baxanda dediklərimin şahidi ola bilərsiniz.

Bu gün Sumqayıt şəhəri Novxanı, Masazır vasitəsilə Ba­kı­ya birləşib. Eyni zamanda, Mərdəkan istiqamətindən gələn bütün yollar ətrafında inşa olunmuş tikililər də həmin yerləri Bakı şəhəri ilə birləşdiribdir. Lakin bu genişlənmə, bu birləşmə Bakı şəhərinin görkəmini pozur və eyni zamanda, ekoloji vəziyyətə çox ağır zərbələr vurur. Həmin ərazilərdə insanların bir çox kommunal ehtiyacları, demək olar ki, ödənilmir. Evlər bir-birinə o qədər bitişib ki, maşının keç­məsi, sadəcə olaraq, mümkün deyil, bir yerdən başqa ye­rə iki kilometr piyada getmək zorunda qalırsan. Bu cür və­ziyyətə artıq yol verilib və mən deyərdim ki, Bakı ətrafında çox acınacaqlı bir vəziyyət yaranıbdır.

Hörmətli millət vəkilləri, xatırlayırsınızsa, əvvəllər Bakı ilə bağlı məsələlər gündəmə gələrkən biz söyləmişdik ki, nəhayət, Azərbaycanın yeni paytaxtının salınmasına ehtiyac var. Bakı şəhəri artıq doyub. Həm biznes mərkəzi, həm inzibati mərkəz, həm mədəniyyət mərkəzi –mərkəzlərin hamısı Bakıda cəmləşibdir. Bakı artıq nəfəs ala bilmir. Bakı o qədər yüklənib ki, artıq ayrı-ayrı yerlərdə olduğu kimi, gələcəkdə Bakıda da çox böyük kanalizasiya böhranı yarana bilər. Ona görə mənə elə gəlir ki, biz bu haqda düşünməliyik. Dünya­nın ayrı-ayrı ölkələrində bu cür təcrübə var. Azərbaycanın buna imkanları da var. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycanın inzibati mərkəzini Bakıdan başqa bir yerə köçürmənin zamanı artıq yetişibdir və buna çox böyük ehtiyac var.

Bilavasitə qanun layihəsinə gəldikdə mən burada Elton müəllimin ekoloji vəziyyətlə bağlı söylədiyi fikirlə razıyam. Məncə, bu məsələ həm əsas anlayışlarda, həm də qanunun müvafiq maddələrində öz ifadəsini tapmalıdır.

3-cü maddədə əksini tapan əsas anlayışların qanunun içərisində açılışı verilməyib. Məsələn, 3.0.6. “qurğu” anla­yışı. Qurğu dedikdə yollar, körpülər, piyada keçidləri, mü­həndis-kommunikasiya sistemləri və sair nəzərdə tutulur. Bunların hamısı həm tikinti, həm də şəhərsalmada mühüm rol oynayır. Halbuki bu, qanunun VIII fəslində – “Tikinti obyektlərinin təsnifatı”nda öz əksini tapmayıb. Mənə belə gəlir ki, işçi qrupu bunu nəzərə almalıdır.

Bəlli olduğu kimi, tikintinin aparılmasında bürokratik əngəllərin olması, süründürməçiliyə yol verilməsi müəyyən neqativ halların meydana gəlməsinə səbəb olur. Bunu aradan qaldırmaq üçün, mənə belə gəlir ki, vahid pəncərə sisteminin tətbiqinə çox böyük ehtiyac var. Baxın, gömrük sistemində, vergi sistemində vahid pəncərə sisteminin tətbiq olunması sahibkarlar üçün necə geniş imkanlar yaratdı, bürokratik ən­gəllərin qarşısını almaqda necə mühüm rol oynadı. Bu ha­mı­mıza bəllidir. Yaxşı olar ki, inşaat sahəsində də vahid pən­cərə sistemi tətbiq edilsin. Məncə, bu da nəzərə alınmalıdır.

Bütövlükdə qanunun birinci oxunuşa tam hazır olduğu qənaətindəyəm və sözümün sonunda bu məcəllə üzərində kifayət qədər ciddi iş aparan, böyük zəhmət sərf edən işçi qrupunun hər bir üzvünə millət vəkili olaraq öz təşəkkürümü bildirirəm. Mən qanunun birinci oxunuşda qəbuluna səs verəcəyəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Fazil Mustafa.

F.Mustafa. Hörmətli Ziyafət müəllim, mən də bu qanunu olduqca aktual və hətta gecikmiş bir qanun kimi qiymət­ləndirirəm. Kifayət qədər sanballı işlənibdir, amma mənə elə gəlir ki, bu qanunun da taleyi Rəqabət Məcəlləsinin taleyi kimi olacaqdır. Çünki bu qanunun tətbiqi o deməkdir ki, Azərbaycanda tikinti sahəsində böyük islahatlar başlayır, bu qədər qanunsuzluq, şəhərsalmada baş verən bu qədər neqativ proseslər ortadan qaldırılır və həqiqətən, qanun əsasında şəhərsalma, tikinti işlərinin aparılması ümidi yaranır. Amma mənim bunun qəbul olunacağına, yaxud tezliklə qüvvəyə minəcəyinə inanmağım gəlmir. Niyə? Bunu əsaslandırmaq istəyirəm.

Qanun real ictimai münasibətləri tənzimləməlidir. Bu qanun da mövcud olan neqativ tərəfləri üzə çıxarıb onlara əlac ola biləcək addımları müəyyənləşdirməlidir. Azərbaycanda tikinti sahəsində olan xaos hər kəsə bəllidir. Yüzlərlə, onlarla obyekt var ki, tikintisinə icazə veriləndən bir il, iki il, beş il sonra inşasına başlanır. Tikintinin tamamlanması da illərlə ləngidilir. Bu məcəllənin 70-ci maddəsində nəzərdə tutulub ki, tikinti 3 ilə qədər başlanmadıqda və ya tamamlanmadıqda onun üçün verilən icazə ləğv olunur. Vətəndaş pulunu ödə­yibdir. O, 3 il niyə gözləməlidir? Neçə il sonra bu tikilmə­disə, həmin şirkət ləğv olunub lisenziyası alınmalı və tikinti aparmaqdan məhrum olunmalıdır. Ona görə də burada müd­dət qısaldılmalı, konkret göstərilməlidir ki, artıq bu sahədə məsuliyyət olsun.

İkinci məsələ şəffaflıqla bağlıdır. Burada deyilir ki, ərazi planlaşdırılması ilə bağlı bütün sənədlərin surəti vətəndaş­lara təqdim olunur. Siz bilirsiniz, bu nə deməkdir? Hamı giz­lə­dir, sonradan bu məlumatı almaq özü böyük problemə çev­rilir. Düzdür, mətbuatda tez-tez yazırlar, mən baxıram. Bu yaxın günlərdə biz Gəncədə idik. Hər gün mətbuatda yazır­lar ki, Gəncəni sökdülər, dağıtdılar. Gəncədə mən şəhəri gəzəndə, inanın ki, gözlərimə inanmadım. Bütün o parkların, Nizami məqbərəsinin ətrafının fundamental şəkildə dəyiş­mə­sini gördüm. Gəncənin icra başçısı Elmar Vəliyevin belə bir qısa müddətdə bu işi görməsi məni çox təəccübləndirdi.

Amma rayonların əksəriyyətində tamam fərqli vəziyyət­dir. Dövlətin ayırdığı vəsaitin böyük əksəriyyəti yeyilir, tikinti, abadlıq, quraşdırma işlərinə sərf olunmur. Heç bir monitorinq aparılmır, yoxlanılmır ki, bu vəsait hara getdi. Necə olur ki, bir rayonda, məsələn, 5–10 il kim isə işləyir və onun yerinə gələn şəxs eyni işləri təkrar görür? Baxırsan ki, 10 il qabaq da Prezident orada açılışda olub, indi də açılışda iştirak edir. Demək, bəzi hallarda cənab Prezidenti də alda­dırlar. Buna yol vermək olmaz. Bu dövlətin vəsaiti ayrılırsa, bunun monitorinqi aparılıb, görülən işə dəqiq qiymət veril­məlidir.

Bu qanunda, mən hesab edirəm ki, bələdiyyələrlə dövlətin səlahiyyətləri məsələsinə ciddi baxmaq lazımdır. Bakı şəhə­rin­dən danışıldı. Bakı şəhərinin əsas problemi nədir? Bakı şəhərində əsas problem məsuliyyət məsələsinin müəyyən olun­­mamasıdır. Yoxsa indi kimdən soruşsan, deyəcək ki, Bakıda pis nə olsa, ən böyük günahkar Hacıbala Abu­talı­bovdur. Hacıbala Abutalıbov Bakıya icra başçısı təyin olunanda Bakı Əfqanıstanın paytaxtı Kabilə oxşayırdı. Şəhərin mərkəzində hər yanda dəmir köşklər, hər yanda kiçik evlər... Müəyyən bir sahman yaratdı. Sonradan hərə özünə bir səlahiyyət götürüb, hərə bir sahəni özü üçün mənimsəyəndə, inhisara götürəndə şəhər yenə nəzarətsiz vəziyyətdə qaldı və bu gün də heç kim heç nəyə görə məsuliyyət daşımır. Ona görə Bakı Şəhər Böyük Bələdiyyəsini yaratmaq lazımdır ki, heç olmasa, bilinsin, bu bələdiyyə büdcəsindən hara nə vəsait xərclənir və bu şəhər bakılıların seçdiyi nümayəndə vasitəsilə, bələdiyyə vasitəsilə idarə olunur. Onda bu nöq­san­ların böyük əksəriyyəti aradan qalxacaqdır.

Digər tərəfdən, bələdiyyənin heç bir büdcəsi yoxdur. Qanunda nəzərdə tuturuq ki, bələdiyyə də bu planlamanı həyata keçirə bilər. Amma bələdiyyədə pul yoxdur. Bələdiyyəyə adi bir müraciət edirsən ki, qəbiristanlıqda bir yer al, deyir ki, ona mənim vəsait ayırmağa pulum yoxdur. Kimsəsiz vətən­daşlarla bağlı dəfələrlə müraciət edirik, ən güclü bələdiy­yə­lər belə bunu etmək iqtidarında deyil. Bələdiyyə tikinti aparacaq gücdədirmi? Ona görə də Azərbaycanda idarəetmə strukturunun ciddi islahatı aparılmalıdır. Belə islahat aparıl­masa, bu şəhərsalma məsələsi öz həllini tapmayacaqdır.

10-cu maddədə şəhərsalma və tikinti fəaliyyətinin əsas prinsiplərindən söhbət gedir. Məncə, Əli müəllim, bu məsə­ləyə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Burada müxtəlif prinsiplər sadalaya bilərik. Amma əsas prinsiplərdən söhbət gedirsə, bu sahədə mülkiyyət toxunulmazlığı və ədalətli kompensasiya ödənilməsi prinsipi başda gəlməlidir. Azərbaycanda əsas problem budur. Sanki dövlətin varisliyi yoxdur. Dünən bir bələdiyyə sənəd verib, bu gün biz o sənədi tanımırıq. Sanki dünənki icra başçısının verdiyi sərəncamın bugünkünə dəxli yoxdur, bələdiyyənin verdiyi sənədin icra orqanına dəxli yoxdur. Bəs bu, vahid dövlət deyilmi? Adam pulunu verib, hamının haqqını çatdırıb, evini tikib, bu gün sökürük. Bu vətəndaş bizimki deyilmi? Bu vətəndaşın çölə tökülən uşağı, pis vəziyyətə düşən ailəsi üçün məsuliyyət sabah bizim çiynimizdə olacaqdır. Yəni bu boyda neft gəlirindən bu ölkədə bir vətəndaşa 4 sot, 6 sot torpaq düşmürmü? Əgər bu torpaqda ev tikmək olmazdısa, vaxtında icazə verməyə­ydi­niz. İcazə vermisiniz və ev də tikilibsə, kasıb, yoxsul insanın min bir əzabla tikdiyi o evi artıq sənədləşdirmək lazımdır. Ona görə bu məsələyə diqqət yetirilməlidir ki, gələcəkdə bu problemlər öz həllini tapsın.

Digər tərəfdən, insan amili məsələsinə diqqət yetirmək lazımdır. Necə olur, “qəzalı binadır, uçma təhlükəsi var” deyə dövlət aktı ilə təhvil götürülməyən binaya insanların köçüb yaşamasına imkan verilir, amma həmin insanların normal şəraitdə yaşaması üçün o binanın qaz və istilik sis­temləri ilə təmin olunmasına icazə verilmir. Başqa vaxt deyirik ki, bizim üçün ən başlıca fiqur insandır.

67-ci maddədə göstərilib ki, hündürlüyü 2 metr 20 san­ti­metrdən çox olan hasar çəkmək olmaz. Əksinə, bu məcəl­lə­də göstərilməlidir ki, ümummilli sərvət olan yerlərin qaba­ğında, Xəzər dənizinin qarşısında bütün hasarlar sökülməli­dir. Mənasız hasarlarla niyə əhalini dənizdən məhrum edirik? Kapitalist ölkələrində hasar yoxdur, adicə taxtadan kiçik çəpərlər çəkiblər. Biz isə qanunda hasarın hündürlüyünü 2 metr 20 santimetr təyin edirik. İndi deyin, bunun nə mənası var? Axı biz feodal cəmiyyəti deyilik. Hasarları söküb normal bir inteqrasiya olunan şəhər tipi yaratmalıyıq. Hər yer hasarlarla örtülüb. Bu baxımdan, mənə elə gəlir ki, gecikmiş də olsa, bu kimi məsələlərdə bir az daha prinsipial qanun qəbul eləməliyik. Yəqin ki, bunu Bakı şəhərinə çox tətbiq eləməyimiz mümkün olmayacaq. Amma heç olmasa, yeni salınan şəhərlərə, infrastrukturu dəyişmək mümkün olan başqa şəhərlərə bunu tətbiq eləməliyik.

İndi Bakı şəhərində hara gedirsən, görürsən, yolları qazıb, iri borularla kanalizasiya çəkirlər. Bu yol bir il qabaq çəkilməmişdimi? Ötən dəfə yollarla bağlı qanun layihəsinin müzakirəsində deyirik ki, bu yolları ağır maşınlar korlayır. Deməli, yolları elə çəkməliyik ki, ağır maşınlara da davam gətirsin. Bəlkə sabah müharibə aparacağıq, onun üstündən tanklar Qarabağa gedəcək, dağılmalıdır o yollar? Əvvəlcə kanalizasiyanı çəkməlisən, infrastruktura aid olan digər məsələləri həll eləməlisən, sonra asfaltı çəkməlisən.

Ona görə də, məncə, bu qanunda real ictimai münasi­bət­ləri, vətəndaşın real çətinliklərini nəzərə alaraq ciddi dəyi­şik­­likləri əks etdirən müddəaları nəzərdə tutmaq lazımdır. Əks halda bu qanun yenə də məmurlara kefi istədiyi şəkildə bunu manipulyasiya etmək imkanı yaradacaq. Diqqətinizə görə sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Saat 4-ə qədər fasilə.

 

(FASİLƏDƏN SONRA)

 

Sədrlik edən. Xahiş edirəm, yerlərinizi tutun, hörmətli deputatlar. Vahid Əhmədov.

V.Əhmədov. Çox sağ olun, hörmətli Ziyafət müəllim. Hörmətli millət vəkilləri! Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi haqqında qanun layihəsi Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsində İqtisadi siyasət komitəsi ilə birgə müzakirə olunub. Əlbəttə, bu qanunun vacibliyi hamı­ya aydındır. Azərbaycanda çox böyük tikinti-quruculuq iş­ləri həyata keçirilir. Tikintidə problemlər olduqca çoxdur. Ona görə də tikinti haqqında qanun layihəsinin qəbul edil­məsi vacibdir.

Komitənin iclasında müzakirə olunanda hər şeydən əvvəl qanunun adı ilə əlaqədar bir sıra iradlar ortaya qoyuldu və o cümlədən mən öz fikrimi səsləndirdim. Nəyə görə iki qanun – şəhərsalma və tikinti fəaliyyəti haqqında qanunlar bir mə­cəllə şəklində birləşdirilməlidir? Bizə anlatmağa çalışdı­lar ki, bu belə də olmalıdır. Bunu dünyada, beynəlxalq aləmdə olan proseslərlə əlaqələndirdilər. Amma bizi o qədər də inan­dıra bilmədilər. Buna baxmayaraq, layihənin birinci oxunuşa çıxarılmasına razılıq verdik.

Onu da qeyd edək ki, Tikinti fəaliyyəti haqqında qanun layihəsi Milli Məclisin birinci oxunuşundan keçmişdi. Biz o qanun layihəsini burada sizinlə bir yerdə qəbul etmişdik. Amma sonradan, görünür, belə qərara gəliblər ki, o qanun layihəsinin ayrıca qəbul edilməsinə ehtiyac yoxdur, onun Şəhərsalma haqqında qanun layihəsi ilə bir yerdə bir məcəllə şəklində qəbul olunması məsləhətdir. Bunu da qəbul edirik. Amma hər bir qanunun aydın bir konsepsiyası olmalıdır. Qa­nun gərək dövlətin reallığını nəzərə alsın. Yəni Azərbaycan­da bu gün tikintidə olan problemlər bu qanun qəbul edildik­dən sonra həll ediləcəksə, bizim buna heç bir iradımız yoxdur. Amma gəlin qanuna baxaq, görək bunun konsepsiyasın­da bu məsələlər öz həllini tapıb, ya yox? Birincisi, – bayaq Əli müəllim də qeyd etdi, – qanun, əsasən, hüquqi sənəddir, yəni inzibati-hüquqi normaları özündə əks etdirir. Amma tikinti özü iqtisadiyyatın bir növüdür və onun öz qanunları var. Bunun iqtisadi tərəfini biz hansı qanunlarda əks etdirə­cəyik? Bu məcəllənin isə konsepsiyası bizim üçün hələlik aydın deyil.

Bu gün cəmiyyətin tikintiyə marağından irəli gələn həd­dən artıq suallar var. Misal üçün, – bir neçə dəfə məsələ qal­dırılıb, hətta Azərbaycanın dövlət başçısı buna öz mövqeyini bildirib, – sənədsiz tikililər var. Azərbaycanda bu gün sənəd­siz tikililər həddən artıq çoxdur. Bizə, Milli Məclisə də çox müraciətlər edilir, soruşulur ki, niyə bu sənədsiz tikililərin məsələsi həll olunmur. Tikinti fəaliyyəti haqqında ayrıca qanun layihəsi qəbul ediləndə bu məsələ ora daxil edilmişdi. Amma indi məcəllədə bu məsələ öz əksini tapmayıb.

İkincisi, bu gün bu sahədə çox ciddi problem tikintidə qiy­mət siyasətidir. Bu məcəllədə qiymət siyasəti öz əksini tapmayıb. Sovet vaxtından qalan normativ sənədlər bu gün də qüvvədədir. Azərbaycan 19 ildir bazar iqtisadiyyatına keçib. Amma istənilən layihə yenə bazar qiymətlərilə yox, müəyyən əmsallarla qiymətləndirilir. Yəni istənilən tikinti üçün sifarişçi öz layihəsini təqdim edəndə o layihəyə baxır­lar, sovet vaxtından qalmış normativləri qaldırırlar, deyirlər ki, bu malın, misal üçün, betonun qiyməti 19 əmsala vurulub müəyyənləşdirilməlidir. Bu nə normativdir, bu nə qiymət­qoyma siyasətidir? Müzakirə etdiyimiz Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsində qiymətqoyma siyasəti ilə əla­qə­dar heç bir maddə yoxdur. Bu qanunda belə çatışmazlıqlar çox olduğu üçün iradlarımız da çoxdur. Mən keçən dəfə komitənin iclasında dedim ki, təxminən 30-a yaxın təklif və iradım var, onları rəsmi olaraq bildirəcəyəm. Sonra komitə­nin sədri ilə məsləhətləşdik, qərarlaşdırdıq ki, özümüz yığı­şaq, bir yerdə bu məsələni həll edək, sonra müraciət edək.

Bu gün Azərbaycanda yol tikintisi üzrə də böyük işlər görülür. Bu da tikintinin bir formasıdır. O tikinti ilə də əlaqədar problemlər həddən artıq çoxdur. Qanun layihəsində bu, ümumiyyətlə, öz əksini tapmır. Bir misal çəkim, mil­yard­larla vəsait qoyulub, Bakı–Quba yolu çəkilib. O beton yol bu gün dağılır. Dağılmanın da səbəbi o yolda normadan çox-çox ağır yüklərin daşınmasıdır. Qubada artıq çınqıl qalma­yıb. 10-20 tonluq maşınlara 20-30 ton çınqıl yığıb o yolla daşıyırlar. Cənab Prezident bizimlə bir yerdə Qubada olanda nazirlərə xüsusi göstəriş verdi ki, bunun qarşısını alın. Niyə Quba yolu dağılır? Beton yolun ömrü 30 il olmalıdır. Niyə o maşınları buradan buraxırlar? Hələ onu demirəm ki, həmin çınqılın daşınması nəticəsində Qubada artıq Samur–Dəvəçi kanalının da üstü açılıb, faktiki olaraq qəza vəziyyətindədir. Hələ mən çayların daşması, bəndlərin dağılması kimi məsə­lələrə toxunmuram. Kimsə burada şəxsi mənafeyi naminə, öz xeyrinə bu işi görür. Amma faktiki olaraq Azərbaycanın milyardlarla vəsait qoyduğu yol dağılır. Niyə belə əhəmiy­yətli məsələlər bu qanun layihəsində öz əksini tapma­ma­lıdır?

Yalnız bu deyil, başqa tikinti məsələləri də burada öz ək­sini tapmalıdır. Bu məcəllə şəhərsalma və tikinti fəaliy­yətinin ancaq hüquqi tərəfini işıqlandıran qanun olduğu üçün onun iqtisadi tərəfini bu qanunda nəzərə almayıblar. Amma Tikinti fəaliyyəti haqqında qanunda biz bunların hamısını nəzərə almaq istəyirdik. Yəni nəzərə almışdıq ki, birinci oxunuşdan sonra bu məsələlərə qayıdacağıq.

Başqa bir məsələ. Qanunda deyilir ki, tikinti ilə, mühən­dis-axtarış işləri ilə məşğul olan hər bir şəxs mütləq sertifikat almalıdır. Axı bu insan Memarlıq və İnşaat Universitetini və ya Texniki Universiteti qurtarıb gəlib. Əgər o, müvafiq ali məktəbi bitiribsə, əlində diplomu varsa, niyə bir də sertifikat almalıdır? Mən başa düşürəm, hansısa bir qaynaqçı, hansısa bir betontökən və sair sertifikat ala bilər, amma orada işləyən bütün işçilərin sertifikat alması nəyə lazımdır?

Tikintinin ekoloji problemləri, əlbəttə, bu gün Bakıda ən ciddi problemdir. Bakıda elə bir tikinti aparılır ki, heç ekologiyadan danışmağa dəyməz. Bakıda nəfəs almaq mümkün deyil. Ekoloji problemlər bir balaca bəndlə qeyd edilib. Bunu genişləndirmək lazımdır. Ekologiyanı, xüsusilə Bakının ekologiyasını təmiz saxlamaq üçün layihəyə müvafiq mad­dələr əlavə olunmalıdır.

Ümumiyyətlə, qanun layihəsinə bizim təkliflərimiz həd­dən artıq çoxdur. Biz hesab edirik ki, bu qanun Azərbay­can­da tikinti fəaliyyəti ilə əlaqədar problemləri həll etməyəcək və yenə tikinti fəaliyyəti haqqında ayrıca bir qanunun qəbul edilməsinə ehtiyac olacaq.

Bir məsələni də deyim. Burada ən xoşagələn maddə 73-cü maddədir. Həmin maddədə deyilir ki, mərtəbələrinin sayı 3-dən və hündürlüyü 12 metrdən çox olmayan yaşayış evləri­nin tikintisi üçün icra hakimiyyəti orqanlarından heç bir razılıq almaq lazım deyil. Ev tikmək istəyirsənsə, bu barədə müvafiq icra orqanına məlumat verib layihəni təqdim edir­sən, vəssalam. Amma orada da bir əl yeri qoyublar. 73.2-də deyilir ki, bundan sonra hələ 30 gün də gözləmək lazımdır. 30 gün müddətində icra orqanı o tikintini saxlamaq üçün yüz bəhanə tapacaq. Sahə rəisindən tutmuş başqa işçilərinə qədər yüz adam göndərəcək ki, sənin üçün orada müəyyən ma­neələr yaratsın. Maddələr konkret olmalıdır. Biz orada han­sı­sa neqativ hallar üçün şərait yaratmamalıyıq.

Bir də ki, kənd təsərrüfatı ilə əlaqədar. Ümumiyyətlə, kənd təsərrüfatı sahələrində tikintiyə yalnız kənd təsərrüfatı, emal müəssisələri və sair tikilməsi ilə əlaqədar icazə vermək olar. Heç bir fövqəladə vəziyyətdə orada başqa tikintiyə icazə vermək lazım deyil. Azərbaycanda onsuz da kənd təsərrüfatı torpaqlarının təxminən yarısı dağılıb, yoxdur.

Belə ciddi məsələlər var bu qanun layihəsində. Ona görə də mən təklif edirəm ki, Milli Məclisin İqtisadi siyasət, Hüquq siyasəti, Sosial siyasət və başqa komitələrinin üzvlə­rindən ibarət komissiya yaradılsın və bu layihə üzərində o komissiya işləsin. Yaxşı olar ki, layihə ümumxalq müza­ki­rəsinə verilsin. Çox vacib qanun layihəsidir. Çünki əhali tikinti haqqında qanunlardan çox şey gözləyir.

Sədrlik edən. Vahid müəllim, mənim bildiyimə görə, bu qanun layihəsinin ikinci və üçüncü oxunuşu ərəfəsində ictimai dinləmələr, ictimai müzakirələr olacaq. Bu layihə çox geniş müzakirə olunacaq. Onda təkliflərinizi, əlbəttə, verə bilərsiniz. Mən hesab edirəm ki, burada bir problem yoxdur.

Bir də bir şeyi məsləhətləşim. Çıxışlara 21 nəfər yazılıb. Nəzərə alın ki, bizim növbəti bir qanun layihəmiz də var. Ona görə əgər etiraz yoxdursa, biz bu qanun layihəsinin müzakirəsində 5 dəqiqəlik reqlamentə keçək. Etiraz yoxdur? Yalnız bir nəfər etiraz edir – Elmira Axundova. Qəbul olundu. 5 dəqiqəyə keçirik. Buyurun, Əli Məsimli.

Ə. Məsimli. Çox sağ olun, Ziyafət müəllim. Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi bütün ölkələr üçün, xüsusən də Azər­bay­can üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda neft bumu ilə yanaşı, tikinti bumunun baş verməsi bu mə­cəlləni daha da aktuallaşdırır. Onu da qeyd eləmək lazımdır ki, əksər ölkələrdə bu qanun azı 5-7 ildir fəaliyyət göstərir. Bizdə – tikinti bumu gedən bir ölkədə onun gecikdirilməsi, bu sahədə qanunvericiliyin olmaması tikinti fəaliyyətində xaotik vəziyyətin yaranmasına gətirib çıxarıb.

Qanun layihəsində beynəlxalq praktikada kifayət qədər sınaqdan çıxıb özünü doğrultmuş mütərəqqi məqamlar var. Mən bunu müsbət qiymətləndirirəm. Eyni zamanda, onu da qeyd etmək istəyirəm ki, əgər biz bu məcəlləni gecikmiş də olsa, qəbul ediriksə, o, yalnız hüquqi-inzibati məsələləri, belə bir dar çərçivəni yox, tikinti və şəhərsalmaya dair ən aktual məsələləri özündə əks etdirməlidir. Amma məcəllənin elə birinci maddəsindən məlum olur ki, tikinti və şəhərsalma haqqında iki layihəni birləşdirənlərin özləri üçün də bu məcəllənin konsepsiyası tam aydın deyil. Ona görə də mən ən əvvəl bunu təklif edirəm ki, işçi qrupu genişləndirilsin və o işçi qrupu ilk növbədə bunun konsepsiyasının dəqiqləş­dirilməsi istiqamətində addım atsın.

İkinci, başqa ölkələrin təcrübəsinə baxıldı, şəhərsalma və tikinti məsələlərinin birləşdirildiyi qanunvericilik aktına rast gəlinmədi. Əgər belə sənədlər varsa, burada başqa bir mə­qam öz əksini tapmalıdır. Çünki bu məcəllədə şəhərsalma ilə tikintinin, mən deyərdim ki, uğurlu birləşməsi baş verməyib. Şəhərsalma və tikinti maraqların konfliktini daha çox ehtiva eləyən bir sahədir. Azərbaycanın və keçmiş SSRİ-yə daxil olan digər ölkələrin timsalında bunu sübut edən çoxsaylı misallar çəkmək olar. Ona görə də Şəhərsalma və Tikinti Mə­cəlləsinin əsasında məhz həmin maraqların konfliktindən ma­raqların harmoniyasına doğru münasibətlərin tənzimlən­məsi durmalıdır. Halbuki bizim layihədə bu məsələlər axıra qədər tamamlanmır. Xüsusən şəhərsalma hissəsində sənədə diqqət eləyəndə görürük ki, burada bir yarımçıqlıq var.

Sənədin 20 faizindən çoxu ərazi planlaşdırılmasına həsr olunub və qanun layihəsini hazırlayanlar da bildirirlər ki, ərazi planlaşdırılması şəhərsalmanın əsasını təşkil edir. Ərazi planlaşdırılması şəhərsalmada mühüm rol oynasa da, burada şəhərsalmanın əsasları, o cümlədən baş plan və arxitektura məsələlərinə az yer ayrılmasına heç cür haqq qazan­dırmaq olmaz. Ona görə ki, Azərbaycanda şəhərsalmada buraxılan səhvlər məhz həmin istiqamətlərdədir. Ona görə də təklif olunur ki, burada Ziyafət müəllimin qeyd elədiyi kimi, layihənin ictimai müzakirəyə verilməsi, eyni zamanda, işçi qrupunun dairəsinin genişləndirilməsi məsələsinə diqqət edilsin. Biz bu sənədin günün tələbləri səviyyəsində, Azər­baycanda şəhərsalma və tikinti problemlərinin aradan qaldı­rıl­masına xidmət edən istiqamətlərdə yenidən işlənilməsini təklif edirik. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Elmira Axundova.

E.Axundova. Ziyafət müəllim, xahiş edirəm, mənə, heç olmasa, 7-8 dəqiqə verin.

Sədrlik edən. Xahiş edirəm, qərar qəbul olunub, gəlin hörmət eləyək. Buyurun, davam eləyin.

E.Axundova. Bilirsiniz, belə çıxır ki, ön sıraya düşənlər həmişə 10 dəqiqədən yararlana bilirlər, başqasının isə hü­quqları pozulur. Düzgün deyil. Biz bu qərarı çıxışlardan əvvəl qəbul etsəydik, daha məntiqli olar, hamı 5 dəqiqə danışardı.

Ölkəmizdə gedən abadlıq və yenidənqurma işləri, günü-gündən artmaqda olan göydələnlər, yeni tikililər gündəliyə çıxarılan Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin zərurətdən yarandığını sübut edir. Hətta mən düşünürəm ki, biz bu məcəllədə xeyli yubanmışıq.

Məcəllədə qeyd olunan bir sıra mühüm maddələrlə ya­naşı, bəzi fikir və təkliflərimi diqqətinizə çatdırmaq istərdim. 1-ci maddədə göstərilən birinci variant, məncə, daha məq­sədəuyğundur. O, ikinci variantda əks olunan təfərrüatları daha lakonik əks etdirir.

4.2.3-cü maddədə yaşayış fondundan söhbət gedir. Mən­cə, yaşayış fondu anlayışına “Əsas anlayışlar” maddəsində, yəni 3-cü maddədə aydınlıq gətirilməlidir. Sonra, 10-cu maddədə bir anlayış var – “sağlam yaşayış və iş şəraiti” anlayışı. Düşünürəm ki, bu, insanların ən təbii haqqı olmaqla yanaşı, rahat yaşayış və iş şəraiti də insanların təbii haqqıdır. Ona görə biz bu anlayışı “sağlam və rahat yaşayış və iş şəraiti” kimi qeyd etsək, məncə, daha məqsədəuyğun olar.

Qanunun müəlliflərinə bir neçə sualım var. Məsələn, mə­cəllənin 89-cu maddəsində deyilir ki, obyekt tikinti hüququ normaları pozulmaqla tikildiyi və həmin pozuntuların aradan qaldırılmasının mümkün olmadığı hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həmin obyektlərin və ya onların hissələ­ri­nin sökülməsi barədə qərar qəbul edə bilər. Sual olunur, bəs artıq tikilib istifadəyə verilmiş və məskunlaşdırılmış obyektlərin taleyi necə olacaq? Onlar söküləcəyi təqdirdə sakinlərin başqa yerdə məskunlaşdırılması məsələsi necə həll olunacaq? Mənə elə gəlir ki, bu məsələ qanunda öz əksini tapmalıdır. Həmçinin hesab edirəm ki, bu pozuntulara yol verən fiziki və hüquqi şəxslərin məsuliyyət məsələsi də məcəllədə əks olunmalıdır.

Digər mühüm məsələ 91-ci maddə ilə bağlıdır. Burada deyilir ki, tikintiyə dövlət nəzarətini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ya onun səlahiyyətli nümayən­də­ləri tikinti məmulatından, zəruri hallarda isə hazır tikinti hissələrindən sınaq nümunələri götürüb yoxlaya və ya yox­lat­­dıra bilərlər. Bu müddəa tikilinin keyfiyyəti baxımından, əlbəttə ki, əhəmiyyətlidir. Amma qeyd olunmur ki, bu yox­lamanın xərcini kim ödəyəcək. Misal üçün, 96-cı maddədə göstərilir ki, istismara icazə verilməzdən əvvəl tikintinin və ya onun hissələrinin müəyyən edilmiş tələblərə uyğunlu­ğunun yoxlanması ilə bağlı ekspertiza keçirilməsinə çəkilən xərclər uyğunluğun təsdiq edildiyi hallarda müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən ödənilir. Məncə, 91-ci maddə­də də xərc məsələsinə aydınlıq gətirilməlidir.

Bu məcəllədə konkret göstərilmir ki, tikililər nəqliyyat vasitələrinin yolundan nə qədər aralıda tikilməlidir. Ancaq 64.2-ci maddədə qeyd olunur ki, obyekt torpağın sərhədin­dən azı 5 metr məsafədə inşa edilməlidir. Güman edirəm, hətta 2–3 mərtəbəli binalar üçün bu məsafə çox azdır. Mən hələ göydələnləri demirəm. 5 metr məsafə çox azdır. Ona görə, xahiş edirəm, bu parametrlərə yenidən baxılsın.

Məcəllənin 13-cü maddəsində qeyd olunur ki, tikinti ob­yekt­ləri ətrafdakı ümumi mənzərəni pozmamalı, onun ümumi görünüşünə zərər gətirməməlidir. Hamımız çox gözəl bilirik ki, Bakının özündə göydələnlərin çoxu bu maddəyə uyğun gəlmir. 20 illik müstəqillik dövründə şəhərdə ümumi mənzərəni pozan çoxlu sayda yöndəmsiz bina tikilib. Bu məsələ necə həllini tapacaq? Bu binalar söküləcək, ya yox?

Başqa məsələləri mən, Allah qoysa, ikinci oxunuşda qeyd edəcəyəm. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Tahir Rzayev.

T.Rzayev. Çox sağ olun, Ziyafət müəllim. Hörmətli mil­lət vəkilləri! Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsi ölkə­mizdə hamı tərəfindən çoxdan gözlənilən, gec də olsa, yaxşı bir vaxtda müzakirəyə çıxarılan sənəddir. Əlbəttə ki, bu qanun şəhərsalma və tikinti sahəsində müəyyən prob­lemlərin həllinə, tikilən fərdi yaşayış evlərinin qeydə alın­masında, qiymətləndirilməsində bir çox çatışmazlıqların ara­dan qaldırılmasına kömək edəcək.

Bu gün Azərbaycan dünyanın ən sürətlə inkişaf edən ölkələrindən biridir. Bu, tikinti sahəsində də özünü göstərir. Azərbaycanda fərdi evlərin tikintisi daha böyük vüsət alıb. Ancaq bu sahədə çox ciddi problemlər var. Ümid edirəm ki, bu qanun təkmilləşdirilib qəbul olunandan sonra hər hansı bir arayış üçün günlərlə, aylarla qapıları döyən, sürün­dü­rülən insanların ehtiyacı vaxtında ödəniləcək. Mən qanun layihəsini bəyənirəm, onun birinci oxunuşda qəbuluna səs verəcəyəm və həmkarlarımı da buna çağırıram.

Bu qanun layihəsində şəhərsalma və tikinti sahəsində bələdiyyələrin də səlahiyyətlərindən söhbət gedir. Ancaq tə­əs­süf ki, bu səlahiyyətlər tam açılmayıb, onların icra mexa­nizmi göstərilməyib. Bu gün, təbii ki, fərdi evlərin əksəriy­yəti bələdiyyələrin ərazilərində tikilir. Ancaq bir çox evlər qanunsuz tikilib. Onlar hələ qeydiyyata alınmayıb. Vahid müəllim çox yaxşı qeyd etdi, adamlar narahatdırlar. Tikilən evlərin qiymətləndirilməsi problemi var. Gələcəkdə yeni evlər tikilməlidir. Ancaq burada qanunsuz ev tikintisinin qarşısını almaq üçün bələdiyyələrə heç bir səlahiyyət verilmir. Bələdiyyələr ancaq müşahidəçi rolu oynayacaqlar. Yax­şı olar ki, bu qanunda bələdiyyələrə konkret səlahiyyətlər verilsin. Onlar əvvəllər tikilmiş evlərin qeydə alınmasını və qiymətləndirilməsini həyata keçirsinlər.

Başqa bir məsələ. Biz bilirik ki, reklamlar bələdiyyələrin ərazilərində yerləşdirilir. Lakin bu reklamların yerləşdiril­mə­­sinə bələdiyyələrdən heç bir razılıq tələb olunmur. Yol­daşlar 72-ci və 73-cü maddələr haqqında söhbət saldılar. Həqiqətən, bunlar insanların işini yüngülləşdirən ən huma­nist maddələrdir. 73-cü maddədə göstərilir ki, müəyyən fərdi yaşayış evlərinin tikintisi ilə bağlı müvafiq icra hakimiyyəti orqanının məlumatlandırılması vacibdir. Əgər müvafiq icra hakimiyyəti orqanı məlumatlandırılırsa, bələdiyyələrin ərazi­lərində tikilən evlər barədə bələdiyyələr niyə məlumat­lan­dırılmasın, xəbərdar olmasınlar?

Sonra, həmin maddədə deyilir ki, müvafiq icra hakimiy­yəti orqanı 30 gün müddətində tikinti layihəsinə irad bildir­mədikdə sifarişçi tikinti işlərinə başlaya bilər. Bayaq Vahid müəllim çıxış edərkən bu müddətin böyük olduğunu söylədi. Mən də ona tərəfdaram ki, 1 ay uzun müddətdir. Elə evlər var ki, 1 ayda tikib başa çatdırmaq olar. Nəyə görə buna 1 ay vaxt qoyulsun? Qoy 1 həftə, uzaq başı 10 gün müddət qo­yulsun ki, vətəndaş da bu prosesdə nahaq yerə incidilməsin.

72-ci maddədə göstərilir ki, bir çox tikinti obyektləri ica­zə olmadan tikilə bilər. Ancaq burada açıqlanmayıb ki, hansı konkret tikinti obyektlərindən söhbət gedir. Bu obyektlərin yalnız müəyyən ölçüləri göstərilib. Amma bu ərazilərdə müəyyən iaşə obyektləri, ticarət köşkləri, digər tikililər də olur. Yaxşı olardı, burada göstəriləydi ki, bunların tikintisinə icazə veriləcək, ya verilməyəcək.

Mən bu qanunu təqdir edirəm. Çox yaxşı, vacib qanundur. Bunu hazırlayanlara öz minnətdarlığımı bildirirəm. Mən bu qanunun lehinə səs verəcəyəm. Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Jalə Əliyeva.

J.Əliyeva. Çox sağ olun. Hörmətli sədarət, hörmətli mil­lət vəkilləri! Tikinti fəaliyyəti milli iqtisadiyyatın aparıcı sahələrindən biridir. Digər iqtisadi sahələrlə sıx əlaqədə cə­miyyətin inkişaf səviyyəsini müəyyənləşdirən tikinti sahəsi­nin inkişafı iqtisadiyyatın ümumi vəziyyətinə müsbət təsir göstərir, bu sahəyə və eləcə də onunla əlaqəli digər sahələrə yönəldilən yerli və xarici sərmayələrin həcmini artırır. Tikinti sahəsi qabaqcıl texnologiyalar əsasında istehsalat fond­larının yeniləşməsini, müxtəlif təyinatlı tikinti obyektlərinin inşasını, təmirini, yenidən qurulmasını, bərpasını, texniki cəhətdən təkmilləşdirilməsini təmin etməklə bərabər, müəy­yən dərəcədə sosial vəziyyətin yaxşılaşmasına, yəni əhalinin məşğulluğu, mənzil, təchizat, infrastruktur problemlərinin həllinə zəmin yaratmış olur.

Ölkədə tikinti, quruculuq işlərinin geniş vüsət alması, inşa edilən müxtəlif təyinatlı tikinti obyektlərinin keyfiyyətinə olan tələblər bu sahədə yaranan münasibətlərin ilk növbədə qanunla tənzimlənməsi zərurətini ortaya çıxarmışdır. Bu gün tikinti sahəsinə dair normativ hüquqi baza, əsasən, keçmiş SSRİ-də qəbul edilmiş və hazırda qismən qüvvədə olan normativ sənədlər toplusundan ibarətdir ki, onlar da artıq bazar iqtisadiyyatının tələblərinə və günün reallıqlarına cavab vermir. Tikinti fəaliyyətinin müxtəlif istiqamətlərini tənzimləmək, tikintinin müəyyən edilmiş norma və qaydalara uyğun aparılmasını, habelə tikinti üzrə normativ bazanın müasir tələblərə uyğunlaşdırılmasını təmin etmək məqsədi ilə tikinti fəaliyyətini nizama salan xüsusi bir qanunun qəbul edilməsinə çoxdan ehtiyac var idi. Təbii ki, bu gün müzakirə etməkdə olduğumuz Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsi yuxa­rıda qeyd olunan məsələləri özündə ehtiva etməklə tikinti fəaliyyəti sahəsində əsas müddəaları əks etdirir. Mən bir­mənalı olaraq konseptual baxımdan bu məcəlləyə səs verə­cəyəm və sizi də səs verməyə dəvət edirəm.

Yeri gəlmişkən, mən bu məcəllənin ərsəyə gəlməsində böyük zəhməti olan Aparatın rəhbəri Səfa müəllimə və işçi qrupuna öz təşəkkürümü bildirmək istəyirəm.

Hörmətli həmkarlarım, mən, eyni zamanda, bir neçə tək­lifimi irəli sürmək istəyirəm. Yaxşı olardı ki, bu məcəllədə evlərin sahibkarlar tərəfindən satılarkən bir qeydiyyata alın­ması, bunun üçün müəyyən bir sistem yaradılması müddəası nəzərdə tutulaydı. Yəni nə demək istəyirəm? Bəzən müəy­yən işbazlar tərəfindən bir mənzil bir neçə dəfə satılır. Nə­ticədə vətəndaşa ziyan dəyir. Düşünürəm ki, belə halların qarşısını almaq üçün məcəllədə xüsusi bir müddəanın olma­sına ehtiyac var.

 İkinci təklifim. Bu layihə Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsində İqtisadi siyasət komitəsi ilə birgə müzakirə edilmişdir. Lakin bu layihədə birbaşa mədəniyyətlə bağlı çoxsaylı müddəalar vardır. Məsələn, 15-ci maddə – “Mədəni irs obyektlərinin qorunması”, 87-ci maddə – “Tarix və mədəniyyət abidələrinin əlamətləri aşkar edildikdə tikinti işlərinin dayandırılması” və sair. Bunlar birbaşa mədəniyyətlə bağlı olan məsələlərdir. Ona görə də yaxşı olardı ki, ikinci oxunuşda bunlar Mədəniyyət komitə­sində də müzakirə ediləydi.

Üçüncü təklifim. VI fəslin 30-cu maddəsində ictimai müzakirələrdən söhbət gedir. Yaxşı olar ki, bu maddə IV fə­sildə yer alan “İctimaiyyətin məlumatlandırılması” adlı 16-cı maddəyə əlavə edilsin. Təkliflərim bu qədərdir. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Valeh müəllim, buyurun.

V.Ələsgərov. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Mənim fikrimcə, müzakirələrin cürbəcür yöndə getməsinin səbəbi an­laşılmazlıqdan irəli gəlir. Bəlkə də əvvəlcədən tikinti haq­qında, şəhərsalma haqqında qanun layihələri ayrılıqda gəl­mə­səydi və yaddaşımızda bu cür qalmasaydı, bu gün bu mü­zakirə başqa bir istiqamətdə gedərdi. O vaxt gözləntilər var idi ki, Tikinti Məcəlləsində sementin markasına, mismarın diametrinə kimi hamısı yazılacaqdır.

Amma əslində, bu sənəddə söhbət inzibati icraat qaydaları və prosedurlarından getməlidir. Millət vəkillərinin çıxışla­rın­da səslənən, hamını narahat edən və bu gün bəlkə də ağlı­mıza gəlməyən digər məsələlər isə müvafiq normativ-hüquqi aktlarda öz əksini tapmalıdır. Çünki onların hamısını qanuna yazmaq, birincisi, texniki cəhətdən düzgün deyil, ikincisi də mümkün deyil. Ola bilsin ki, dediyim prinsipə əsasən, buradan hətta bəzi müddəaları çıxarsaydıq, daha uyğun olardı. Çünki bu, inzibati icraat qaydaları və prosedurlarını, fiziki, hüquqi şəxslərlə dövlət qurumları arasında olan münasi­bətləri tənzimləyən bir sənəddir. Ancaq tikinti obyektlərinin necə tikiləcəyi, neçə metr hündürlükdə və bir-birindən neçə metr aralı olacağı, onların keyfiyyətinin necə yoxlanılacağı və sair kimi məsələlər, təhlükəsizlik məsələləri, sığorta məsələləri, ekoloji məsələlər daha dəqiqliyi ilə müvafiq normativ-hüquqi aktlarda öz əksini tapmalıdır.

Mənim fikrimcə, bu sənəd düzgün yazılmışdır və belə də qəbul edilməlidir. Əgər biz inzibati icraat qaydaları və pro­sedurlarını müəyyən edən bir məcəllədən danışırıqsa, konseptual olaraq o, düzgün yazılıb. Bəzi publisistik ibarələri və inşaat-ölçü normativləri ilə bağlı müddəaları çıxarsaq, bu layihə konseptual baxımdan düzgün və beynəlxalq təcrübəyə uyğun olan bir sənəddir.

Əgər bizim məqsədimiz tikinti və şəhərsalma ilə bağlı bütün məsələləri özündə əks etdirən başqa bir qanun layihəsi hazırlamaqdırsa, onda bunun üzərində bir 10 il də işləyə bilərik. Çünki biz onda gərək o sənəddə dəqiqliyi ilə hər şeyi göstərək – divarın qalınlığını da, hündürlüyünü də, məsa­fələri də, sementin markasını da, təhlükəsizlik qaydalarını da, təhlükəsizlik vasitələrini də, sığorta məsələlərini də və sair. Ona görə gəlin müəyyənləşdirək. Əgər biz, – bir daha təkrar edirəm, – inzibati icraat qaydaları, normaları və pro­sedurlarını müəyyən edən, fiziki və hüquqi şəxslərlə dövlət qurumları arasında münasibətləri tənzimləyən bir sənəddən danışırıqsa, onda bu məcəllə konseptual cəhətdən düzgün hazırlanıbdır və onu ikinci oxunuşda qəbul edə bilərik. Yox, əgər konsepsiyanın dəyişdirilməsi və bu məcəllədə bayaq dediyimiz bütün məsələlərin əks etdirilməsi tələbi ortaya qoyulursa, mən beynəlxalq təcrübəyə istinad edərək deyirəm ki, bu cür sənəddə belə məsələlər öz əksini tapa bilməz. Çünki onlar başqa sənədlərin predmetidir.

Ona görə də mən bu məsələlərlə vaxtilə bir az məşğul ol­du­ğuma və beynəlxalq təcrübəni bildiyimə görə təklif edi­rəm ki, bu məcəlləni inzibati icraat qaydaları və prosedur­larından söhbət gedən bir sənəd kimi qəbul ediriksə, bu nöq­teyi-nəzərdən onun müzakirəsinə keçək. Yox, əgər biz onu başqa cür görmək istəyiriksə, gəlin deyək ki, biz başqa bir qanun yaratmaq istəyirik.

Şəxsən mən bu layihəni dəstəkləyirəm. Bəzi publisistik ibarələri və xırdaçılığı aradan qaldırsaq, düzgün sənəddir. Mən bu sənədə səs verəcəyəm. Sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun, Valeh müəllim. Zahid Oruc.

Z.Oruc. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Ziyafət müəllim, hör­­­mətli həmkarlar! Mən də hesab edirəm ki, Valeh müəlli­min qeyd etdiyi kimi, əslində, burada əsas hədəf tikinti siya­sətinin həyata keçirilməsi üçün dövlətin, müvafiq qurum­la­rın, hüquqi şəxslərin vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsi, tikin­ti­də iştirak edən subyektlər arasındakı məsələlərin tən­zimlənməsidir. Bu da inzibati xarakterlidir. Mənə elə gəlir ki, məcəllə layihəsini hazırlayanlar bu məqsədə nail ola bi­lib­lər. Amma gerçəkdə biz nəyi yaşayırıqsa, ona münasibət bildirilməsi də başa düşüləndir. Çünki illər ərzində biz Qarabağ problemindən sonra tikinti məsələlərini həyatımızın ikinci, ən ağrılı ümummilli problemi kimi yaşamışıq, görmü­şük. Bəlkə də bunun yaşı Qarabağdan daha çoxdur. Bununla bağlı dövlət standartlarının müəyyənləşdirilməsi çətin məsə­lə olubdur. Vətəndaşlar özləri müəyyənləşdiriblər və dövlə­tə, necə deyərlər, qəbul etdiriblər. Vaxtımın qurtaracağını nəzərə alıb qısaca təkliflərimi səsləndirim, sonra mən də bəlkə hamı kimi tikinti reallığımızdan danışım.

Birinci, hörmətli Əli müəllim, niyə istismar müddəti məsələsindən bir cümlə ilə də bəhs olunmayıbdır? Mən xatırlayıram, bir neçə il öncə də bununla bağlı müzakirələr aparırdıq. Onda hətta misal da göstərdim ki, biz Avropa ölkələrində olanda bələdçilər bizə 300–500 illik tikintiləri təqdim edirlər. Bizdə niyə tikintilərin ömrü bu qədər qısadır? Binalarımız niyə bu qədər tez ölürlər? Niyə bu qədər keyfiy­yətsizdirlər və sair? Əgər bunları keyfiyyətsiz tikmirlərsə, niyə bunların istismar müddəti cəmi 10–15 il olur? Mənə elə gəlir, tikinti siyasətinin əsas prinsiplərindən biri istismar müddətidir. Bu həm var-dövlət, həm də büdcə vəsaitlərinə qənaət deməkdir və sair.

İkinci məsələ burada rahatlıqla bağlıdır. Tikinti siyasətini necə qurursan qur, bu bütövlükdə millətin rahatlığına xidmət etməlidir, narahatlığına yox. Ona görə də tikinti siyasətinin əsas prinsiplərindən biri insanların rahatlığının təmin edil­məsidir.

Üçüncü, hər bir millətin pasportu, adı olduğu kimi, tikintinin də pasportu, milliliyi var, milli varlığımızı ifadə edir. Niyə burada milli bir ifadə yoxdur? Bəlkə də ədəbiyyatçılar məni qınayarlar ki, tikinti məsələsində mən millilik axtarı­ram. Amma mənə elə gəlir ki, onların belə mövqeyi düzgün olmaz. Bu, dünyada qəbul olunmuş bir normadır. Vahid milli memarlıq standartları ilə bağlı məsələ, əslində, şəhərsal­manın da, tikinti siyasətinin də əsas hədəflərindən biri ola bilərdi. Hər bir ölkəyə gedəndə görürsən ki, orada yaşayan­ların spesifikasına uyğun da tikinti arxitekturası var və sair.

Burada klassik modellərdən danışmıram. Bu mənim ümu­mi məsələlərlə bağlı münasibətimdir. Bakı şəhərində yaşadı­ğımız bu vəziyyət mənim aləmimdə bəlkə də işğal reallığı­nın nəticəsidir. Bəlkə də Qarabağ problemi olmasa, bu qədər əhali humanitar fəlakət yaşamasaydı, hörmətli Fazil bəyin bayaq söylədiyi təbii reallıq da olmazdı. Bəlkə də Fazil bəy məsələyə daha kəskin yanaşdı. Amma həqiqətən də, sistemsiz tikililər milli bir bəlaya onda çevrildi ki, insanlar bunu etdilər, sonra da dövlət bunlara münasibətini ortaya qoydu və bu da mülkiyyət münaqişələrinə yol açdı. Düşünürəm ki, qarşıdakı dövrdə bunların baş verməməsinə çalışmalıyıq. Bir yerdən başqa yerə köçürülmənin cəmiyyətdə nə qədər böyük ajiotaj və gərginlik yaratdığı, kütləvi problemlərə yol açdığı hər birimizin gözü qabağındadır.

Mənim bildiyimə görə Bakı şəhəri 2 milyon əhaliyə he­sab­lanıb. İndi kalkulyasiya qaydasında bir ölkədə nə qədər əhalinin yaşaya biləcəyini hesablayırlar. Bakıda hazırda 4 milyona yaxın əhali yaşayır. Bakını bu fəlakətdən azad etmək üçün Bakı şəhəri, onun statusu haqqında qanun qəbul etməliyik. Bu, şəhərin baş planına da təsir edərdi. Heç olmasa, bundan sonra ali təhsil obyektlərinin, istehsal müəssisə­lərinin sayını artırmazdıq. Bakını bu fəlakətdən özümüz qurtarmalıyıq ki, ictimai kataklizmləri, yol-nəqliyyat fəlakə­tini, heç olmasa, bölgələrlə paylaşaq.

Tikinti şirkətləri ilə bağlı, yəqin ki, burada danışmaq artıq mümkün olmayacaq. Onların çox az bir qismi yaxşı ad çıxa­rıb. Amma onların üzərinə də bu qədər getməyin əleyhi­nəyəm. Biz milli tikinti şirkətlərinin beynəlxalq miqyasda tanınmasını istəyiriksə, bunları sağdan, soldan bu qədər qovub öldürməli də deyilik. Onlara yaxınlaşırsan, onlar prob­lem­lərindən danışanda hamı kimi bəlalar sayırlar.

Sədrlik edən. Sağ olun. Eldar Quliyev.

E.Quliyev. Çox sağ olun. Ziyafət müəllim, hörmətli mil­lət vəkilləri! Müzakirəyə çıxarılmış Azərbaycan Respubli­ka­sının Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsi ölkəmizdə hüquqi dövlət quruculuğunun istiqamətində atılan növbəti bir addım kimi qiymətləndirilməlidir. Respublikamızda həyata keçirilən hər hansı bir proses hüquqi bazaya əsaslan­malıdır. Bu baxımdan heç kim üçün sirr deyil ki, ölkəmizdə misli görünməmiş yüksək artım sürəti ilə dinamik inkişaf edən iqtisadiyyatın və sosial həyatımızın ən mühüm sahələ­rindən biri olan tikinti meydançalarında, sözün əsl mənasın­da, tikinti bumu yaranmışdır.

Hər bir sahədə olduğu kimi, tikinti sahəsində də müəyyən qayda-qanunun yaradılmasına, texniki şərtlər, standartlar və digər texniki normativlərə ciddi əməl olunmasına ehtiyac vardır. Həmin məsələlər bu və ya digər dərəcədə bəzi qanunlarda, başqa normativ hüquqi aktlarda əks olunsa da, məsə­ləni tam əhatə etmir və burada pərakəndəlik mövcuddur. Bu da öz növbəsində ərazilərin, yaşayış məntəqələrinin sosial-iqtisadi inkişafına, ekoloji təhlükəsizliyinə, ətraf mühitin mühafizəsinə, ictimai və fərdi maraqların uzlaşmasına, in­san­la­rın həyatlarına, sağlamlıqlarına, əmlaklarına zərər vu­rul­masının qarşısının alınmasında problemlər yaratmışdır.

Mövcud qanunlarda tikinti ilə bağlı boşluqların olması bir çox hallarda qanunsuz tikintilərin vüsət almasına imkan yaratmış və ölkəmizdə bu sahədə müəyyən narahatlıq və narazılığın yaranmasına səbəb olmuşdur. Bütün bu prob­lemlərin hüquqi müstəvidə həll edilməsi, tikintidə şəffaflığın təmin olunması, tikinti prosesinin sadələşdirilməsi, obyektlə­rin yeniləşdirilməsi və tikintinin müasir tələblər səviyyəsin­də həyata keçirilməsi üçün Milli Məclisdə bu məcəllənin qəbul edilməsinə böyük ehtiyac vardır.

Bunu da qeyd etmək istəyirəm ki, hazırda tikinti aparmaq üçün həddindən artıq lüzumsuz sənədlər tələb olunur. Bu günlərdə mənə müraciət edən bir vətəndaş bildirir ki, onun qanuni yolla əldə etdiyi torpaq sahəsində evin tikilməsinə icazə alması üçün icra hakimiyyəti tərəfindən çoxlu sayda sənədlər, o cümlədən ev tikintisi üçün maliyyə sənədlərinin olub-olmaması barədə iş yerindən arayış istəyirlər. Bütün bunlar – vətəndaşların get-gələ salınması, rəsmiləşdirmənin qəsdən uzadılması son nəticədə neqativ halların baş vermə­sinə, qanunsuz tikintilərin sayının gündən-günə çoxalmasına səbəb olmuşdur. Qəbul edəcəyimiz məcəllə belə halların qar­şısının birdəfəlik alınmasına, sadə problemlərin yaran­ma­masına səbəb olacaqdır. Məcəllə layihəsində bu istiqamətdə çox müddəalar öz əksini tapmışdır.

Bugünkü müzakirə birinci oxunuş olduğu üçün layihəyə konseptual baxımdan qiymət verilməlidir. Mən bu layihəni dəstəkləyirəm və bəzi məsələləri diqqətinizə çatdırmaq istə­yirəm. Layihənin adı ilə bağlı burada qeyd etdilər. Əvvəla, onu demək istəyirəm ki, 1999-cu ildə “Şəhərsalmanın əsasları haqqında” Qanun qəbul edilmişdir. Digər tərəfdən, təqdim olunan layihənin V və VI fəsillərini əhatə edən ikinci bölməsi “Şəhərsalma fəaliyyəti” adlansa da, burada bütün maddələr ərazinin planlaşdırılmasına həsr olunmuşdur. Ona görə də layihənin adı ilə məzmunu arasında uyğunluq yoxdur. Bu da öz növbəsində qarışıqlıq yaradır. Həmin qanunda əks olunan bəzi maddələr eynilik və ziddiyyətlər təşkil edir.

Digər tərəfdən, “Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və tikinti qanunvericiliyi” adlanan 2-ci maddəsində “Şəhər­salmanın əsasları haqqında” Qanun bu qanunvericiliyin adları sırasında göstərilmişdir. Məcəllə qəbul edildikdən sonra hə­min qanun ləğv edilərsə, onda məcəllədə bu məsələ “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Qanunun 12.2 və 77.1-ci mad­dələrinə uyğun olaraq layihədə öz əksini tapmalıdır. Lakin layihənin sonunda bu qanunun qüvvədən düşməsi haq­qında maddə yoxdur. Bu isə “Normativ hüquqi aktlar haq­qında” Qanunun göstərilən maddələrinə ziddir. Belə bir halda layihə­nin 2-ci maddəsində “Şəhərsalmanın əsasları haq­qında” Qanun da göstərilməlidir. Ona görə də məcəllənin adı­nın dəyiş­dirilməsinə, məzmununa uyğunlaşdırılmasına ehti­yac vardır.

İkinci məsələ, layihənin 3.0.2-ci maddəsində şəhərsalma və tikinti sənədləri normativ hüquqi aktlara aid edilməlidir. Bildiyiniz kimi, normativ hüquqi aktların növləri Azərbay­can Respublikasının Konstitusiyası, “Normativ hüquqi aktlar haqqında” Qanun ilə müəyyən olunur. Bununla əlaqədar tək­lif edərdim ki, bu anlayış “Normativ hüquqi aktlar haq­qında” Qanunun 1.0.22 və 2.9-cu maddələrinin...

Sədrlik edən. Sağ olun. Ağalar Vəliyev.

A.Vəliyev. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli həmkar­larım! Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Mə­cəlləsinin layihəsi çox mükəmməl və peşəkarlıqla hazır­lan­mış bir sənəddir. Milli Məclisə təqdim olunmuş Azərbay­can Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinin layihəsi şəhərsalma və tikintinin bütün sahələrinin incəliklə­rini özündə əks etdirməklə hazırlanmışdır. Bu layihəni hazırlayanlara minnətdarlığımı və təşəkkürümü bildirirəm.

Doğrudan da, son zamanlar respublikamıza böyükmiq­yas­lı tikinti-quraşdırma və abadlıq işləri aparılır. Bakı şəhəri, rayonlarımız günü-gündən gözəlləşir. Aparılan böyükmiq­yaslı tikinti işlərinin gedişi zamanı belə bir qanun qəbul olunmasına ciddi ehtiyac vardır. Bu baxımdan son illər müx­təlif tikinti norma və qaydaları işlənərək qəbul edilmişdir ki, bunların da hamısı tikintinin keyfiyyətinin yüksəlməsinə xidmət edir.

Bunlarla yanaşı, təqdim olunmuş layihədə bəzi məqam­la­ra diqqət yetirilməsini məqsədəuyğun hesab edirəm. VII fəslin 37.2-ci maddəsində deyilir ki, “ixtisası, peşəkarlığı və maddi-texniki bazası imkan verdiyi hallarda sifarişçi layihə­çinin və ya podratçının funksiyalarını tam və ya qismən öz üzərinə götürə bilər”. Hesab edirəm ki, bu maddə qüvvədə olan “Antiinhisar siyasəti haqqında” Qanuna, həmçinin ulu öndərimiz tərəfindən imzalanmış “Tikinti kompleksinin inhi­sarlaşdırılması və özəlləşdirilməsi tədbirləri haqqında” 1997-ci il 2 dekabr tarixli 646 saylı Fərmanın tələblərinə tamamilə ziddir. Fikrimcə, bu maddə podratçı təşkilatların hü­quqlarının pozulmasına gətirib çıxarar, tikintinin keyfiy­yə­tinin aşağı düşməsinə və büdcə vəsaitinin qeyri-səmərəli xərclənməsinə səbəb olar.

Sual edirəm ki, sifarişçi təşkilat dövlət büdcəsindən ma­liy­yələşdirilən obyektlərdə həm sifarişçi, həm layihəçi, həm də podratçı funksiyasını necə yerinə yetirə bilər? Hesab edirəm ki, bu maddə ciddi ziddiyyət təşkil edir. Bu maddə­nin tamamilə çıxarılmasını və yaxud sifarişçinin öz vəsaiti hesabına inşa etdiyi obyektlər üçün saxlanılmasını mümkün hesab edirəm.

Bir də burada həmkarlarım tikintidə qiymət siyasətindən danışdılar. Doğrudan da, hazırda qüvvədə olan qanuna görə 1984-cü ildə smeta qiymətlərini əmsal tətbiq etməklə 1991-ci il qiymətlərini əsas gətirirlər və sonra smeta hazırlanıb bazis qiyməti tapılır və həmin bazis qiymətini yenə əlavə bir əmsala vururlar. Təklif edirəm ki, hər bir obyekt üçün tikintinin yeni vahid qiymətləri müəyyənləşdirilsin və yaxud bu sahədə yeni qiymətqoyma siyasəti müəyyən edilsin. Bu layihəni dəstəkləyirəm, buna səs verəcəyəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm. Sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Gülər Əhmədova.

G.Əhmədova. Təşəkkür edirəm. Mən, əlbəttə, hesab edi­rəm ki, həmkarlarımın söylədikləri kimi, bu çoxdan vaxtı çatmış bir sənəddir. Bəlkə də biz çoxdan bu məsələlərlə bağ­lı məcəllə layihəsinə baxmalı idik. Birinci oxunuş olduğunu nəzərə alaraq bir neçə məsələni hörmətli mütəxəssislərin diqqətlərinə çatdırmaq istəyərdim. Bəlkə də cavab verəcək­lər və ya ikinci oxunuşda bununla bağlı müəyyən fikirlər söyləyəcəklər.

23-cü maddə müfəssəl plan haqqındadır. Burada yazılır ki, tikinti aparılmayacaq ərazilər və onlardan istifadə hüququ müfəssəl planda olacaq. Soruşmaq istərdim ki, konkret olaraq Bakı şəhərinin baş planı varmı və əgər hələ yoxdursa, müfəs­səl planlar hansı prinsiplər əsasında çəkiləcək? Çünki tikinti aparılmayacaq ərazilər və onlardan istifadə hüququ birbaşa baş planla bağlı məsələdir. Güman edirəm ki, bu məqamı mütləq nəzərə almaq lazımdır. Bu suala cavab gözləyirəm.

Başqa bir məsələ. 23.2.19-cu maddədə servitutlar üçün ərazilər nəzərdə tutulur. Mən bir neçə hüquqşünasdan və hörmətli həmkarlarımdan da soruşdum. Hələ heç kəs mənə deyə bilməyib ki, servitut nədir? Çox istərdim ki, bunu ya izah edəsiniz və ya sinonim bir söz yazasınız, biz bunu başa düşək. 26-cı maddədə ərazi planlaşdırılması sənədlərinin hazırlanması üzrə icraatın aşkarlığını təmin edən prosedurlar içərisində ictimai müzakirələr keçirilməsi də nəzərdə tutulur. Burada “yerinə uyğun” sözləri yazılmalıdır. Güman edirəm ki, müasir dövrdə elektron vasitələr olacaqsa, kənd yerlə­rində başqa vasitələrdən istifadə olunmalıdır. Çünki əks halda biz digər ərazilərdə yaşayan insanların hüquqlarını müəy­yən mənada məhdudlaşdırmış olacağıq.

64-cü maddədə oyun meydançalarının və velosipedlər üçün dayanacaq yerlərinin, əlillər üçün pandusların yaradıl­ması ilə bağlı bəndlər var. Biz bəzi qanunlarımızın geriyə qüvvəsi barədə fikirlər yürütmüşük. Bu gün Bakıda yeni sa­lı­nan içərişəhərlər var. Bu yeni salınan içərişəhərlərdəki ev­lər, adətən, 16 mərtəbəlidir və burada nəyi isə dəyişmək, velosipedlər üçün dayanacaq və ya oyun meydançası düzəlt­mək bir az çətin olacaq. Bu məsələ, istərdim, bir az aydın­laşdırılsın. Bu məsələ ilə bağlı fikirləri bilmək istərdim.

Tikinti işlərinin dayandırılması məsələsi. Hər kəs bilir ki, bu gün Bakı şəhərində artıq tikilmiş, neçə illərdir istifadəsiz qalan çoxmərtəbəli binalar var və onlar qəbul olunmurlar. Bir daha sualımı təkrar edirəm, bu qanuna əsasən həmin bina­ların sökülmə ehtimalı varmı, yoxmu? Xahiş edərdim, bu məsələlərlə bağlı mütəxəssislər fikirlərini desinlər. Mənə söz veriləndə belə başa düşdüm ki, Ziyafət müəllim təkrarlar olduğuna işarə vururdu. Əgər məndən sonra yazılan həmkar­larım etiraz etmirlərsə, bir təklif də vermək istəyirəm. Müm­kündürsə, layihənin səsverməsini keçirək. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Gülər xanım, çox yaxşı keçid etdiniz. Hörmətli deputatlar, təkid etmək istəyən şəxslərə mü­ra­ciət edirəm. Mən hələ sizinlə müzakirə edirəm, məsləhət­ləşirəm. Əvvəla, gəlin nəzərə alaq ki, bu, məcəllə layihəsinin birinci oxunuşudur. Məcəllə layihəsinin konsepsiyası ilə bağlı heç kimin etirazı yoxdur. Çıxış edənlərin hamısı bu layihəni bəyənirlər ki, birinci oxunuşda qəbul olunmalıdır. Burada şəhərsalma, tikinti üzrə kifayət qədər mütəxəssis­lərimiz var, onlar da çıxış etdilər. Ona görə də təkid etmək istəyən yoldaşlardan xahiş edirəm. Bu layihənin ikinci, üçüncü oxunuşundan əvvəl ictimai müzakirələr olacaq. İkinci oxunuşda bizim kifayət qədər vaxtımız olacaq. Ona görə, əgər etiraz etmirsinizsə, Qüdrət müəllimə söz verim.

Q.Həsənquliyev. Mən ilk öncə Səfa müəllimə, işçi qrupunun üzvlərinə təşəkkürümü bildirirəm. Doğrudan da, yaxşı layihədir, konseptual baxımdan qəbul olunmalıdır. Amma ictimaiyyəti narahat edən əsas məsələ odur ki, bu məcəllə qəbul olunandan sonra tikintilərin aparılmasında bir qayda-qanun yaradılacaq, yoxsa yox? Mən hesab edirəm ki, burada həmin məsələlər öz əksini tapmayıb. İkinci oxunuşa qədər bu məsələlər öz həllini tapmalıdır. Məsələn, tikinti 5–7 il davam edir, yaxud tikinti dayandırılır. Burada yazılır ki, tikinti dayandırılandan 3 il sonra şirkətin lisenziyası ləğv olu­nur və sair. Bu müddətlər qısaldılmalıdır. İndi körpülər tikilir. Azad­lıq prospekti nəqliyyatın sıx olduğu bir yer idi. Bir körpü­nün tikintisi 4–5 il davam edir. Növbəli iş təşkil olunmalıdır. Bu məsələlərin hamısı məcəllədə öz əksini tapmalıdır ki, insan­larımız bundan faydalana bilsinlər. Sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Qüdrət müəllim, mən də elə ona görə dedim ki, bu layihə ikinci və üçüncü oxunuşa getməz­dən əvvəl kifayət qədər ictimai müzakirələr aparılacaq və söz demək imkanı olacaq. Əgər təkid etmirsinizsə, layihəni səsə qoyaq.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Xahiş edirəm, layihəyə birinci oxunuşda münasibət bildirək.

 

Səsvermənin nəticələri  (saat 16.59 dəq.)

Lehinə   107

Əleyhinə   0

Bitərəf   0

Səs vermədi  0

İştirak edir  107

Nəticə: qəbul edildi

 

Qəbul edildi, sağ olun. Təşəkkür edirəm.

Növbəti məsələ Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında Azərbaycan Respublikası qanunu layihəsinin ikinci oxunu­şu­dur. İcazənizlə mən bu barədə məlumat verəcəyəm.

Hörmətli deputatlar, bildiyiniz kimi, bu qanun layihəsinin birinci oxunuşu kifayət qədər fəal şəraitdə keçdi. Hörmətli həmkarlarımız layihə ilə bağlı fikirlər səsləndirdilər, müna­sibət bildirdilər və təkliflər verdilər. Həmin deputatların siyahısını biz stenoqramdan götürmüşük. Onların təklifləri, qeydləri, iradları qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun subyekti ilə bir yerdə kifayət qədər araşdırılıbdır. Çalışmışıq ki, verilən təklifləri nəzərə alaq. Amma hansı təkliflərin nəzərə alınması mümkün idisə, biz onları nəzərə almışıq. Qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun subyekti ilə razılaşdırılması mümkün olmayan təklifləri nəzərinizə çatdıracağam.

Qeyd etmək istəyirəm ki, deputatlardan Fərəc Quliyev, Zahid Oruc, Qüdrət Həsənquliyev, Əhməd Vəliyev, Jalə Əli­yeva, Qənirə Paşayeva, Elmira Axundova, Mübariz Qur­ban­lı, Tahir Rzayev, Çingiz Qənizadə, Aqiyə Naxçıvanlı, Leyla Abdullayeva, Abel Məhərrəmov, Vahid Əhmədov, Gülər Əhmədova qanun layihəsinin birinci oxunuşunda kifayət qədər fəal iştirak ediblər və öz təkliflərini də veriblər. Həmin təkliflərdən, artıq qeyd etdim, mümkün olanlarını nəzərə almışıq. Amma razılaşdırılması mümkün olmayan təklifləri nəzərə ala bilməmişik.

İndi isə dəyişikliklər edilən maddələri, yəni nəzərə alın­mış təklifləri, icazənizlə, diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Əv­vəla, qanun layihəsinin elə fəsillərindən başlayaq. Fəsil­lər, bilirsiniz ki, Roma rəqəmləri ilə göstərilməmişdir. “Nor­mativ hüquqi aktlar haqqında” Qanunun tələblərinə uyğun olaraq 1-ci və 9-cu fəsillər kimi göstərilib. 2.0.6-cı maddədə “hərbi xidmətə çağırılması (və ya qəbul edilməsi) mümkün olan şəxslərin” sözləri “çağırılmalı olan (və ya qəbul edil­məsi mümkün olan) şəxslərin” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

6.2-ci maddədə “müvəqqəti yararsız hesab edilən şəxslər isə” sözlərindən sonra “Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi hesabına dövlət tibb müəssisələrində” sözləri əlavə edilmişdir. Əgər yadınızdadırsa, burada deputatlardan biri hərbi xidmətə çağırılan şəxslərin müayinə məsələsini qaldır­mışdı. Harada, özəl tibb müəssisələrində, yoxsa dövlət tibb müəssisələrində müayinə olunacaqlar? Hesab edirəm, tama­milə yerində olan bir təklifdir. Artıq biz bunu razılaşdır­mı­şıq. Onlar dövlət büdcəsi hesabına tibb müəssisələrində müayinədən keçəcəklər.

6.3-cü maddədə “müəssisə, idarə, təşkilatlar.., təhsil mü­əs­sisələri” sözləri “Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət gös­tərən mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasının və ya xarici dövlətin qanunvericiliyinə uyğun olaraq yaradılmış hüquqi şəxs statusunda olan müəssisə, idarə və təşkilatlar, onların filial və nümayəndəlikləri, o cümlədən təhsil müəssisələri (bundan sonra – təşkilatlar)” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

8.3-cü maddə aşağıdakı məzmunda yeni redaksiyada ve­ril­mişdir: “Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı hərbi vəzifəlilə­rin və çağırışçıların öz soyadının, adının, atasının adının də­yiş­dirməsinin, vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatında onların doğum tarixi və yeri haqqında dəyişikliklər edilmə­sinin, habelə bu şəxslərin ölümünün qeydiyyatı barədə mü­vafiq icra hakimiyyəti orqanına yeddi gün müddətində mə­lumat verməlidir”. Bu təklif də adını çəkdiyim deputatları­mız tərəfindən qaldırılmışdı. Ona görə burada nəzərə alınıb.

8.7-ci maddədə “hərbi qeydiyyata qəbulunun” sözləri “hər­bi qeydiyyata alınması”, “məlumatın tutuşdurulması” söz­ləri “məlumatın dəqiqləşdirilməsi” sözləri ilə əvəz edil­miş, “çağırılmaları barədə” sözlərindən sonra “çağırışlara və” sözləri əlavə edilmişdir. Sadaladığım mahiyyəti üzrə əlavə və dəyişikliklərdən başqa bir sıra redaktə xarakterli düzəlişlər də edilmişdir. Mən onları sadalayıb vaxtınızı almaq istəmirəm.

21.1-ci maddədə “Təşkilati-hüquqi və mülkiyyət forma­sın­dan asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasında hüquqi şəxs kimi dövlət qeydiyyatına alınmış” sözləri “mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq dövlət qeydiyyatına alınmış” sözləri ilə əvəz edilmişdir. 45.2-ci maddənin əvvəlinə “Aşağıdakı hərbi vəzifəlilər...” sözləri əlavə edilmişdir. 51.1 və 51.2-ci maddələrdə “müəssisələrin, idarələrin” sözləri çıxarılmışdır. Bayaq dediyim kimi, həmin sözlər “təşkilat” sözü ilə əvəz edilmişdir.

Hörmətli deputatlar, bu layihənin 4 maddəsində edilən dəyişiklikləri indi mən nəzərinizə çatdıracağam. Sizə paylanan layihədə bunlar göstərilməyib. Həmin layihə paylanandan sonra biz bir daha dəqiqləşdirmələr apardıq və qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun subyekti ilə razılaşdırdıq. İndi onları sizin nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm.

2.0.1-ci maddədə “səfərbərlik üzrə vəzifələrin yerinə yetirilməsi məsələlərini tənzimləyən hüquq münasibətlərinin məcmusudur” sözləri “səfərbərlik üzrə vəzifələrin yerinə yetirilməsi” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

2.0.4-cü maddənin sonunda “müəyyən edilmiş qaydada aparılan xüsusi uçotudur” sözləri “müəyyən edilmiş qaydada siyahıya alınmasıdır” sözləri ilə əvəz edilmişdir. Səhv etmi­rəmsə, Jalə xanım bu məsələni qaldırmışdı. Azərbaycan di­lin­də “uçot” sözü olmadığına görə, Jalə xanım, Sizin tək­li­finiz nəzərə alınıb.

3.2-ci maddə 2.0.1-ci maddə ilə bir-birini təkrarladığına görə layihədən çıxarılmışdır. Səhv etmirəmsə, bu təklifi Zahid müəllim vermişdi. Bu maddələr, Zahid müəllim, tək­rar­landığına görə 3.2-ci maddə layihədən çıxarılmışdır.

Bir maddə də var. 13.2-ci maddədə “dəri-zöhrəvi” sözləri “dermatonevroloq” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

Hesab edirəm ki, layihədə kifayət qədər ciddi dəyişik­lik­lər edilibdir. Bu, sözsüz ki, sizin xidmətinizdir. Bir məsələni də diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. 28.3, 28.4 və 28.5-ci mad­dələrin yerləri ardıcıllıq nöqteyi-nəzərindən dəyişdiril­mişdir. Belə ki, 28.4 və 28.3, 28.5-ci maddələrin yerləri, yenə deyirəm, ardıcıllığa müvafiq olaraq dəyişdirilmişdir. Bunlar birinci oxunuşdan sonra sizə paylanmış qanun layi­həsinə edilmiş əlavə və dəyişikliklərdir.

Müzakirəyə başlamaq üçün biz gərək layihəni ikinci oxunuşda əsas kimi qəbul edək. Buyurun, xahiş edirəm, əsas kimi münasibət bildirək.

 

Səsvermənin nəticələr  (saat 17.07 dəq.)

Lehin  102

Əleyhinə  0

Bitərəf  0

Səs vermədi  1

İştirak edir  103

Nəticə: qəbul edildi

 

Qəbul edildi, təşəkkür edirəm.

İndi isə qanun layihəsinin müzakirəsinə başlayırıq. Əslin­də, birinci oxunuşda kifayət qədər müzakirə etdik. Əgər sözü olan varsa, buyurun. Qanun layihəsinin müzakirəsinə başlayırıq. Əgər etiraz yoxdursa, 5 dəqiqə qalsın. Buyurun, Əli Məsimli.

Ə.Məsimli. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Vaxta qə­naət üçün Əli Məsimli və Vahid Əhmədov 5 dəqiqə ər­zində öz fikirlərini bildirirlər ki, başqalarına da imkan olsun. Qısa. Birinci, hesab edirik ki, bu qanun layihəsi yüksək sə­viyyədə hazırlanıb və birinci oxunuş zamanı irəli sürülən təkliflər əhatəli nəzərə alındığına görə təşəkkür edirik. Eyni zamanda, bəzi məqamların gücləndirilməsini vacib hesab edirik. Biz müsbət qiymətləndiririk ki, bu layihədə çağırı­şaqədərki hazırlıq məsələləri yaxşı qoyulub, xüsusən də çağırışaqədərki cavan uşaqların – oğlanların müalicəsi mə­sələsini alqışlayırıq. Eyni zamanda, çağırışçı həm də sağlam olmalıdır. Sağlam olması üçün onun fiziki hazırlığı təmin edilməlidir. Hərbi sürücülüklə bağlı məqamlara da diqqət verilməsini vacib hesab edirəm.

İkinci, alternativ xidmət əmin-amanlıq dövrünün kateqo­ri­yasıdır. Azərbaycan müharibə vəziyyətindədir. Alternativ xidmət deyəndə burada təkcə dini məqam yox, siyasi, etik, əqidə və sair nəzərdə tutulur. Buna aydınlıq gətirilməsi üçün dini məqamlar var. Ona görə də biz bunun keçid müddəası kimi qəbul olunmasını vacib hesab edirik. Əyani oxuyan oğlan magistrlara möhlət verilməsi məsələsində fikir ayrılığı var. Ona görə də bu məsələni qoyuruq.

Hərbi kafedraların açılması sürətləndirilsə, bu məsələ də xeyli dərəcədə həll edilmiş olar. Gələcəkdə isə magistr oğ­lan­ların cəmi min yüz nəfər olacağını nəzərə alsaq, elə də bö­yük bir problem olmaz. Bəzi rəqəmləri nəzərinizə çatdır­maq istərdim. Orta məktəbi bitirənlərin sayı 127 min nəfər­dir. Onlardan ali məktəbə daxil olanlar 30 min, ali məktəbi bitirənlər 31 min, əyani magistraturaya daxil olanlar isə 2700 nəfərdir. Magistraturaya qəbul olanların təxminən 1100 nəfərdən bir qədər artığı oğlandır. Bu da 1,9 faiz təşkil edir. 1,9 faiz o qədər də böyük rəqəm deyil ki, bilavasitə hərbi proseslərə təsir göstərsin. Ona görə də birinci mər­hələdə hərbi kafedraların yaradılmasını, gələcəkdə isə əyani oxuyan magistrlara möhlət verilməsi məsələsini vacib hesab edirik.

Burada çox yaxşı hazırlanan məsələlərdən biri də maliyyə təminatı ilə bağlı məsələlərdir. Biz bunu bəyənməklə yanaşı, beynəlxalq praktikada özünü doğruldan bəzi məqamlarla bağlı məsələləri diqqətinizə çatdırmaqla gücləndirilməsini vacib hesab edirik. Ona görə də layihədə bilavasitə ordu ilə bağlı olanların, xüsusilə zabitlərin sosial müdafiəsinin güc­ləndirilməsi istiqamətində işlərin görülməsini vacib hesab edirik. Ona qədər isə hərbi xidmətə, orduya çağırılmış vətəndaşa əmək haqqının üç misli məbləğində müavinətin verilməsini müsbət qiymətləndirməklə yanaşı, onun iş yerinin saxlanılmasını da vacib hesab edirik.

Hərbiçilərin kirayə məsələsində problem var idi. Bu isti­qamətdə addım atıldı. Əlaqədar təşkilatlara təşəkkür edirik. Amma yenə də hərbiçilərin kirayə məsələsinə diqqət etmək lazımdır. Naxçıvanda hərbi xidmət keçən zabitin ailəsi ilə daim təmasda olması problemi var. Bu sahədə beynəlxalq və ya MDB məkanında maraqlı təcrübələr var. MDB-yə daxil olan ölkələrin birində ali hərbi məktəbi bitirən gənc zabitin sosial müdafiəsini gücləndirmək üçün xidməti ev verirlər. Bununla yanaşı, mən hesabladım, ona təxminən 85 min dollara qədər vəsait verirlər ki, ev məsələsi də həll olunsun. Əlbəttə, Azərbaycanda bu dəqiqə belə problemlərin hamısını həll etmək mümkün deyil. Amma hesab edirəm ki, zabitə xid­məti evin verilməsi, onun evlə təmin edilməsi və nümu­nəvi zabitlərə isə sonradan mənzil almaq üçün qeyd etdiyim məbləğ olmasa da, müəyyən məbləğdə vəsaitin verilməsi vacibdir. Eyni zamanda, ipoteka kreditinin mexanizmi vasi­təsi ilə...

Sədrlik edən. Sağ olun. Sevinc Hüseynova.

S.Hüseynova. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Hör­mətli millət vəkilləri, müzakirə etdiyimiz layihə dövlətimiz və cəmiyyətimiz üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dü­şü­nürəm ki, peşəkarlıqla hazırlanıb və mən bu layihənin lehinə səs verəcəyəm.

Bununla yanaşı, qanun layihəsinin gənclərin hərbi xidmə­tə hazırlanması ilə bağlı 3-cü fəslinin çağırışaqədərki hazırlı­ğa aid 9-cu maddəsi haqqında bir neçə iradımı diqqətə çat­dır­maq istərdim. Sözsüz ki, gənclərin ordu sıralarında mü­vəf­fəqiyyətlə xidmət keçməsinə təsir edən vacib amillərdən biri də onların çağırışa və hərbə hazırlığıdır. Keçən iclasda, layihənin birinci oxunuşu zamanı deputatlarımız bu məsələ­yə münasibət bildirərək təhsil müəssisələrində hərbi hazırlıq dərslərinin səviyyəsinin artırılması və hərbi yönümlü yarış­ların keçirilməsinin əhəmiyyətini vurğuladılar.

Zənnimcə, hərbi hazırlıq dərslərinin müasir tələblər səviy­yəsində keçirilməməsinin əsas səbəblərindən biri də 1980–1990-cı illərdə təhsil müəssisələrinin hərbi kabinetlərindən hərbi sursatların yığılması olubdur. Bu da öz növbəsində çağırışaqədərki yaşda olan gənclərin həmin sursatlarla dav­ranış qaydalarına yiyələnmələrində çətinlik yaradır. Bu məsələnin həll edilməsi üçün hərbi hazırlığın tədrisindən söz gedən 9-cu maddənin 9.2-ci bəndinin sonuna belə bir cüm­lənin əlavə olunmasını təklif edirəm: “Hərbi təlim-tədris üçün təhsil müəssisələri lazımi əyani vəsait və hərbi sursatla müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təmin edilir”. 9-cu maddənin 9.3-cü bəndində isə texniki düzəliş edilmə­sini təklif edərdim. Sonuncu cümlədə “bədən tərbiyəsi” sö­zündən sonra “və” əlavə etməklə “keçirilə bilər” əvəzinə daha konkret olması üçün “keçirilir” sözü yazılsın.

Sonda isə bildirmək istərdim ki, 15 ildən artıqdır, 1996-cı ildən başlayaraq ölkəmizdə çağırışaqədər yaşda olan gənclə­rin hərbi hazırlığına köməklik məqsədi ilə bir neçə nazirliyin – Gənclər və İdman Nazirliyinin, Müdafiə Nazirliyinin kollegiyalarının ictimai şuraları ilə birgə qərarları əsasında respublika səviyyəli hərbi oyun – “Vətənin müdafiəsinə ha­zır­lanan şahin cəsurlar” və digərləri təşkil edilib. Bu tədbir­lərə hüquqi əsas verilməsi baxımından onların səmərəliliyi­nin artırılması məqsədi ilə 9-cu maddəyə yeni bir bəndin əlavə olunmasını təklif edirəm. “9.4. Çağırışaqədər yaş həd­din­də olan vətəndaşların ordu sıralarında xidmətə hazırlan­ması məqsədi ilə hərbi elmin ilkin bilikləri və fiziki hazırlığa aid müxtəlif növ hərbi oyunlar müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən təşkil edilir. Həmin oyunların siyahısı müvafiq icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən müəyyən olunur”. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun, Sevinc xanım. Sahib Alıyev.

S.Alıyev. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Ziyafət müəllim, dəyərli həmkarlar! Mən keçən dəfə, birinci oxunuşda qanun layihəsinə münasibətimi bildirdim və bunu dəstəklədiyimi dedim. Eyni zamanda, bəzi təkliflərimi irəli sürdüm. Tək­liflərdən də biri hərbi kafedralar haqqında idi. Mən indi bu haqda bir balaca geniş demək istəyirəm. Hərbi kafedraların yaradılması məsələsi ilə bağlı düşünürəm ki, texniki pred­metlərin tədris edildiyi institutlarda da olmalıdır. Dövlət Tibb Universitetində hərbi həkimlər hazırlanır. Texniki pred­metlərin tədris edildiyi ali məktəblərdə isə hərbi kafed­raların yaradılması məqsədli olmalıdır. Artıq XXI əsrin ordusu XX əsrdə və ondan əvvəlki əsrlərin ordularından köklü şəkildə fərqlənir. İndi orduda zabitdən tutmuş əsgərə qədər hər bir kəsdən yüksək intellekt tələb olunur. Müasir kosmik peyklər vasitəsilə idarə olunan hərbi texnika və silahlardan istifadə nəzərdə tutulur. Düşünürəm ki, bu yöndə texniki predmetlərin tədris olunduğu ali təhsil müəssisələri xeyli rol oynaya bilər. Sonra isə bu predmet, yəqin ki, akademiyalarda geniş tədris olunacaq.

Eyni zamanda, çağırışaqədərki hazırlıq məsələlərində, mənə elə gəlir ki, atıcı silahların öyrənilməsi ilə yanaşı, gənclərin içərisindən texniki qabiliyyətli, istedadlı gənclər daha çox seçilməli, ayrılmalı və onlar müasir hərbi texnika ilə rəftar etməyə əvvəlcədən hazırlanmalıdırlar.

Mən konkret olaraq burada dillə bağlı bəzi məsələlərə toxunmaq istəyirəm. Mən onu diqqətə çatdırmaq istəyirəm ki, Azərbaycanda sovet dövründə bizim gözəl ədəbi dilimiz olub. Amma informasiya dili Azərbaycanda ancaq və ancaq müstəqillik dövründə, sözün əsl mənasında, zənginləşməyə başlayıb. Hətta rus dilini çox zəif bilənlər bəzən fikirlərini rusca çatdırmağa cəhd edirdilər. Bu ondan irəli gəlirdi ki, informasiya, o cümlədən də dəftərxana dili zəif idi. Qanunvericilik dili onun bir qoludur. Amma mən böyük bir qürur hissi ilə qeyd etmək istəyirəm ki, son zamanlar Azərbaycan­da qanunvericilik dilinin zənginləşməsində çox böyük irəliləyişlər hiss olunur. Xüsusilə də Milli Məclis komitələri xətti ilə hazırlanan qanun layihələrində bu daha açıq şəkildə özünü biruzə verir, daha anlaşıqlı və gözəl səslənir.

Müzakirə etdiyimiz qanun layihəsində də bəzi məsələləri diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Məsələn, maddə 13.3-də belə bir cümlə yazılır: “Rayon, şəhər, şəhərdə rayon çağırış komissiyasının və çağırış komissiyasının işinə cəlb edilmiş həkim-mütəxəssislərin fərdi tərkibini müvafiq icra hakimiy­yəti orqanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdır­maqla təsdiq edir”. “Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı” nə deməkdir? Burada Səhiyyə Nazirliyi, Müdafiə Nazirliyi nəzərdə tutulur. Mən başa düşürəm, burada konkretlik nə üçün lazımdır. Amma “uyğun icra hakimiyyəti orqanları öz aralarında razılaşdırmaqla təsdiq edirlər” yazmaq olar. Belə bir məsələ var.

19.1.5-ci maddədə yazılır: “18 yaşınadək və yaxud I qrup əlil qardaş və bacısı, onları saxlamaq imkanına malik başqa ailə üzvləri olmadıqda”. Sonra həmin maddənin qeydində deyilir: “Bu Qanunun 19.1.5-ci maddəsində nəzərdə tutul­muş “saxlamaq imkanına malik başqa ailə üzvləri” dedikdə çağırışçının maddi və mənəvi yardıma ehtiyacı olan qardaş və bacısını saxlamalı, onlara qayğı göstərməli və bunun üçün real imkanlara malik olan qardaş və ya bacının ailə üzvləri nəzərdə tutulur”. Zorla anlaşılır.

Sonra, bir məsələyə də diqqət yetirmək istəyirəm. Müd­dətdən artıq çağırışla bağlıdır. Mənə elə gəlir ki, bu, rus dilindəki “sverxsroçnıy” sözündən gəlmədir. Mənə elə gəlir ki, bu, “müqaviləli çağırış” olmalıdır. Muzdlu bir az düzgün çıxmır. “Müqaviləli hərbi xidmət” və ya “peşəkar hərbi xid­mət” olmalıdır. Bu məsələ ilə bağlı, mənə elə gəlir, düşün­məyə dəyər. Sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Gülər Əhmədova.

G.Əhmədova. Təşəkkür edirəm. Hörmətli sədarət, hör­mətli millət vəkilləri! Əlbəttə, bu qanun layihəsi hər bir azər­­baycanlının arzusu, ən böyük problemi olan Qarabağ probleminin yolunda atılan addımlardan biridir. Mən böyük əminliklə demək istəyirəm ki, Azərbaycanda hər bir ailədə doğulan oğlan mütləq ordudan keçməlidir. Hətta bəzi hallarda onun fiziki imkanları buna imkan verməsə belə, barıt iyini iyləmək üçün ordunun bu və ya digər hissələrində hərbi xidmətdə olmalıdır. Bu hər bir azərbaycanlı kişisi, oğlu üçün çox vacib məsələdir. İndiyə kimi 35 yaşı tamam olmayan, bu və ya digər obyektiv səbəblərdən orduda xidmət etməyənlər də belə bir addımı könüllü surətdə atmalıdırlar.

Amma eyni zamanda, mən sizin diqqətinizə bir neçə rəqə­mi çatdırmaq istəyirəm. Biz “Təhsil haqqında” Qanunda bir­mənalı şəkildə yazdıq ki, magistratura elmi fəaliyyət sayılır. Mən bir neçə rəqəmi diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Son 4 ilin rəqəmlərinə baxsaq, görərik ki, hər il cəmi 1500 nəfər magistrantımız olur. Bu il cəmi 170 nəfər doktoranturaya da­xil olubdur. İkinci tərəfdən, oğlanların doğum faizinin art­dığı heç kəs üçün sirr deyil. Hər kəs bilir ki, bu 10-12 faizdir. Fasiləsiz olaraq təhsillərini davam etdirsələr, 25 yaşında oğlanlar artıq doktoranturanı belə bitirirlər və 35 yaşına kimi onların 9-10 il hərbi xidmət keçmək üçün vaxtları qalır.

Ümumiyyətlə, çox təəssüfləndirici haldır ki, bu gün Azər­baycan alimlərin sayına görə bir çox ölkələrdən, eyni zamanda, Gürcüstandan və Ermənistandan çox geridədir. Yal­nız iki ölkəni sizin nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm. Mən, ümumiyyətlə, Azərbaycanı MDB ölkələri ilə müqayisə etməyin əleyhinəyəm. Çünki Azərbaycanın inkişafı bir daha sübut etdi ki, Azərbaycan inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisə olunmalıdır. ABŞ-da hər 96 nəfərə 1 nəfər, Fransada hər 350 nəfərə 1 nəfər alim var. Azərbaycanda, bayaq qeyd etdiyim kimi, alimlərin sayı Gürcüstandan və Ermənistandan çox-çox aşağıdadır. Mənə belə gəlir ki, 170 nəfərlə bağlı Azər­baycan ordusunda bir-iki il ərzində heç bir problem baş ver­məz. Hər halda elmin yoluna qədəm qoymuş 170 nəfər, magistratura yoluna addım atacaq 1500 nəfər haqqında düşünə bilərdik. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Gülər xanım, təşəkkür edirəm. İki məsələ­yə münasibət bildirim. Ölkədə elmlər doktoru və elmlər namizədinin çox olması hələ alimin çox olması demək deyil. Eybi yox, qoy az olsun, amma yaxşı olsun. Bu bir. İkinci, ma­gistratura məsələsi, əgər yadınızdadırsa, mən birinci oxu­nuşda dedim, müzakirə obyekti deyil. Bunu sizə mən dəfə­lərlə demişəm. İndi yenə yadınıza salmaq istəyirəm. Deməli, çağırışın 4 dəfədən iki dəfəyədək azaldılması və ailənin bircə uşağı olan oğlanların əsgərliyə getmələri məsələsi müzakirə edilmir. Bu qanun layihəsinin müəllifi ilə birinci oxunuşdan sonra biz yenə də söhbət etdik və bizə qəti surət­də bildirdilər, nə qədər ki Azərbaycan müharibə şəraitin­dədir, həmin məsələlər müzakirə obyekti deyil və olmayacaq. Bunu bilə-bilə yenidən magistratura məsələsini müza­kirə etməyi, vaxt itirməyi, vallah, mən, sadəcə, başa düşə bilmirəm. Ona görə xahiş edirəm, digər çıxış edənlər bunu nəzərə alsınlar. Nəzərə alın ki, bu qanun layihəsini Milli Məclis hazırlamayıb. Biz istər-istəməz hər bir vergülü, nöq­təni də qanunvericilik təşəbbüsü hüququnun subyekti ilə razılaşdırmalıyıq və nə mümkündürsə onu da razılaşdır­mışıq.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Çox gözəl, rasional fikirdir. Buyurun. Qə­nirə xanım təkid edir, danışsın.

Q.Paşayeva. Çox hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli mil­lət vəkilləri! Ziyafət müəllim, çox sağ olun ki, Siz arayış verdiniz. Magistratura məsələsi qanun layihəsinin müəllifləri ilə müzakirə olundu və bildirildi ki, hələlik buna imkan yoxdur. Məni bir məsələ maraqlandırır. Bu məsələ də müzakirə olundumu və ya bundan sonra müzakirə oluna bilərmi? Yaxşı, heç olmasa, xaricdə təhsil alan magistrantlara möhlət verilməsi məsələsi öz həllini tapa bilərmi? Mən sizə bir məsələni deyim. Dünən bir nəfər zəng edib, oxuduğu, təhsil aldığı ölkədə ən yaxşı nəticələrə nail olduğuna görə onun magistraturada oxuması üçün ona burs verilir. İndi bu uşaq nə etməlidir? Həmin bursdan imtina edib gəlsə, sonra yeni­dən oraya getməlidir və sair. Xaricdə təhsil alan gəncləri­mizə ehtiyac var. Onların təhsili davamlı olmalıdır. Biz onları niyə xaricə göndəririk? Ona görə ki, daha yaxşı kadr­lar yetişsin, daha yaxşı mütəxəssislərimiz olsun. Onlara ən azı iki il möhlət vermək lazımdır. Onların sayı o qədər də çox deyil. Magistrlərin ordudakı ümumi sayı çox cüzidir. Heç olmasa, xaricdə təhsil alanlar üçün bunu edə bilərikmi? Buna nə deyir qanun müəllifləri? Mən buna münasibət bil­dirilməsini istəyirəm. Ən azı, heç olmasa, bu məsələni həll edə bilərikmi?

İkinci bir məsələ, hörmətli Ziyafət müəllim, burada təkrar qalxdı. Mən çox təəssüf edirəm ki, burada Müdafiə Nazirliyinin və Təhsil Nazirliyinin nümayəndələrini görmürük. Amma mən bilirəm ki, Siz bu məsələlərə çox həssas bir insan kimi yanaşırsınız. Biz bu məsələni dəfələrlə qaldırsaq da, çox təəssüf ki, bir nəticə görmürük. Mən çox istəyərdim ki, Sizin komitə həmin qurumların nümayəndələrini dəvət edərək aydınlaşdırsın, nədir bizim dərdimiz ki, orta məktəb­lərimizdə hərbi dərslərin səviyyəsini qaldıra bilmirik? Bunun müzakirəsini aparaq, hər bir nazirlik öz problemini desin, bu məsələ öz həllini tapsın. Biz burada təhsilli ordudan danışırıq. Ordumuzda xidmət edənlərin çoxu orta məktəb­lərdən gəlir. Orta məktəblərdə hərbi dərslər formal xarakter daşıyır, heç bir hərbi bilik verilmir. Gəlin biz bunu açıq şəkildə deyək. Burada əyani vəsaitdən danışıldı. Nə əyani vəsait var ortada, nə dərsin, nə də dərsi deyən kadrların səviyyəsi var. Heç bilinmir kim nə dərsi deyir? Bunları bir yerə toplayaq və uşaqlarımızın həm psixoloji, həm də hərbi bilik səviyyəsinin yüksəldilməsinə çalışaq.

Mən özüm cəbhəyanı rayonlardan birini təmsil edirəm. Rayonun kəndlərinin böyük bir hissəsi cəbhə bölgəsində yerləşir. Uşaqlar məktəblərdə hərbi bilik almalıdırlar ki, sabah hücum və ya bir əməliyyat olanda, özlərini ən yüksək səviyyədə müdafiə də edə bilsinlər. Bu məsələnin psixoloji, hərbi, digər tərəfləri var. Bu hərbi dərslər məsələsini dəfə­lərlə qaldırırıq. Amma məktəbdə hərbi dərslərin necə olması məsələsi öz həllini tapmır. Siz kafedralar haqqında dediniz, bunun da əleyhinə deyilik. Amma əsas məsələ orta məktəb­lərlə bağlıdır.

Ziyafət müəllim, bəlkə də bu məsələ ayrıca bir sənədlə tənzimlənəcək. Qanun layihəsində bunun üzərindən keçilir. Alternativ hərbi xidmətlə bağlı vurğulayırıq ki, əqidəsinə görə insanların həqiqi hərbi xidmət keçməmək hüququ var. Onlar alternativ xidmət keçməlidirlər. Mənə elə gəlir ki, biz burada bir məsələni də tənzimləməliyik. Əgər bir adamın əqidəsi onun dövləti, Vətəni, torpağı qorumasına imkan ver­mirsə və o, hərbi xidmətdən yayınırsa, sabah həmin şəxsin dövlət qulluğunda, dövlət orqanlarında çalışmaması üçün qapıları onun üzünə bağlamalıyıq. Bu məsələ qanunveri­ci­likdə birmənalı öz əksini tapmalıdır. Əqidəsinə görə torpağı, Vətəni qorumayan adam sabah hansı isə kürsüdə də Vətəni qoruya bilməz və bu haqqı biz ona verməməliyik. Bax, “süni” adlandırdığımız halların qarşısını bununla ala bilərik. Sabah hər kəs “əqidəm buna yol vermir”, “bu da mənim konstitusion, qanuni hüququmdur” deyərək süni imkanlardan geniş şəkildə yararlanmasın. Təbii ki, bu məsələ də ciddi şəkildə gündəmə gələcək. Bu məsələlərlə bağlı Sizin fikrinizi də bilmək bizə maraqlı olardı. Çox sağ olun. Bu qanun layihəsini dəstəkləyəcəyəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Qənirə xanım çox yerində olan sual verdi, sualında da məntiq var. Mən birinci sualı nəzərdə tuturam. Qənirə xanım çox maraqlı sual verdi ki, xaricdə oxuyan magistrantlara möhlət vermək olar, yoxsa olmaz? Əvvəla, Qənirə xanım, mən deyim ki, bu məsələni müzakirə etdik. Bu məsələyə də yox cavabı aldıq. Özü də mən sizə deyim ki, yox cavabında məntiq var idi. Niyə? Siz təsəvvür edin, Bakı Dövlət Universitetinin magistrantına biz möhlət hüququ vermirik. Türkiyədə, Fransada oxuyan ma­gis­tranta biz niyə möhlət verməliyik? O, burada oxuyandan artıqdır? Şansı gətirib Türkiyədə, İngiltərədə, Fransada oxu­yursa, bu hələ o demək deyil ki, Bakı Dövlət Universitetinin və ya Tibb Universitetinin magistrantından savadlı adamdır. Məsələ belə deyil. Bizə cavab verdilər ki, əgər biz məsələni belə qoysaq, onda Azərbaycanda təhsil alan magis­trantların hüquqlarını tapdalamış oluruq. Doğrudan da, düz deyirlər. Möhlət veririksə, hamıya verməliyik, Qənirə xanım, ayrı-seçkilik edə bilmərik. Amma buna rəğmən mən yenə də təkid etdim. Prezidentin müdafiə məsələləri üzrə köməkçisi Vahid müəllimdən xahiş etdim, dedim. Vahid müəllim, hər halda burada bir çıxış yolu tapmalıyıq. Xaricdə uşaqlarımız Azərbaycan üçün çox gərəkli ixtisaslar üzrə oxuyurlar. Bunun da çıxış yolu var. Əliağa müəllim çox gözəl bilir, vaxtilə ölkənin hərbi komissarı işləyib. Vahid müəllim mənə dedi ki, bunun üçün darıxmağa heç bir əsas yoxdur, çünki bizim bu sahədə təcrübəmiz də var. Həqiqətən, xarici dövlətlərin magistraturalarında təhsil alan uşaqları həmin dövlət maliy­yələşdirirsə, onun əsgərlik məsələsini Təhsil Nazirliyi ilə işçi qaydasında həll edirik. Bu günə qədər də belə məsələ­lərlə bağlı heç bir problem yoxdur. Amma qanunvericilik əsasında ölkə magistrantları ilə xarici ölkələrdə oxuyan ma­gis­trantları qeyri-bərabər səviyyəyə qoymaq qanuna yaraşan iş deyil. Qanun belə şeyə gedə bilməz.

Qənirə xanım, Siz, yəqin, bu layihənin birinci oxunuşun­da burada olmamısınız. Hərbi kafedralarla, orta məktəblərdə hərbi hazırlıqla bağlı Sizin dediklərinizdən də ikiqat artığını mən burada dedim. Qanunda bunun üçün əsas var. Bu mə­sələ müzakirə etdiyimiz qanun layihəsinin işi deyil. Qanun bunun üçün hüquqi baza yaradır. Bunu hansı nazirliklər etməlidir, niyə etmirlər, niyə zəif edirlər? Bunlar artıq başqa söhbətin mövzusudur.

Burada Siz bir məsələni də qaldırdınız. Əli müəllim Mə­simli də həmin məsələyə toxundu. Alternativ xidmət. Keçən dəfə Vahid müəllim də bu haqda sual verdi. Vahid müəllim, yadınızdadırsa, birinci oxunuşda Siz sual verdiniz, mən də cavab verdim. Biz otuzdan çox ölkənin qanunvericiliyini qaldırıb baxmışıq. İki-üç il bundan əvvəl biz alternativ xid­mət haqqında qanun layihəsi hazırlayırdıq. Onu hazırladıq, sonra da Venesiya komissiyasına göndərdik. Hələ biz oradan dəqiq cavab ala bilmədiyimizə görə bu məsələ qalıbdır. Mən, ümumiyyətlə, hesab edirəm, Azərbaycan nə qədər ki müharibə vəziyyətindədir, bu qanunun qəbuluna ehtiyac yoxdur. Bu mənim şəxsi, subyektiv fikrimdir. Hər halda hesab edirəm ki, bu cür olmalıdır. Amma bir halda ki sual verilib, mən cavab verim.

Burada söhbət nədən gedir, Əli müəllim? Söhbət dini, fəl­səfi və etik baxışlarına görə əlinə silah ala bilməyən şəxslə­rin hərbi xidmətdən azad olunmasından gedir. Azərbaycanda isə belə şəxslərin olduqlarını mən görmürəm. Qənirə xanım düz deyir. Kim isə vəziyyətdən sui-istifadə edib deyə bilər ki, mən bu gün yatdım, sabah dinimi, əqidəmi dəyişdim. Belə nömrələr keçmir, bu bir. İkinci tərəfdən biz hələ alternativ xidmət haqqında qanun qəbul etməmişik. Darıxmayın, həmin qanun layihəsi gələndə onu biz sizinlə əməlli-başlı müzakirə edəcəyik.

Burada Sevinc xanım da, Sahib müəllim də hərbi hazır­lıq­la bağlı məsələ qaldırdılar. Mən yenə də fikrimdə qalıram. Mən sizin dediklərinizə tamamilə tərəfdaram. Amma bu qanun layihəsində həm ali məktəblərdə hərbi kafedraların yara­dılması, həm də orta məktəblərdə hərbi hazırlıq dərslərinin keçirilməsi üçün baza var. Amma icra məsələsi ilə artıq bilirsiniz ki, biz məşğul olmuruq. Təkid edən varmı?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Onda siyahı üzrə gedək, xahiş edirəm. Sabir müəllim, buyurun.

S.Rüstəmxanlı. Bu gərəkli bir qanun layihəsidir və şüb­hə­siz, biz bunu qəbul edəcəyik. Kifayət qədər səriştə ilə ha­zırlanıb. Əlbəttə, burada deyildi, bu cür qanunlarla tənzimlə­nən məsələlər üzrə çalışan, belə qanunların tətbiqi üçün məs­uliyyət daşıyan adamların da olması vacibdir. Amma indi onlar iclasda iştirak etmirlər. Siz komitə sədri kimi, təbii ki, bu işləri özünüz qaydasına salacaqsınız. Bu qanunlar qə­bul olunur ki, bizim hərbi qüvvələrimiz güclənsin və onların qanunvericilik bazası yerində olsun, standartlara cavab versin. Azərbaycanda, şübhəsiz, bir sıra sahələrdə, ordu qurucu­lu­ğunda, hərbi hissələrin təşkilində böyük işlər görülür. Ha­mı bilir ki, sərhəd qoşunları hansı səviyyədədir. Daxili İşlər Nazirliyinin hərbi hissələrində mən dəfələrlə olmuşam. Amma Müdafiə Nazirliyinin tabeliyində olan hərbi hissələrdən həddindən artıq böyük şikayətlər var. Mən hesab edirəm ki, biz, Milli Məclisin deputatları bu sahə ilə daha ciddi məşğul olmalıyıq.

Bir faktı demək istəyirəm. Bu yaxınlarda mənim bir qohumum Qazaxda hərbi hissədə xəstələnib, onu Gəncə hospi­talına gətiriblər və atası oraya gedib. Atası mənə burada söh­bət etdi. Bir otaqda 12-13 nəfər qalır. O mənə and içdi ki, bu hərbi hospitalın vəziyyəti tövlədən də aşağı vəziyyət­dədir. Kəndlilərin tövlələri bundan yaxşıdır. Əgər həmin uşaqların hər hansının valideynlərindən biri hospitala gəlməsə, həmin gün uşaqlar ac qalırlar. Valideynlər gəlir, onları yedizdirir­lər. Uşaqların bədənlərini hospitalda yara basıb. Bu cür müa­licə olunurlar? Gəncə Azərbaycanın ikinci böyük şəhəridir. Qərb zonasının əsas tibb müəssisələri burada yerləşir.

Burada dəfələrlə deyilib. Niyə bu vəziyyət davam etməli­dir? Bu barədə yüzlərlə narazılıq var. Hərbi hissələrdə uşaq­ların ölümü, yaralanmaları, başqa sağlam olmayan hadisələr baş verir. Əsgər–zabit münasibətlərinin normal olmaması və sair. Biz müharibə şəraitindəyik, qarşımızda düşmən var. Çox şeyləri demirik, susuruq, amma susduqca nə qədər bu davam edəcək? Ata deyir ki, mən uşağımı sağlam, boylu-buxunlu, igid göndərmişəm. Gedirəm, hospitalda görürəm, çöpdür ki, uşağın hərəkət etməyə gücü yoxdur. Əgər mənim uşağım gedib orduda şikəst olacaqsa, mən uşağımı orduya niyə göndərirəm? Sual doğur.

Mən çox xahiş edirəm, imkan varsa, bu qış tətilində Milli Məclisin üzvlərindən bir komissiya yaradaq, hospitalları, müəyyən hərbi hissələri gəzək, görək. Bizi seçilmiş hərbi hissələrə aparmasınlar. Özümüzə imkan yaradılsın ki, gedək, bəzi şeyləri görək. Bizim hərbi hissələrin çoxundan xəbəri­miz yoxdur. Bu çox vacib məsələdir. Başqa məsələlər də var, millət vəkilləri özləri bilirlər, öz aralarında danışırlar, camaat danışır. Bunların bir sonu olmalıdır. Ona görə mə­nim təklifim budur ki, biz Milli Məclis olaraq Müdafiə Nazirliyinin hərbi hissələri ilə daha ciddi şəkildə məşğul olaq. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Hikmət Atayev.

H.Atayev. Çox sağ olun, Ziyafət müəllim. Mənim çıxı­şım çox qısadır, əsasən, sual şəklində olacaq. Möhlət hüququ ilə bağlı 18-ci maddənin 1.4-cü bəndində deyilir ki, “Azər­bay­can Respublikası Milli Məclisinin deputatı və bələdiyyə­lərə üzv seçilmək üçün namizədliyi qeydə alınmış şəxslərin seçki fəaliyyəti ilə əlaqədar...” onlar möhlət hüququna malik olurlar. Bu hüquq da seçki kampaniyası başlayandan qurtarana qədər davam edir. Mən başa düşmürəm ki, buraya bələ­diyyə üzvlərini əlavə etməyə nə ehtiyac var? Bundan sonrakı maddədə deyilir ki, seçildikləri halda deputatlar, ha­kimlər və sair əsgərlikdən azad olunacaqlar. Ancaq bələdiyyə üzvü azad olunmayacaq. Belə olduğu halda şəxs niyə bələdiyyə üzvlüyünə namizədliyini verməli, bələdiyyə seçkilərində iştirak etməlidir? Seçildiyi halda, faktik olaraq ən azı il ya­rım bələdiyyə üzvlüyünü yerinə yetirə bilməyəcəkdir. Böyük şəhər bələdiyyəsində, misal üçün, 19 üzvü olan bələdiyyədə bir-iki nəfər belə adamın olması bələdiyyənin fəaliyyətinə elə də təsir göstərməyəcəkdir. Ancaq kiçik, təxminən 7 üzvü olan bələdiyyələrdə 2–3 nəfər belə üzv olarsa, bələdiyyə öz fəaliyyətini apara bilməyəcəkdir. Sağ olun.

Sədrlik edən. Hikmət müəllim, təşəkkür edirəm, sağ olun. Sonra yadımdan çıxmasın deyə, əgər sual verilirsə, mən elə yerində cavab vermək istəyirəm. Yadınızdadırsa, ikilikdə, bizim aramızda bu söhbət olmuşdu. Mən bunu da dəqiqləş­dir­dim. İş bundadır ki, Siz düz deyirsiniz, bələdiyyə seçkilərin­dən sonra seçilən bələdiyyə üzvü əsgərliyə gedir. Bu məsələ­də deputatlar istisna edilirlər. Seçki müddətində ona möhlət verilir ki, seçki kampaniyasında iştirak edə bilsin, çünki onun seçki hüququ var. Əgər şəxs seçkiyə qatı­lıbsa, dövlət imkan verir ki, o, seçki hüququndan istifadə etsin. Onun seçilib-se­çilməyəcəyi başqa söhbətin mövzusudur. Amma sadəcə ola­­­raq, seçki kampaniyasını yarımçıq qoymaq olmaz. Təsəvvür edin ki, seçki kampaniyasına qatılan na­mizədlərin hamısının əsgərlik yaşıdır. Belə bir hal ola bilər. Gəlin seçki kampani­yası dövründə onların hamısını əsgər­liyə çağıraq. Onda seç­kinin mənası nə oldu? Bax, məqsəd bundan ibarətdir, burada başqa bir hal yoxdur. İlyas İsma­yılov, buyurun.

İ.İsmayılov. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Əvvəla, mən bu qanun layihəsini hazırlayanlara təşəkkürümü bildir­mək istəyirəm. Kifayət qədər yetkin, dolğun bir layihədir. Ancaq həyatda hər şeyin təkmilləşməyə ehtiyacı olduğu kimi layihənin də təkmilləşməyə ehtiyacı var. Bu mənada bir neçə arzumu bildirmək istəyirəm.

Birinci, düzdür, bu məsələni həmişə qaldırırıq, bəzən nə­zə­rə alırlar, bəzən almırlar. 1-ci maddədə, mənə elə gəlir ki, hərbi qanunvericilik aktları sadalananda hüquqi qüvvəsinə görə ardıcıllıq nəzərə alınmalıdır. Konstitusiyadan sonra Azərbaycanın tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr göstə­rilməlidir.

İkinci, hesab edirəm ki, 5-ci maddəyə 5.1.3-cü bənd əlavə edilməlidir. Orada komissiyanın katibi də göstərilməlidir. Çünki komissiyanın sədri, üzvləri var, katibi də göstərilmə­lidir. Katib orta təhsilli həkim olsa, daha yaxşı olar.

Sonra, 7.1-ci maddədə yazılıb: “Hərbi vəzifəlilər ehtiyata keçirildikdən sonra...”. Mənə elə gəlir ki, “ehtiyata” sözündə iki “y” hərfi olmamalıdır, biri olmalıdır. “Keçirildikdən son­ra” yox, “keçdikdən sonra” olmalıdır.

Sonra, 13.1.3-cü maddədə göstərilir ki, “komissiyanın üzv­ləri – müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının nümayən­dələri, hərbi-həkim komissiyasının sədri”. Əvvəla, hərbi həkim komissiyası yoxdur. Yəqin ki, burada hərbi çağırış komissiyasından söhbət gedir, onun tərkibində də həkimlər var. Ona görə hesab edirəm ki, bu da düzəldilməlidir.

23.0.2-ci maddədə deyilir: “sağlamlıq vəziyyətinə görə dinc dövrdə həqiqi hərbi xidmətə yararsız...” , mənə elə gəlir ki , buraya “olan” sözü də əlavə edilməlidir. 27.1.3-cü mad­dədə “döyüş növbəsini (döyüş xidmətini) apararkən” yox, yaxşı olar ki, “döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirərkən” yazıl­sın. Sonra, “daxili xidmət naryadlarında” “naryad” rus sözü­dür. Mənə elə gəlir ki, “daxili xidmət işində və yaxud qullu­ğunda, vəzifəsində” sözləri ilə əvəz olunmalıdır. 31.5-ci maddədə göstərilir: “Təhsil müddəti beş il və daha çox olan xüsusi təyinatlı təhsil müəssisələrini bitirmiş hərbi qulluqçular üçün “leytenant” hərbi rütbəsində olma müdddəti 1 il mü­əy­yən edilir”. Bizim hərbi məktəblərimizdə komanda heyəti 4 il oxu­yur. Mühəndis və həkim, tibbi heyət isə 5 il oxuyur. Sovet dövründə 4 il oxuyanlara sonra 2 il əlavə edil­mişdi. Müstə­qillik dövrümüzün əvvəlində də belə idi, sonra nazir 2 ili 3 il ilə əvəz etdi. Bilmirəm, niyə 4 il oxuyanlar buraya düşməyib­lər? Yəqin, salmaq lazımdır. İkinci, onda 4 il oxuyanla 5 il oxuyan arasında müəyyən bərabərlik lazım­dır. Ya bunu 2 ilə endirmək, ya da 5 il oxuyan üçün də 1 ili 2 il etmək lazımdır.

Sonra, 46.1.6-cı maddədə göstərilir: “dəniz gəmilərinin üzgü heyəti...”. Yəqin ki, “üzgü heyəti” yox, “üzgüçü hey­əti” olmalıdır. Sonra 47-ci maddədə yazırlar: “Toplanışları keç­miş və tədris proqramları üzrə yoxlamaları müvəffəqiy­yətlə vermiş hərbi vəzifəlilərə “Hərbi xidmətkeçmə haq­qında” Əsasnamədə müəyyənləşdirilmiş qaydada “polkovnik” (birinci dərəcəli kapitan) daxil olmaqla...”. Yəqin ki, “polkovnik” yox, “polkovnik hərbi rütbəsi daxil olmaqla” yazılmalıdır. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Qüdrət Həsənquliyev.

Q.Həsənquliyev. Ziyafət müəllim, çox sağ olun. Bizim millət vəkilləri, bilmirəm, haraya tələsirlər. Amma Milli Məclis daimi fəaliyyət göstərən bir orqandır. Biz əvvəllər həftədə iki dəfə iclas keçirirdik. Bu cür vacib qanunları, adətən, bir iclasın müzakirəsinə daxil edirdik. Bəzən hətta hansısa qanun layihəsinin müzakirəsinə iki iclas həsr olunurdu. Bu məsələlər müzakirə olunmalıdır, deyilməlidir.

Ziyafət müəllim, bir məsələ mənim üçün aydın olmadı. Siz dediniz ki, burada təhsilə görə möhlət məsələsi müzakirə mövzusu deyil. Ola bilsin ki, qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış edən şəxslərlə, yəni Prezident Administrasiyasından Vahid müəllimlə bu layihəni Siz müzakirə edirsiniz. Onlar deyirlər ki, bu məsələdə mövqeyimiz birmənalıdır. Ölkənin rəhbərliyi Azərbaycan təhsilini bizim rektorlara tapşırıb. Onlar hamısı bizim Prezident tərəfindən təyin olunur. Bu gün burada əyləşən hörmətli rektorlarımızın hamısının fikri belədir ki, magistraturaya daxil olan şəxslərə möhlət hüququ verilməlidir. Biz onları hərbi xidmətdən tamamilə yayındır­mırıq, magistraturanı başa vurub qulluq edəcəklər.

Əgər hörmətli Vahid müəllim desə idi ki, magistraturaya daxil olan uşaqlara ordudan möhlət verilməklə, ordunun komplektləşdirilməsində problem yaranır, bunu başa düş­mək olardı. Amma hörmətli həmkarlarımız burada kifayət qədər faktlarla əsaslandırdılar ki, söhbət bir neçə min uşaq­dan gedir. 2000–2500 magistrin orduya çağırışına möhlət ve­ril­məsi ordunun komplektləşdirilməsi işində heç bir çətin­lik, problem yaratmayacaq. Bizim icra strukturunda olan nümayəndələr öz hüquqlarından kifayət qədər istifadə edir­lər. Millət vəkilləri niyə öz hüquqlarından istifadə etməsin­lər? Bu məsələyə münasibət bildirən elə bir millət vəkili ol­mayıb, desin ki, bəli, möhlət verilməməlidir. Çıxış edənlərin hamısı deyir ki, möhlət hüququ verilməlidir. Mən də bu insanlara müraciət edirəm ki, səs verməyin. Olub ki, biz qanun qəbul etmişik, Prezident imzalamayıb, geri qaytarıb. Normal prosedurdur. Bizim öz hüququmuz var, onların öz hüquqları. Biz həmin maddəyə səs verməyək və deyək ki, bu məsələdə Milli Məclisin, təhsil işçilərinin mövqeyi bundan ibarətdir. Hər halda onlar daha yaxşı bilərlər ki, nə təhsilin xeyrinədir, nə ziyanınadır.

21-ci maddə ilə bağlı məsələni, istərdim ki, ayrıca səsə qoyasınız. Bir də 38-ci maddə ilə bağlı fikrimi bildirmək istəyirəm. Bu da hərbi xidmətdə olmanın müddətləri ilə bağlı məsələdir. Son dövrlər Rusiyada baş verən prosesləri izləyirik, onlar da orduda böyük islahatlar aparırlar. Elə dünən Medvedyev illik müraciətində qeyd etdi ki, artıq ordunun böyük bir hissəsi peşəkar ordu olubdur. Mən birinci oxunuşda da söylədim, yüngül atıcı silahlar istisna olunmaqla, bu silahlarla davranmağı dərslərdə də öyrənmək müm­kündür və buna bir-iki ay vaxt lazımdır, qalan texnikanı, mürəkkəb artilleriya qurğularını peşəkarlar istifadə etməli­dir­lər ki, həmin texnika, avadanlıqlar sıradan çıxmasın. Ona görə də orduda islahatlar məsələsinə diqqət yetirmək lazım­dır. Mən hesab edirəm, həmin islahatlar da məhz bu cür qanunların qəbulundan asılıdır.

Məncə, 1 il 6 aylıq müddəti 1 il müddətinə endirmək olar. Keçən dəfə mən bir də vurğuladım ki, burada pul ödəməklə hərbi xidmət müddətinin azaldılması məsələsinə də baxmaq olar. Bu məsələ də müzakirə olunmalıdır. Bu həm ordunun maddi-texniki bazasını gücləndirər, həm də imkan verər ki, hansısa sahədə uğurlu biznes qurmuş, başqa işlə məşğul olan şəxslər öz işlərini davam etdirsinlər, həm də peşəkar ordunun maliyyələşdirilməsində yaxından iştirak etsinlər. Sağ olun. Mən iki məsələyə münasibət bildirilməsini istəyirəm.

Sədrlik edən. Qüdrət müəllim, bizim yaşadığımız ölkədə 1 milyon qaçqınımız var, ərazilərimizin 20 faizi də işğal olunub. Siz də deyirsiniz ki, orduda xidmətin müddətini azaldaq, getsin, bizneslə məşğul olsun. Bu nə yanaşmadır, mən başa düşə bilmirəm? Zahid müəllim, buyurun.

Z.Oruc. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Ziyafət müəllim, hör­mətli həmkarlar! Çox qısa danışacağam, bilirəm ki, hamı tələsir. Sadəcə, aydınlıq üçün yazıldım. Əslində, mən bu qanun layihəsi üzərində ikinci oxunuşa qədər çox böyük iş aparıldığını xüsusi vurğulamaq istəyirəm, çünki ayrıca ko­mi­­tədə də buna geniş yer verilmişdi. Ən prinsipial dəyişik­lik­lərdən biri hərbi çağırışa çağırılan, səhhətlərində problem olan şəxslərin dövlət tərəfindən xüsusi müəssisələrdə müali­cəsi haqqında müddəanın buraya daxil edilməsidir. Bu layi­hə özlüyündə əlavə xərc maddəsi yaradacaq. Bizim verdiyimiz ideya işləyəcək, yəni ordu sağlam insanların xidmət etdikləri bir yerə çevriləcək.

İkinci, çoxları bilirlər ki, magistr məsələsində ən davamlı intensiv mövqe bildirənlərdən biri olmuşam. Lakin komitədə hörmətli Ziyafət müəllimin açıqlamasından sonra tutduğum subyektiv mövqeyi burada səsləndirəcəyəm və əminəm ki, həmin fikir bir çoxlarını qane edəcək. Konstitusiya ilə hərbi prioritetlərin, hərbi strategiyanın müəyyənləşdirilməsi Prezidentin səlahiyyətindədir. Bu o deməkdir ki, qanunvericilik hüququnun subyekti Azərbaycan parlamentinə işarə edir, amma bunu bəyan etmək olmaz, çox yaxın günlərin birində, çox yaxın bir zamanda müharibə qərarı verilə bilər. Magistr məsələsi ilə bağlı gətirilən bütün dəlillər, belə reaksiyanın bildirilməsi ordunun komplektləşdirilməsi ilə deyil, birbaşa müharibə amili ilə əlaqədardır. Bu mənim gəldiyim son yekun qənaətdir.

Nəhayət, alternativ xidmətlə bağlı məsələyə bir çoxları süngü ilə yanaşırlar. Mən çox təəssüf edirəm, onlar Kons­titusiyanın müddəasına qarşı çıxırlar. Aydınlıq üçün qısa bir izah verim. Azərbaycan 2001-ci ildə Avropa Şurasına üzv olanda biz Avropa İnsan haqları Konvensiyasını ratifikasiya etmişik. Öz üzərimizə öhdəlik götürmüşük ki, vətəndaşın əqidəsi, Ziyafət müəllim bunları sadaladı, yol vermədiyi halda biz ona alternativ xidmət etmək şəraiti yaradacağıq. 2002-ci ildə bunu referendumla Konstitusiyanın müddəasına çevirdik. Onda hörmətli Qənirə xanım jurnalist olaraq ulu öndərdən də soruşmuşdu ki, bunun bir təhlükəsi olarmı? Onda ulu öndər demişdi ki, həqiqətən, ola bilər və biz bunu nəzərə almalıyıq.

Nə demək istəyirəm? Əslində, dünyada bunu əngəlləyən mexanizmlər də var. Bu da nədir? Bunun üçün bir qurum yaradılır. Vətəndaş sübut etməlidir ki, onun əqidəsi ön cəbhədə əlində silah tutmasına yol vermir. Bizdə belə bir qurum yaradıla bilər. Bir ildə bir nəfər sübut edə bilər ki, onun əqidəsi yol verir, ya yox. İkinci məsələ budur ki, onlar üçün xidmət müddəti indiki kimi bir il yarım yox, üç il olur. Bunun üçün də 3 il orduda əmək fəaliyyəti, sanitar işinin yerinə yetirilməsi kimi işlərin ağırlığı imkan verməyəcək ki, kimsə belə bir şey uydursun, yəni ön cəbhəyə getməsin. Ona görə də alternativ xidmətdən də qorxmaq lazım deyil. Mən bu layihəyə səs verəcəyəm.

Sədrlik edən. Qanun layihəsi 9 fəsildən ibarətdir. Gəlin iki hissəyə bölək, birinci beş fəslə, I–V fəsillərə, xahiş edirəm, münasibət bildirək.

 

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.55 dəq.)

Lehinə  105

Əleyhinə   2

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

Qəbul edildi, sağ olun.

V–IX fəsillərə, xahiş edirəm, münasibət bildirək.

 

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.55 dəq.)

Lehinə  104

Əleyhinə  1

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  105

Nəticə: Qəbul edildi

 

Qəbul edildi, sağ olun.

Qanun layihəsinə bütövlükdə münasibət bildirək, xahiş edirəm.

 

Səsvermənin nəticələri   (saat 17.56 dəq.)

Lehinə  104

Əleyhinə  1

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  105

Nəticə: Qəbul edildi

 

Qəbul edildi, sağ olun.

Burada təklif olundu ki, qanun layihəsini üçüncü oxunuş­da səsə qoyaq. Mən də fikirləşirəm ki, hərbçilərimiz bunu gözləyirlər, yeni il üçün də onlara hədiyyə olar. Əgər etiraz yoxdursa, qanun layihəsinə üçüncü oxunuşda münasibət bildirək.

 

Səsvermənin nəticələri  (saat 17.56 dəq.)

Lehinə  106

Əleyhinə  1

Bitərəf  0

Səs vermədi  0

İştirak edir  107

Nəticə: Qəbul edildi

 

Qəbul edildi, sağ olun, təşəkkür edirəm.