ÜÇÜNCÜ ÇAĞIRIŞ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI
MİLLİ MƏCLİSİNİN
V SESSİYASI İCLASININ

PROTOKOLU № 51

Milli Məclisin iclas salonu.

8 may 2007-ci il. Saat 12.


Milli Məclisin Sədri
O. Əsədov sədrlik etmişdir


İclasda Milli Məclisin 112 deputatı iştirak etmişdir.

İclasa dəvət olunmuşlar:

N. Əsgərov, Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorunun müavini.

N. Ələkbərov, Azərbaycan Respublikası ədliyyə nazirinin müavini – Penitensiar Xidmətin rəisi.

İ. Cəfərov, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun şöbə rəisi.

M. Hümbətov, Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Penitensiar Xidmətinin qərargah rəisi.


* * *


A. Rəhimov, Azərbaycan Respublikasının gənclər və idman naziri.

İ. Babayev, Azərbaycan Respublikası gənclər və idman nazirinin müavini.

* * *


S. Kərimov, Azərbaycan Respublikası səhiyyə nazirinin müavini.

N. Məmmədov, Azərbaycan Respublikası əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavini.

B. Bağırov, Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi İctimai Təhlükəsizlik Baş İdarəsi rəisinin müavini.

Ə. Tağıyev, Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Tibbi yardımın təşkili şöbəsinin sektor müdiri.


İclasın gündəliyinə aşağıdakı məsələlər daxil idi:

1. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında.

2. “Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara emblemlərindən istifadə və onların müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər edilməsi barədə.

3. Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi barədə (üçüncü oxunuş).

4. “İdmanda dopinqə qarşı mübarizə haqqında” Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq barəsində.

5. Azərbaycan Respublikası Lerik rayonunun Azərbaycan kəndinin adının dəyişdirilməsi haqqında.

6. “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” və “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarında dəyişikliklər edilməsi barədə.

7. “Gənclər siyasəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə.

8. Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi barədə (ikinci oxunuş).


İclasda qəbul edilmişdir:


1. “Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında” Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı.

2. “Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara emblemlərindən istifadə və onların müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.

3. “Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.

4. “İdmanda dopinqə qarşı mübarizə haqqında” Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq barəsində” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.

5. “Azərbaycan Respublikası Lerik rayonunun Azərbaycan kəndinin adının dəyişdirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.

6. “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” və “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarında dəyişikliklər edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.

7. “Gənclər siyasəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa dəyişikliklər və əlavələr edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikasının Qanunu.

8. Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi (ikinci oxunuşda).


Azərbaycan Respublikası
Milli Məclisinin Sədri O.ƏSƏDOV




MİLLİ MƏCLİSİN İCLASI


8 may 2007-ci il. Saat 12.


Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Sədri
O. Əsədov sədrlik edir

Sədrlik edən. Xoş gördük, hörmətli millət vəkilləri! Xahiş edirəm, qeydiyyatdan keçək.

Qeydiyyat (saat 12.03 dəq.)

İştirak edir 109

Yetərsay 83

Çox sağ olun, yetərsay var, iclasa başlaya bilərik. Hörmətli deputatlar, bu gün Azərbaycan xalqının ən qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Şuşa şəhərinin erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilməsinin 15-ci ildönümüdür. Xahiş edirəm, Şuşa şəhərinin müdafiəsi zamanı şəhid olmuş qəhrəman oğul və qızlarımızın xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad edək. (Hamı ayağa qalxır.) Allah rəhmət eləsin.

İndi gündəliyimizə keçirik. Gündəliyin növbəti məsələsi Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş Amnistiya haqqında qərar layihəsidir. Hörmətli millət vəkilləri, bildiyiniz kimi, bu qərar layihəsinin təşəbbüskarı həmkarımız, millət vəkili, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevadır. İcazə verək, qanun layihəsi haqqında sözünü desin, sonra müzakirələrə keçək.

M. Əliyeva. Hörmətli Sədr, hörmətli həmkarlar! Bu gün sizin diqqətinizə Amnistiya haqqında qərar layihəsi təqdim olunur. Bu təşəbbüsü irəli sürərək mən hesab edirdim, səhv etmiş, cinayət törətmiş insanlara biz bir daha imkan verməliyik ki, onlar azad həyata qayıtsınlar, ailələrinə, yaxınlarına qovuşsunlar, cəmiyyətdə öz yerlərini tapa bilsinlər. Ağır cinayətlər törətməyən insanları bağışlayaraq biz həm onları normal həyata qaytarırıq, həm də müstəqil Azərbaycanın humanizm prinsipləri əsasında inkişaf etdiyini nümayiş etdiririk.

Mən əminəm ki, cəmiyyətdə bütün ağır, çətin problemləri xeyirxahlıqla, insansevərliklə, mərhəmətlə həll etməyə çalışmaq lazımdır. Bu, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında ən əsas şərtlərdən biridir. Fikrimcə, vətəndaş cəmiyyəti elə bir cəmiyyətdir ki, orada bütün azadlıqlar mövcuddur. Orada qanunun aliliyi mövcuddur, vətəndaşlar fəaldırlar, cəmiyyətdə birlik və mərhəmət var.

Dahi azərbaycanlı, böyük insan Heydər Əliyev məhz belə bir cəmiyyətin qurulması üçün səy göstərmişdir. O, Azərbaycanı müstəqil, azad, qüdrətli, güclü və firavan dövlət kimi görmək istəyirdi. Hazırda ölkəmiz bu istiqamətdə inkişaf edir. Mən ümidvaram ki, Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya bütün həmkarlarım tərəfindən dəstəklənəcək. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun, Mehriban xanım. Bu çox gözəl təşəbbüsdür və biz inanırıq ki, Sizin belə təşəbbüsləriniz hələ çox-çox olacaq, çünki bütün Azərbaycan xalqı Sizi xeyirxah bir xanım, həm də millət vəkili kimi tanıyır. Çox sağ olun, minnətdarıq Sizə.

İndi gündəliyin müzakirəsinə keçirik. Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri daimi komissiyasının sədri Əli Hüseynov, buyurun.

Ə. Hüseynov, Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri daimi komissiyasının sədri.

Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri, hörmətli dəvət olunmuş şəxslər və mətbuat nümayəndələri! Artıq qeyd olunduğu kimi, Milli Məclisin deputatı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə müraciət edərək amnistiya elan olunması təşəbbüsü ilə çıxış etmiş və Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında qərar layihəsini təqdim etmişdir. Milli Məclisin Daxili Nizamnaməsinə uyğun olaraq, qərar layihəsi Milli Məclisin Sədri tərəfindən Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri daimi komissiyasına göndərilmiş, sənədə komissiyada baxılmış, qərar layihəsinin qanunvericilik texnikası baxımından mükəmməl hazırlandığı, bu növ qərarların indiyə qədər mövcud təcrübəsinə əsaslandığı qeyd olunmuş və sizin müzakirənizə təqdim edilmişdir.

Hörmətli həmkarlar! Hamımıza yaxşı məlumdur ki, Heydər Əliyev Fondu mövcud olduğu qısa müddət ərzində həm ölkə daxilində, həm də ölkəmizdən kənarda elm, təhsil, mədəniyyət və sosial sahələrdə bir çox tədbirlər həyata keçirmişdir. Humanizm və insanpərvərlik Heydər Əliyev Fondunun başlıca məramlarından biridir. Bu gün müzakirənizə təqdim olunmuş amnistiya haqqında qərar layihəsi də bu humanist əməllərin məntiqi davamıdır. Amnistiya aktına əsasən böyük ictimai təhlükə törətməyən, az ağır bir sıra cinayətlərə görə məhkum olunmuş qadınlar, I qrup əlillər, 60 yaşına çatmış kişilər, cinayət törədərkən 16 yaşına çatmayanlar, Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda döyüşlərdə iştirak etmiş şəxslər, 1948–1953, 1988-ci illərdə Ermənistandan deportasiya olunmuş şəxslər, 1988–1993-cü illərdə işğal nəticəsində məcburi köçürülmüş şəxslər, 1990-cı ilin 20 yanvar faciəsində və Xocalı soyqırımında əlil olmuş şəxslər və şəhid olmuş şəxslərin yaxın qohumları və mərhəmətə ehtiyacı olan digər şəxslər bu qərarın təsiri altına düşəcəklər.

Hörmətli millət vəkilləri, amnistiya aktının Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunması da məntiqə uyğundur. Məhz Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi dövlət siyasətinin mahiyyətini özündə əks etdirən humanistlik nəticəsində 1995-ci ildən əfv və amnistiya təsisatları bərpa edilmiş, həmin vaxtdan ölkəmizdə onun təşəbbüsü ilə 7 amnistiya aktı və 32 əfv fərmanı qəbul edilmiş və minlərlə insan azadlığa çıxmışdır. Məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə ölüm cəzasının icrası dayandırılmış, 1998-ci ildə isə bu cəza növü birdəfəlik ləğv olunmuşdur. Beləliklə, Azərbaycan Şərqdə ölüm cəzasını ləğv edən ilk dövlət olmuşdur. Belə bir siyasət nəticəsində Azərbaycanda həm cinayətkarlığa qarşı uğurla mübarizə aparılmış, həm də eyni zamanda, cinayət törətmiş şəxslərə humanistlik göstərilmiş və Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitlik bərqərar olmuşdur.
Hörmətli millət vəkilləri! Eyni zamanda, qeyd etməliyəm ki, sonuncu amnistiya aktı parlament tərəfindən 2003-cü ildə qəbul edilmişdir. Bu baxımdan da yeni amnistiya aktının qəbulu ilə bağlı millət vəkili Mehriban xanımın təşəbbüsü çox aktualdır. Bir məsələyə də diqqətinizi cəlb etmək istəyirəm. Sözsüz ki, cinayət hüquq siyasətinin liberallaşdırılması, cinayətkarlığın profilaktikası və onun qarşısının alınması cəzaçəkmə müəssisəsində məhkumların azalmasına gətirib çıxaran çox müsbət bir amildir. Məsələn, statistik göstəricilərə görə əhalinin hər 1100 nəfərinə nisbətdə cəzaçəkmə müəssisələrində cəza çəkən şəxslərin sayı 390 olmuşsa, bu rəqəm 1993-cü ildən həyata keçirilən humanist siyasət nəticəsində getdikcə azalmış və 2004-cü il amnistiya aktından sonra 200-dən aşağı olmuşdur. Çox əhəmiyyətli indikator olan bu göstəricidə biz MDB ölkələrini qabaqlayaraq Şərqi Avropa ölkələri ilə bir səviyyəyə çatmışdıq. Bu baxımdan da indi qəbul olunacaq yeni amnistiya aktının da müstəsna əhəmiyyəti olacaqdır.

Hörmətli həmkarlarım, qərar layihəsi üç hissədən ibarətdir. I hissə amnistiya tətbiq ediləcək şəxslərin dairəsini müəyyənləşdirir, bu barədə siz məlumatlısınız. Aparılan təhlillərə əsasən amnistiya aktı nəticəsində 1500 şəxsin cəzaçəkmə müəssisəsindən azad olunması gözlənilir. Azadlıqdan məhrumetmə ilə bağlı olmayan cəzalara məhkum olunmuş təxminən 7500 şəxsin isə cəzalardan azad edilməsi gözlənilir. Beləliklə, ümumən, amnistiya aktının təsir dairəsinə təqribən 9 000 şəxsin düşməsi ehtimal olunur.

Amnistiya aktının II hissəsində amnistiya tətbiqinin məhdudiyyətləri müəyyənləşdirilmişdir. Belə məhdudiyyətlər amnistiya qərarlarına xas olan xüsusiyyətdir. Belə ki, amnistiya aktı fərdi qaydada müəyyən edilməyən şəxslər barədə qəbul edilən qərardır və buna görə də ağır və xüsusi ilə ağır cinayətlərə, korrupsiya cinayətlərinə görə, o cümlədən cinayətin xarakterindən asılı olaraq Cinayət Məcəlləsinin bir sıra maddələri ilə məhkum olunmuş şəxslərə amnistiyanın tətbiqi məhdudlaşdırılır. Eyni zamanda, II hissənin 6-cı bölməsində “Amnistiya aktlarının məhdudlaşdırılması haqqında” 1994-cü il 24 fevral tarixli Qanuna da istinad olunur. Qeyd etmək istəyirəm ki, 1994-cü il tarixli bu qanuna görə 1990-cı il yanvarın 19-20-də Bakı şəhərinə sovet qoşunlarının qanunsuz yeridilməsi ilə əlaqədar törədilmiş cinayətlərə, Xocalı soyqırımının baş verməsində, o cümlədən Azərbaycan Respublikası torpaqlarının erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilməsində təqsirli olan şəxslər barəsində amnistiyanın tətbiq olunması qadağandır.

Qərar layihəsinin III hissəsi amnistiyanın tətbiqi qaydalarına həsr olunmuşdur. Amnistiya bu Qərar qüvvəyə mindiyi günədək qüvvəyə minmiş ittiham hökmləri ilə məhkum edilmiş şəxslər barəsində tətbiq edilir. Bu, amnistiya aktının çərçivəsidir. Bu hissədə, eyni zamanda, amnistiyanı icra edəcək orqanlar sadalanır və amnistiyanın tətbiqi müddəti 3 ay müəyyənləşdirilmişdir. Bildirməliyəm ki, amnistiya haqqında qərarın vaxtında və düzgün icrasını təmin etmək məqsədi ilə adətən, Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi və Respublika Prokurorluğu tərəfindən müvafiq sərəncamlar verilir. Amnistiya aktının icrasının konkret məsələləri, amnistiya tətbiq edilən şəxslərin sosial reabilitasiyası ilə bağlı məsələlər bu sərəncamlarda öz əksini tapır. Məlumat üçün bildirmək istəyirəm ki, Milli Məclisin bugünkü iclasına Baş prokurorun müavini Namiq Əsgərov, ədliyyə nazirinin müavini Nazim Ələkbərov və digər rəsmi şəxslər dəvət olunmuşlar.

Hörmətli millət vəkilləri, inanıram ki, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın bu təşəbbüsü hamı tərəfindən dəstəklənəcək, amnistiya qərarı qəbul olunacaq. Cəzadan azad olunacaq minlərlə insan cəmiyyətə qovuşacaqdır. Biz əminik ki, amnistiya aktı vətəndaşlarımızın Vətənə və xalqa sədaqət, qanunlara hörmət ruhunda tərbiyəsinə müsbət təsir göstərəcək, onların haqq və ədalətə inamını möhkəmləndirəcəkdir. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun, qərar layihəsinin müzakirəsinə başlayırıq. Asəf Hacıyev.

A. Hacıyev. Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Bu gün çox lazımlı və zamanında olan amnistiya haqqında qərar layihəsi müzakirəmizə təqdim olunub. Bu qərarın əsasında olan bir neçə dərin mənəvi prinsiplərə diqqətinizi cəlb etmək istərdim. İlk öncə bu qərarın kökündə həyatın əsas fəlsəfi prinsiplərindən biri olan, insanların həyatında xüsusi rol oynayan, əsasını humanizm təşkil edən əfv və bağışlanma ideyası durur. Dahilərdən biri demişdir: “İnsanlara səhv etmək, tanrıya bağışlamaq məxsusdur”. Bəli, insan səhv edə bilər, amma zamanında onu bağışlayıb azad həyata qaytarmaq cəmiyyətin ən vacib məsələlərindən biri olmalıdır. Həyat üçün önəmli olan humanizm öz növbəsində qarşılıqlı humanizm törədir. Bax, bu qərarın kökündə də elə dərin mənalı prinsiplər durur. Bu qərara Heydər Əliyev ruhu və onun müdrikliyi məxsusdur. Müqəddəs kitabımızda deyilir: “Əfv edib bağışlamaq ancaq güclülərə məxsusdur”. Bu prinsip güclü və dönməz Heydər Əliyevin həyat tərzi olmuşdur.

Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi cəmiyyətimizə sülh və barış gətirdi. 1995-ci ildən başlayaraq onun təşəbbüsü nəticəsində əfv və amnistiya qərarları bərpa olundu. Heydər Əliyevin verdiyi fərmanlar əsasında minlərlə insan azadlığa çıxıb cəmiyyətə qovuşaraq yeni həyat qurdu, ailələrə sevinc və barış gəldi. Bu qərarın ümummilli lider Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunması, onun anadan olma gününə təsadüf etməsi Heydər Əliyev ruhu qarşısında, onun yüksək şəxsiyyətinə göstərdiyimiz hörmət və ehtiramımızdır. Əfv və bağışlama prinsipi müxtəlif dinlərin dəyərlərində də öz əksini tapır. Xristianlığın müqəddəs kitablarından biri olan İncildə deyilir: “Əfv edin, bağışlayın və bunlar həyatda sizlərə də şamil olunacaq”. Bu ideya digər dinlərdə də öz əksini tapır.

Bu qərarda nəinki dini və mədəni dəyərlər, mən deyərdim, bəşəriyyət üçün ən önəmli olan insan dəyərləri öz əksini tapır. Bu qərarda dövlətçilik anlamları mövcuddur. Müxtəlif illərdə etnik təmizləmə nəticəsində Ermənistandan deportasiya edilmiş, 20 Yanvar faciəsi və Xocalı soyqırımı nəticəsində əlil olmuş insanlar azad ediləcəklər. Belə qərarlar hər bir demokratik cəmiyyətin əsas atributudur. Belə qərarların qəbul olunması Azərbaycanda demokratiyanın inkişafı deməkdir. Amerikanın tanınmış Prezidenti, bu gün də dünyanın dahi siyasətçilərindən biri sayılan Tomas Ceffersonun hazırladığı İstiqlaliyyət bəyannaməsində deyilir: “Dövlətin əsas məqsədi insanlara yaşamaq, azadlıq və xoşbəxtliyə aparan şəraiti yaratmaqdır”. Bu qərarda həmin prinsip öz əksini tapır.

Bu qərar əsasında 1500 insan azadlığa çıxacaq və onlar üçün normal həyat qurmaq şəraiti yaradılacaq. Bu qərarda barış və sülhməramlılıq ideyası vardır. Müəyyən vəzifə tutmaq və müəyyən fəaliyyətlə məşğul olmaq hüququndan məhrum olmuş insanlar cəmiyyətimizin hər bir vətəndaşı kimi normal fəaliyyətə qayıda biləcəklər. Cinayət törədərkən 18 yaşına çatmamış insanlar, əlillər və digər qrup insanlar əfv edilərək azadlığa çıxacaqlar. Qərarın əsasında minlərlə insanlar azadlığa çıxacaq, ailələrinə qayıdacaq, cəmiyyətə sülh və barış gələcək.

Hörmətli millət vəkilləri, nəhayət, bir prinsipi də xüsusi qeyd etmək istərdim. Bu qərarda həyatın ən incə duyğuları olan ana hissiyyatları vardır. Bu qərara əsasən az ağır cinayətlərə görə məhkum olunmuş qadınlar azad ediləcəklər. Bu qərar qəbul edildikdən sonra yüzlərlə ana övladlarını görəcək, yüzlərlə ana öz ailələrinə qayıdaraq oraya sevinc hissləri gətirəcək. Ailələrdə ana çırağı yanacaq, oraya mənəvi istilik gələcək. Bu isə cəmiyyətdə hər kəsi sevindirəcək.

Hörmətli millət vəkilləri, təqdim olunmuş qərar layihəsində Heydər Əliyevin müdrik ideyalarının olması, eyni zamanda, sülhməramlılıq və ən incə ana duyğularının mövcudluğu heç də təsadüfi deyil, çünki bu layihə Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO kimi mötəbər təşkilatın sülhməramlı səfiri və eyni zamanda, gözəl bir ana olan xanım Mehriban Əliyeva tərəfindən hazırlanıb təqdim olunub. Mən fürsətdən istifadə edib, ona öz minnətdarlığımı bildirirəm. Hörmətli həmkarlar, cəmiyyətə tezliklə sülh, humanizm, xeyirxahlıq və sevinc gətirmək üçün hamınızı bu qərarın qəbul olunmasına çağırıram. Diqqətiniz üçün təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Əhəd Əhmədov. Əhəd müəllim, bir dəqiqə üzr istəyirəm, çıxış üçün 44 nəfər millət vəkili yazılıb.

5 dəqiqəyə etirazınız yoxdursa, buyurun.

Ə. Əhmədov. Çıxışıma ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin “Xalqımı azad və müstəqil görmək istəyirəm” sözləri ilə başlayıram. Ümummilli liderimizin doğum günü ərəfəsində Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə parlamentə təqdim olunmuş amnistiya haqqında qərar layihəsinə mən birincilər sırasında qoşuluram. Hesab edirəm ki, bu təşəbbüs ümummilli liderimizin humanist siyasətinə sədaqətin, onun xatirəsinə ehtiramın ifadəsidir. Təqdirəlayiq haldır ki, Heydər Əliyevin mərhəmət, insanpərvərlik və humanizm ideyaları bu gün də yaşayır və qayğıya, köməyə ehtiyacı olan insanlar həmin qayğını davamlı olaraq hiss etməkdədirlər.

Mən qərar layihəsi ilə yaxından tanış olmuşam. Deyə bilərəm ki, amnistiya tətbiq edilən şəxslərin dairəsi çox genişdir və əksər ailələr tərəfindən sevinclə qarşılanacaqdır. Layihədə, əsasən, cinayət törədərkən 18 yaşına çatmayan qadınların, 20 Yanvar və Xocalı faciələrində əlil və şəhid olmuş şəxslərin yaxın qohumlarının, Ermənistandan deportasiya edilmiş həmvətənlərimizin cəzalardan azad edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Ümumiyyətlə, Heydər Əliyev Fondu mövcud olduğu qısa müddət ərzində ölkəmizdə elm, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və digər sahələrin inkişafı üçün böyük işlər görmüşdür. Fond ulu öndərimizin ideyalarının gənc nəslə aşılamasında ölkəmizin inkişafına və dünya birliyinə inteqrasiyasına yönəlmiş siyasətin həyata keçirilməsində mühüm rol oynayır. Çıxışımın sonunda Mehriban xanım Əliyevanın belə bir humanist təklif irəli sürməsini bir daha alqışlayır və deputat seçildiyim İmişli, Beyləqan əhalisi adından dərin təşəkkürümü bildirirəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Xanhüseyn Kazımlı.

X. Kazımlı. Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Məndən əvvəlki natiqlər də gözəl qeyd etdilər. Belə bir qərar layihəsinin bu gün müzakirəsi bütün Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Bu layihə 3 min nəfərin sevincinə yox, 10 minlərlə insanın sevincinə səbəb olacaqdır. 10 minlərlə anaların, bacıların, qardaşların, ataların, həyat yoldaşlarının taleyində uğurlu bir addımdır. Onların bağışlanması bizim cəmiyyətə, dövlətə, gələcəyimizə hörməti, ehtiramı daha da artıracaqdır. Huma nizm, mərhəmət yolunda Mehriban xanım Əliyevanın ilk günlərdən bəri, uzun müddətdə, yəni deputatlıq fəaliyyətindən də əvvəl həm daxildə, həm də xaricdə göstərdiyi fəaliyyət Azərbaycana şərəf gətirmişdir. Bu gün isə azərbaycanlılara sevinc gətirir.

Əlbəttə, əgər müqayisə etsək, cinayəti bağışlamaq cinayəti davam etdirməkdən cəmiyyət, bəşəriyyət üçün 10 dəfə artıq faydalıdır. Humanizm, mərhəmət yolunda atılan addım, mən deyərdim ki, Heydər Əliyev ruhunun yaşaması, Heydər Əliyev ömrünün məntiqli davamı deməkdir. Bu yolda mən Mehriban xanım Əliyevaya uğurlar arzulayıram və ona təşəkkürümü bildirirəm. Çox güman ki, biz bu qərar layihəsini səs çoxluğu ilə qəbul edəcəyik. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Mübariz Qurbanlı.

M. Qurbanlı. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xatirəsi ilə əlaqədar təqdim olunan amnistiya aktının çox böyük hüquqi və ictimai əhəmiyyəti vardır. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev bizə çox böyük bir irs, dövlətçilik irsi qoyubdur. Onun siyasətində sərt qanunçuluqla bərabər humanizm də paralel şəkildə fəaliyyət göstəribdir. Azərbaycanda – müstəqil dövlətimizdə amnistiya verilməsi ənənəsi məhz ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən mütəmadi şəkildə həyata keçirilibdir. Həmin siyasət bu gün Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən çox böyük uğurla davam etdirilir. Ümumilikdə, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin prezidentliyi və Prezident İlham Əliyevin dövründə 40-a qədər əfv fərmanları və amnistiyalar verilibdir.

Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təqdim elədiyi amnistiya aktı burada komissiyanın sədri Əli Hüseynov tərəfindən geniş və hərtərəfli şəkildə izah olundu. Göründüyü kimi, bu çox ciddi, səriştəli şəkildə hazırlanmış qərar layihəsidir. Həmin qərar layihəsində amnistiya aktı ilə azadlığa buraxılacaq və məsuliyyətdən azad ediləcək şəxslərin də sırası göstərilibdir. Bu bir daha göstərir ki, qərar layihəsi humanist bir siyasətin davamıdır və humanist bir addımdır. Bu humanist addım, eyni zamanda, qanunçuluğu da nəzərdə tutur və sərt qanunçuluq siyasətinin də davamlı olduğunu nümayiş etdirir. Amnistiya bağışlamaqdır, unutmaqdır. Azərbaycanda unutmağı, bağışlamağı da bacaran bir hakimiyyət mövcuddur. Lakin bu hakimiyyət, eyni zamanda, dövlətçiliyi qorumağa, yeri gəldikdə, qanunları sərt şəkildə tətbiq etməyə qadir hakimiyyətdir. Bu hakimiyyətin əsası Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuşdur. Mən komissiyada da çıxışımda fikrimi demişəm, indi də deyirəm. Amnistiya haqqında qərar layihəsinə səs verəcəyəm və həmkarlarımı da buna dəvət edirəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Gülər Əhmədova.

G. Əhmədova. Təşəkkür edirəm. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Burada deyilən fikirlərin hər biri ilə şərik olmaqla yanaşı, şübhəsiz, bir daha qeyd etmək yerinə düşərdi ki, xanım Mehriban Əliyeva Heydər Əliyev irsinin ənənələrini davam etdirən bir şəxsiyyətdir. Ümumiyyətlə, ümummilli liderimiz Heydər Əliyev irsi haqqında danışanda, şübhəsiz, konkret məqamları vurğulamaq lazımdır. Şəxsən mənim üçün Heydər Əliyev irsi Azərbaycanda deyilən çox məşhur bir atalar sözü ilə xarakterizə olunur. Atalarımız deyiblər: “Yaxşılığa yaxşılıq hər kişinin işidir, yamanlığa yaxşılıq ər kişinin işidir”. Şübhəsiz, cinayət törətmiş hər bir şəxs cəmiyyətə qarşı yamanlıq edir. Amma bu yamanlığa qarşı yaxşılıq nümayiş etdirmək ər kişinin işidir. Bu zaman kişilik, şübhəsiz, cins anlamında başa düşülmür.

Digər tərəfdən Heydər Əliyevin siyasi fəaliyyəti dövründə biz hətta onun həyatına qəsd etmiş şəxslərə qarşı amnistiya verdiyinin, əfv etdiyinin şahidi olmuşuq. Mən 2003-cü ildə cənab İlham Əliyevin seçki kampaniyasında ziyalılarla keçirdiyi bir görüşü yadınıza salmaq istəyirəm. Məhz həmin görüşdə bu gün artıq çox məşhur olan “mən bütün azərbaycanlıların Prezidentiyəm” cümləsini cənab Prezident ilk dəfə demişdir.

Mehriban xanımın ictimai-siyasi fəaliyyətinə nəzər yetirərkən çox maraqlı bir dəsti-xətt görünür. Onun Azərbaycanda gördüyü işlər hər kəsə məlumdur. Güman edirəm ki, bu haqda biz yeni bir şey deyə bilməyəcəyik. Amma məni bu yaxınlarda çox riqqətə gətirən bir hadisə baş verdi. Görüşlərin birində onun Pakistanda zəlzələdən əziyyət çəkmiş və məktəbsiz qalmış uşaqlar üçün Heydər Əliyev Fondunun vəsaiti ilə məktəb tikdirməsi məni xüsusi ilə riqqətə gətirdi. Güman edirəm, artıq bütün azərbaycanlılarda və dünyanın bütün tərəqqipərvər insanlarında belə bir fikir yarandı ki, bu addım dünyanın bütün birinci xanımları üçün bir örnək ola bilər.

Bütün bunları deməklə yanaşı, qeyd etmək istəyərdim ki, mən də Mehriban xanıma Heydər Əliyev Fondunun prezidenti kimi islah-əmək düşərgələrində olan qadınlarla bağlı müraciət etmişdim. Bu gün həmin xahişimi bir daha təkrar etməklə bərabər demək istəyərdim ki, hörmətli Mehriban xanım və hörmətli Milli Məclis, hörmətli sədarət, şübhəsizdir ki, burada qadınlar da nəzərdə tutulublar, amma amnistiyanın bəndlərində ağır cinayət törətmiş insanlar nəzərdə tutulmayıb. İslah-əmək düşərgələrində olan hər bir şəxs çox yaxşı bilir ki, burada qəsdən adam öldürməklə bağlı qadınlar da var. Amma bu qadınların heç biri, doğrudan da, cinayət xarakterli təbiətlərindən irəli gələrək adam öldürməyiblər. Uzun illər, çox uzun illər fiziki və mənəvi işgəncələrə məruz qalan bu qadınlar özlərinin və uşaqlarının həyatlarını xilas etmək üçün bu cür ağır cinayət törədiblər. Mən bir daha bu xahişimi israrla sizin nəzərinizə çatdırmaq istərdim. Bu məsələyə bir daha baxılsın və həmin qadınlar da amnistiya aktında nəzərə alınsınlar. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. İqbal Ağazadə.

İ. Ağazadə. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Mən də keçən iclasda amnistiya aktı təşəbbüsü ilə çıxış edən xanım Mehriban Əliyevaya minnətdarlıq etmişdim. Bu gün də hesab edirəm ki, millət vəkilləri bir sıra təkliflərimizi nəzərə almaqla amnistiya aktını qəbul edəcəklər, amma amnistiya haqqında bir sıra təkliflərim var. Çox istərdim ki, bu təkliflər də nəzərə alınsın.

İlk növbədə amnistiya aktının həyata keçirilmə müddəti 3 aydan ən çoxu bir aya endirilsin. İlk növbədə ona görə ki, qalmış cəzasının çəkilməmiş hissəsi 6 ay olan və amnistiya tətbiq edilən şəxs üçün 3 ay çox uzun bir müddətdir. 3 ay müddətində, təbii ki, amnistiya tətbiq olunanların hamısına 6 ayı şamil etmək olmaz. Onların içərisində cəza müddətinə 3-4 ay da qalanlar var. Bunu çox qısa müddətdə, yəni bir ay müddətində gerçəkləşdirməklə, əslində, amnistiyanın həmin dustaqlara şamil olunmasına və amnistiyanın fəlsəfəsinin işləməsinə şərait yaratmış olardıq. Ona görə də istəyərdim ki, amnistiyanın tətbiqi üçün nəzərdə tutulan 3 ay müddəti bir aya endirilsin.

İkinci təklifim də vardır. Millət vəkilləri amnistiya aktını humanizm aktı, respublikada barış, ictimai-siyasi əhvali-ruhiyyənin yaxşılaşdırılması və vətəndaş – dövlət münasibətlərinin normallaşdırılması, həmin münasibətlərin humanizm prinsipləri üzərində qurulması kimi dəyərləndirirlər. Bu sarıdan hesab edirəm ki, cəmiyyətin bir sıra təbəqələrində bu gün mübahisə predmetinə çevrilən, Azərbaycan cəmiyyətini ciddi şəkildə narahat edən bir sıra kateqoriya bu amnistiya aktına daxil edilməlidir. İlk növbədə 15-16 oktyabr hadisələrinə görə həbs olunmuş, əfv fərmanı ilə həbsdən azad edilmiş bir sıra şəxslər bu gün üzərilərində ya məhkumluq daşıyırlar, ya da məhkəmə onlara şərti cəzalar verib. 15-16 oktyabr hadisələri ilə bağlı üzərində şərti cəza olan insanlara amnistiya aktı da tətbiq olunsun, çünki həmin insanlar, əslində, həbsdə olanlardan daha ağır cəzaya məhkum kimi görünürlər. Dünən onlar, tutaq ki, məhkəmədən azadlığa çıxmışlar, bir qrup isə həbs olunmuşdur. O həbsdən çıxanlar artıq reabilitasiya olunublar, onların hüquqları qaytarılıb, amma şərti məhkum olunanların heç birinin hüququ qaytarılmayıb və onlar hələ də üzərilərində şərti məhkumluq daşıyırlar.

Son dövrlərdə mətbuatda və ictimai-siyasi həyatda adları kifayət qədər hallandırılan Azərbaycan jurnalistlərinin məsələlərini mən çox istəyərdim ki, bu amnistiya aktı ilə həll edək. 147-ci maddənin 1-ci və 2-ci bəndlərinin hər ikisinə amnistiya aktı tətbiq olunsun və bu da cəmiyyətdə bir barış əhvali-ruhiyyəsi yaratsın. Bilirsiniz ki, beş jurnalist həbsdədir. Mirzə Sakitin, Samir Sədaqət oğlunun, habelə Eynulla Fətullayevin həbsdən azad olunması cəmiyyətə bir barış əhvali-ruhiyyəsi gətirər.

Bundan başqa, mən çox istəyərdim ki, Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi və bu qərar layihəsinin təşəbbüskarı Azərbaycanda ictimai-siyasi mühitin yaxşılaşdırılması istiqamətində və humanizm prinsiplərinin davam etdirilməsi baxımından siyasi məhbus kateqoriyasına aid bir sıra insanların da bu amnistiya aktı ilə azadlığa çıxması məsələsini gerçəkləşdirsin.

Ən sonda ömürlük həbs cəzasına məhkum edilmiş şəxslər içərisində artıq yaşı yetmişi keçmiş insanlar var və onlar ağır xəstədirlər. Gələcəkdə ya amnistiya ilə, ya da əfv fərmanı ilə bu insanların ömürlük həbs cəzası 15 illik həbs cəzası ilə əvəz olunsun. İnsan, ola bilsin ki, həddindən artıq ağır cinayət törədib, amma artıq yaş yetmişi keçib, müəyyən xəstəlikləri var, artıq onları həbsxana da sıxır. Ömürlük həbs müəyyən bir dövrlə əvəz olunduqda onların dövlətə, xalqa münasibəti, o cümlədən cinayətə və cinayətkarlığa münasibəti tamamilə dəyişər. Mən amnistiya aktına səs verəcəyəm, amma hörmətli millət vəkillərindən də xahiş edirəm, səsləndirdiyim təklifləri nəzərə alsınlar. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Gülhüseyn Əhmədov.

G. Əhmədov. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Sizə məlumdur ki, bu gün respublikamızın bütün guşələrində Azərbaycan xalqının dahi oğlu, Azərbaycan dövlətinin yaradıcısı, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin anadan olduğu gün böyük ruh yüksəkliyi, bayram əhvali-ruhiyyəsi ilə qeyd olunur. Əlbəttə, bu günlərdə deputat həmkarımız xanım Mehriban Əliyeva da Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında qərarla əlaqədar Milli Məclisə müraciət etmişdir.

Hamımıza məlumdur ki, Heydər Əliyev Fondu yarandığı gündən Azərbaycanda təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və başqa sahələrdə çox böyük işlər həyata keçirir. Fondun əsas məqsədi cəmiyyətin tərəqqisi və xalqın rifahı naminə geniş miqyaslı proqram və layihələri həyata keçirməkdir və eyni zamanda, atdığı bütün addımlar respublikamızda, xaricdə də çox qiymətləndirilir və dəstəklənir. Heydər Əliyev Fondunun qayğıya, yardıma ehtiyacı olan insanlara kömək göstərməsi başlıca məqamlardan biridir. Müraciətdən də aydın olur ki, Heydər Əliyev Fonduna, xanım Mehriban Əliyevaya Azərbaycanda məhkum olunmuş şəxslərin ailələri özləri müraciət ediblər. Onun bir humanist addım atması ilə əlaqədar çox müraciətlər qəbul edilmişdir. Buna görə də belə bir müraciət Milli Məclisə daxil olmuşdur.

Hamımıza məlumdur ki, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi dövlət siyasətinin əsas mahiyyətlərindən biri humanistlik nəticəsində 1995-ci ildən əfv və amnistiya aktlarının bərpa edilməsidir. Əlbəttə, 1995-ci ildən sonra, burada yoldaşlar da qeyd etdilər, qəbul olunan əfv fərmanları, amnistiya aktları əsasında minlərlə insan bağışlanaraq cəzası yüngülləşdirilmiş və azad edilmişdir. Bugünkü qərardan da aydın olur ki, qərar müxtəlif təbəqədən olan insanlara şamil ediləcəkdir. Bunun da böyük əhəmiyyəti vardır.

Əsası ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş humanist siyasətə sədaqəti nümayiş etdirərək, onun xatirəsinə ehtiram ifadəsi kimi Heydər Əliyev Fondunun prezidenti xanım Mehriban Əliyevanın müraciətini dəstəkləyirəm. Hesab edirəm ki, bu gün bütün millət vəkilləri həmin müraciəti dəstəkləyəcəklər. İnanın, son günlər xanım Mehriban Əliyevanın müraciətindən sonra respublikamızın müxtəlif guşələrində, Bakı şəhərində insanlarda çox böyük ruh yüksəkliyi əmələ gəlib ki, belə bir amnistiya aktı Milli Məclisdə qəbul olunacaq. Mən inanıram ki, amnistiya haqqında qərar qəbul ediləndən sonra amnistiyanın tətbiq olunacağı insanlar da düz yolda olacaqlar, qanunlara riayət edəcəklər. Bunun bizim gələcəyimiz üçün də çox böyük xeyri olacaqdır. Mən sonda bütün deputat həmkarlarımı bu qərar layihəsinə səs verməyə çağırıram. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. İlham Məmmədov.

İ. Məmmədov. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Millət vəkili, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri hörmətli Mehriban xanım Əliyevanın Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında təşəbbüsü ölkəmizin əhalisi tərəfindən sevinclə qarşılanmışdır. Bu sevincdən mənim təmsil etdiyim bölgənin insanlarına da pay düşür. Mən fürsətdən istifadə edərək həmin insanların salamını və dərin rəğbətini, minnətdarlığını hörmətli Mehriban xanıma çatdırmaq istəyirəm.

Amnistiya haqqında akt 9 minə yaxın insana şamil ediləcək. Bu məsələ mənəvi, humanizm, vətəndaşlara yenidən şans vermək baxımından çox önəmlidir. 10 minlərlə ailə bu aktdan sevinəcək və dövlətimizin humanizm prinsiplərinə sadiqliyinə inamını bir daha artıracaqdır. Bu akt nəticəsində insanlarda yeni həyata inteqrasiya etmək üçün də imkan yaranacaqdır. Qeyd etmək istərdim ki, diqqəti çəkən ən əsas məsələ məhz onun ədalət prinsipinə söykənməsidir. Belə ki, torpaqlarımızın azadlığı uğrunda şəhid olan insanların yaxınları, əbədi torpaqlarımız olan Ermənistandan deportasiya edilən, cinayət törədərkən 60 yaşına çatmış kişilərin, 18 yaşı tamam olmamış gənclərin, I qrup əlillərin və digər kateqoriyalardan olan şəxslərin bu amnistiya aktında əhatə edilməsi, doğrudan da, bu aktın nə qədər ədalətli olduğunu göstərir. Mən də hesab edirəm ki, belə bir akta biz hamımız səs verməliyik. Mən bu aktın qəbul olunmasına səs verəcəyəm və hörmətli həmkarlarım da elə bilirəm ki, bunun qəbul olunmasına səs verəcəklər. Bir daha şans veriləcək ki, insanlar törətdikləri əməllərdən peşman olsunlar və cəmiyyətimizin, ölkəmizin vətəndaşı olaraq oradan daha da alnıaçıq, üzüağ çıxsınlar. Diqqətinizə görə minnətdaram.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Gültəkin Hacıyeva.

G. Hacıyeva. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri və media mənsubları! Son günlər ölkəmizin bütün guşələrində ulu öndər Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş tədbirlər keçirilir. Onun əziz xatirəsi yad edilir və insanlar bir daha bu böyük şəxsiyyət qarşısında öz mənəvi borclarını ifadə edirlər. Ancaq mənə elə gəlir ki, Heydər Əliyevin xatirəsinə ən böyük ehtiram, onun xatirəsinə layiq olan ən gözəl təşəbbüs bu gün Heydər Əliyev Fondunun prezidenti hörmətli Mehriban xanım Əliyevanın irəli sürdüyü amnistiya aktı haqqında təşəbbüsdür. Bəli, bu, xoşməramlı səfirin irəli sürdüyü xoşməramlı bir təşəbbüsdür. Mənə elə gəlir ki, bu təşəbbüs, doğrudan da, Azərbaycan cəmiyyəti tərəfindən çoxdan gözlənilən bir addımdır. Heç də təsadüfi deyil ki, bu addım yenə də ulu öndərimizin adı ilə bağlı olan fonddan gəldi.

Hörmətli həmkarlarım amnistiya aktı haqqında danışdılar. Bu aktın tətbiq edilməsi Azərbaycanda vətəndaş birliyinin, milli həmrəyliyin inkişafına çox böyük töhfə olacaq. Vətəndaş və dövlət münasibətlərinin sivil məcraya qədəm qoyması üçün mühüm bir stimul olacaq. Bu barədə çox danışmaq olar. Bu addım hər bir azərbaycanlının Prezidenti olmaq istəyən və olmağı bacaran hörmətli Prezidentimiz İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasətin məntiqi və ardıcıl davamıdır. Bu barədə artıq hörmətli həmkarlarım qeyd etdilər. Bu addım Azərbaycanın bir humanist dövlət olaraq beynəlxalq imicinə xidmət edəcəkdir. Azərbaycanda vətəndaş birliyinin, Azərbaycanda humanizm ənənələrinin mövcud olmasının bundan sonra da inkişaf edəcəyinə dəlalət edən gözəl bir təşəbbüsdür.

Mən bir məqamı da qeyd etmək istəyirəm. Azərbaycan qadınından gələn bu addım Azərbaycan qadınının mərhəmət, humanizm kimi ən gözəl keyfiyyətləri özündə təcəssüm etdirməsinin bariz nümunəsidir. Mən həmişə düşünmüşəm və bu gün də belə düşünürəm ki, mərhəmətin siması qadın simasıdır, ana simasıdır. Bu gün gözəl Azərbaycan qadını, gözəl Azərbaycan anası olan Mehriban xanım Əliyeva bu təşəbbüsü irəli sürməklə Azərbaycanda, doğrudan da, mərhəmətin simasına çevrilib. Onun YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri kimi fəaliyyəti də bu fikirlərimin gerçək olmasına dəlalət edir. Bu addım nəticəsində bir çox adamlar azadlığa çıxacaqlar. Bu addım nəticəsində insanlar öz ailələrinə qovuşacaqlar. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin adı ilə bağlı olan bu təşəbbüs nəticəsində minlərlə ailəyə sevinc gələcək, minlərlə körpənin çöhrəsi güləcək. Mənə elə gəlir ki, həmin təşəbbüs və məhz bu addım Heydər Əliyevin ruhuna ən çox layiq olan və onun ruhunu ən çox sevindirəcək bir addım olacaqdır. Buna görə də mənə elə gəlir ki, biz burada birmənalı olaraq bu təşəbbüsü dəstəkləyəcəyik.

Heydər Əliyev Fondunun son dövrlər Azərbaycanda göstərdiyi fəaliyyət – milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği, təhsilin maddi-texniki təminatının yaxşılaşdırılması və elmin inkişafı istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər, milli-mədəni irsin qorunması və tərənnüm edilməsi və təbliği istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər, səhiyyə sahəsində, xüsusi ilə əhalinin ən aztəminatlı təbəqəsini əhatə edən daha çox körpələrin, uşaqların problemlərinin həllinə yönələn layihələr göz qabağındadır. Çox sahələr üzrə belə layihələr barədə danışmaq olar.

Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsləri, qısa bir müddətdə həyata keçirdiyi geniş fəaliyyət barədə danışmaq üçün daha çox vaxt lazımdır. Ancaq mən dediklərimi yekunlaşdıraraq bir kəlmə demək istəyirəm ki, bu gün Heydər Əliyev Fondu bütün fəaliyyəti ilə Heydər Əliyev irsinə layiq olduğunu sübut edir. Heydər Əliyev Fondunun atdığı hər bir addım öz peşəkarlığı, öz sistemliliyi, problemlərə adekvat cavabı ilə Heydər Əliyevin siyasətinə, Heydər Əliyevin irsinə, Heydər Əliyevin həyati amallarına və prinsiplərinə uyğun bir addımdır. Sonda bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm. Amnistiya aktında amnistiyanın tətbiqinə bəzi məhdudiyyətlər qoyulub. Bu çox normal bir haldır, çünki şəxsiyyət əleyhinə törədilmiş ağır cinayətlər var ki, onların bağışlanılması, əslində...

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Azay Quliyev.

A. Quliyev. Çox sağ olun. Təşəkkür edirəm, cənab Sədr. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri, hörmətli mətbuat nümayəndələri! Mənə belə gəlir, qeyd etməyə ehtiyac var ki, qəbul edilən bəzi qərarlar ictimaiyyət tərəfindən konsensusla, ümummilli həmrəyliklə qarşılanır. Bu gün bizim müzakirəmizə təqdim olunan qərar layihəsi məhz həmin kateqoriyadan olan qərarlardandır. Bu baxımdan düşünürəm ki, həmin layihəni üç əsas amilə görə qiymətləndirmək vacibdir və yerinə düşərdi.

Birinci mühüm amil ondan ibarətdir ki, bu qərar vaxtında verilmiş bir qərardır, təqdim olunan layihə çox vaxtında hazırlanmış bir layihədir. Burada haqlı olaraq qeyd olunduğu kimi, indiyə qədər verilmiş amnistiya, əfv fərmanlarını hüquqi baxımdan təmin edən bir qərardır. Ona görə ki, bu qərar nəticəsində indiyə qədər cinayət törətmiş, hüquqi cinayət nəticəsində müəyyən qrup insanlara xələl yetirmiş, ziyan vurmuş şəxslər azadlığa çıxacaqlar, onların böyük bir qismi yerdə qalan cəzadan azad ediləcəklər. Bu da bütövlükdə ictimaiyyətdə doğru qarşılanacaqdır və vətəndaş hüququnun daha da möhkəmlənməsinə öz töhfəsini verəcəkdir. Hörmətli Mehriban xanım təqdimat zamanı qeyd etdi ki, bu, vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına öz töhfəsini verəcəkdir. Ona görə ki, vətəndaş cəmiyyətində, həqiqətən, ədalət, bərabərlik, sosial birlik və bütövlükdə hüquqların aliliyi ən vacib prinsiplər sırasındadır. Mənə belə gəlir ki, məhz burada həm də mərhəmət və humanistliyi də bu prinsiplər sırasına əlavə edirik.

Bu qərar təkcə müəyyən bir qrup insanı yox, müxtəlif kateqoriyalı insanları əhatə etdiyinə görə həm də onun əhatəliliyini qeyd etmək lazımdır. Bilirsiniz ki, 1500 insan çəkilməmiş cəzanın qalan hissəsindən azad ediləcək və 7 min 500 vətəndaş isə şərti cəzadan xilas olacaqdır. 9 min şəxsin, 9 min ailənin sevinməsi çox böyük bir hadisədir. Bu məhbuslarla təmasda olan, onlarla görüşən insanlar çox yaxşı bilirlər ki, amnistiya həmin insanlar üçün, onların yaxınları və qohumları üçün nə deməkdir. Bu qərarı, bu addımı həm ictimaiyyət, həm məhbuslar, həm də onların yaxınları gözləyirdilər. Ona görə hesab edirəm ki, belə böyük əhatəyə malik bu qərarın qəbulu həmin insanların rəğbətinə səbəb olacaq.

Üçüncü, hesab edirəm ki, bu qərar layihəsi çox ədalətli bir qərar layihəsidir. Ona görə ki, burada ilk növbədə haqlı olaraq Azərbaycan millətinin və dövlətinin qarşısında xidmətləri olan, 1948–1953, 1988-ci illərdə deportasiya edilmiş, şəhidlərin, 20 Yanvar, Xocalı hadisələrinin qurbanları olmuş insanların yaxınları və qadınlar xüsusi ilə faydalanacaqdır. Bu baxımdan qərar çox ədalətlidir. Bu üç əsas məziyyət, mənə elə gəlir ki, qərar layihəsinin bütövlükdə konsensus şəklində qəbul olunmasına kifayət qədər əsas verir. Bu təklif ulu öndərimizin anadan olmasının 84 illiyinə həsr edilib. Bu həm də dövlətçiliyimizə, dövlətin möhkəmləndirilməsinə, vətəndaşların dövlətin inkişafında və güclənməsində yaxından iştirakına xüsusi bir töhfədir. Mən də öz həmkarlarıma qoşularaq bu layihəyə səs verəcəyəm və hesab edirəm ki, həmin qərar hamı üçün faydalı olacaqdır. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Sabir Hacıyev.

S. Hacıyev. Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Bu gün hörmətli Mehriban xanımın təşəbbüsü ilə Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında Milli Məclisin qərar layihəsi müzakirəyə çıxarılıb. Bu qərar layihəsi çox böyük humanist dəyərlər, mərhəmət hissləri ilə hazırlanan bir sənəddir. Bir hüquqşünas kimi qeyd edim ki, hüquqi cəhətdən peşəkar hazırlanmış bir sənəddir və burada amnistiya təcrübəsindən maraqlı müddəalar da öz yerini tapıb. Bəzən istər cəmiyyətdən, istərsə də insanlardan təkliflər gəlir ki, amnistiya bəzi insanları əhatə etmir, yaxud bəzi insanlardan yan keçə bilər. Bu, təbii haldır. Amnistiya və əfvetmə aktının fərqi ondan ibarətdir ki, amnistiya aktı, ümumiyyətlə, ağır cinayət törətməyən şəxslərə aiddir.

Burada da yaxşı qeyd olunub ki, amnistiya yaşlı adamlara, qadınlara, şəhid olanların ailə üzvlərinə aiddir. Bəzi şəxslərə münasibətdə Azərbaycanda və bütün dünya təcrübəsində əfvetmə institutu mövcuddur. Bu institut Azərbaycanda, demək olar ki, mütəmadi olaraq həyata keçirilir və hörmətli cənab Prezident tərəfindən belə araşdırmalar aparılır və həmin insanlar əfv edilirlər. Zənnimcə, bu iş davam etdiriləcək və bəzi şəxslər gələcəkdə əfvetmə yolu ilə azad edilə bilərlər. Hüquqi cəhətdən çox peşəkarlıqla hazırlanan sənəddə belə bir müddəa var ki, bu amnistiya istintaqda olan şəxsə aid deyil. Qabaqlar amnistiya istintaqda olan şəxslərə də aid olurdusa, onların amnistiyadan imtina etmək hüququ da var idi. Onlar günahkar sayılmırdılar, onlar haqqında məhkəmə hökmü qüvvəyə minməmişdi. Amma buradakı müddəaya görə istintaq davam etdiriləcək, onların məsələsi müzakirəyə çıxarılmayacaq.

Bir məqamı da qeyd etmək istəyirəm. Burada məhdudiyyətlə bağlı maddələrdə bu amnistiya aktının hansı insanlara şamil edilə bilməməsi göstərilib. 4.9-cu maddədə düzgün göstərilib ki, amnistiya və ya əfvetmə aktları ilə cəzaçəkmə müəssisələrində azadlıqdan məhrumetmə cəzasını çəkməkdən azad olunmuş və yenidən qəsdən cinayət törətmiş şəxslərə bu amnistiya aid deyil. Lakin bu cümlənin əvvəlində “1991-ci il oktyabrın 18-dən sonra” sözləri qeyd olunub. Bu maddənin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bir insan əgər vaxtı ilə qəsdən cəza törədibsə və sonradan əfv edilibsə, yaxud amnistiya aktı ilə cəza çəkməkdən azad olunubsa və yenidən qəsdən cinayət törədibsə, deməli, onun psixoloji durumu, şüuru qanunlara düzgün münasibətdə deyil. Bunu yalnız 18 oktyabrdan sonra ilə bağlamaq məqsədəuyğun olmaz. Ola bilər ki, vətəndaş oktyabrın 18-də yox, sentyabrın əvvəlində azadlığa buraxılıb və sonradan qəsdən cinayət törədib. Bu maddənin mahiyyəti ondan ibarətdir ki, insan şüurunu dəyişdirməyib. Ona görə təklif edərdim ki, “1991-ci il oktyabrın 18-i” sözləri çıxarılsın. Amnistiya və əfvetmə aktları ilə cəzaçəkmə müəssisəsindən azad edilmiş şəxslər sonradan cinayət törədiblərsə, bu amnistiya onlara şamil edilməyəcək. Sözümün axırında bir də bu qərar layihəsini təqdir edirəm və hörmətli millət vəkillərini bu qərar layihəsinə səs verməyə dəvət edirəm. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Hadi Rəcəbli.

H. Rəcəbli. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Üçüncü çağırış Milli Məclisin parlamentində bu qədər geniş diqqət cəlb edən, böyük məhəbbətlə qarşılanan qanun layihəsi, demək olar ki, yox idi. Biz parlamentdə xalqın mənafeyinə xidmət edən qanunlar hazırlayırıq və bu qanunlar sonradan insanlarımızın güzəranının yaxşılaşmasına xidmət edir. Bu qərar layihəsi, elə bil, sosial sifariş idi. Mənə elə gəlir, deputat həmkarlarım mənimlə razılaşarlar ki, belə müraciətlər hər bir deputata olurdu. Yerlərdə bizim köməkçilər belə məsələlərlə üzləşirlər. Beləliklə, bu, böyük bir sosial sifariş, insanların arzusu idi. Məhz bu arzunun, istəyin ulu öndərimiz Heydər Əliyevin adını daşıyan Fondun prezidenti, deputat həmkarımız Mehriban xanım tərəfindən qaldırılması qanunauyğun haldır. Nə üçün qanunauyğun haldır?

Qısa müddətdə Mehriban xanım sübut etdi ki, sosial müdafiə elementləri ilə ardıcıl və davamlı məşğul olanda orada nəticələr əldə edilir. Biz də uzun müddətdir sosial məsələlərlə məşğul oluruq. Təsəvvür edin ki, nə qədər yarımçıq işlər var idi, nə qədər məsələlər qaldırılmış, sonradan həyata keçirilə bilməmişdi. Bu gün məktəb tikintisi ilə bağlı çox böyük işlər aparılır. Azərbaycanda bu gün bir uşaq evi yoxdur ki, orada problem olsun, sosial problemlər, sanitar məsələlər həll olunmasın. Bütün bu məsələlər çox qısa müddətdə və ardıcıl həyata keçirilir. Mən əlil uşaqlar ilə bağlı məsələlərlə daim maraqlanıram. Talassemiyalı və hemofiliyalı uşaqların sosial müdafiəsi ilə bağlı Mehriban xanımın apardığı çox uğurlu işi yüksək qiymətləndiririk. Şəkərli diabetlə bağlı görülən işlər çox önəmlidir. Bunun kökünü bayaq da söylədilər, Mehriban xanımın çox gözəl insan, ana olması ilə bərabər onun böyük bir nəslin nümayəndəsi olması ilə də bağlayıram. Bu gün onun rəhbərlik etdiyi fondun adı ilə də bağlayıram, çünki bu fonda rəhbərlik edən insan, həqiqətən, belə yüksək mənəvi keyfiyyətlərə malik olmalıdır. Siyasət elmində transatologiya bölümü var. Keçid dövründə gedən proseslərlə bağlı məsələlərdən bəhs edir. Ulu öndərimiz keçid dövrünün kataklizmlərini çox gözəl görürdü. 1995-ci ildən bu tərəfə ulu öndərimizin 7 amnistiya, 32 əfv fərmanı verməsi və bununla 21 min 325 nəfərin taleyini həll etməsi çox önəmli bir addım idi. Bu gün həmin ənənə davam etdirilir.

Oqtay müəllim, Siz bilirsiniz ki, bu qərar layihəsi, əslində, ancaq Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri daimi komissiyasında müzakirə olunmalı idi. Bizim komissiyanın üzvləri təkidlə bunu bizim komissiyada müzakirə etməyi məqsədəmüvafiq bildilər. Bu layihə bizim komissiyamızda çox geniş, ətraflı müzakirə olundu. Bizim deputatlar birmənalı bu layihəni yüksək qiymətləndirdilər. Bu gün məhdudiyyətdən ağız dolusu danışan adamlarımız var, həmin məhdudiyyəti başqa qruplara da şamil etmək istəyirlər. Biz bu sənədi mütəxəssislərlə, işçi qrupu ilə öyrənərkən bir daha aydın oldu ki, layihədə nəzərdə tutulan mühüm məqamlar əsaslıdır, elmidir. Məhdudiyyətlər də çox yerində olan məhdudiyyətlərdir. Mən hesab edirəm ki, həmin məhdudiyyətlər bu gün mümkün deyil. Ola bilər, zamanın hansısa bir dövründə biz bu məsələyə qayıtmalı olduq.

Digər bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm. Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyev uzun müddətdir ki, Azərbaycanda barış siyasəti aparır. Cəmiyyəti bağlamaq, bir-birinə uğurlu sementləşdirmə siyasəti aparır. Bunu bəyənməyənlər də, başa düşməyənlər də var. Amma bu böyük bir həqiqətdir. Bu addım məhz həmin cəmiyyəti barışdıran bir amildir. Cəmiyyətə mərhəmət toxumunun səpilməsi istiqamətində olan bir addımdır. Bu addım bütün sistem, bütün ölkə tərəfindən yaxşı qəbul olunur. Penitensiar müəssisələrdən azad edilmiş insanlarla bağlı qanun layihəmiz var. Bu, üst-üstə düşən bir layihə oldu. Həmin adamların cəmiyyətə adaptasiya məsələləri də bizim bu gün müzakirə edəcəyimiz layihədə öz əksini tapacaq. Mən bir daha Mehriban xanıma minnətdarlığımı bildirirəm və bütün deputat həmkarlarımı bu qərar layihəsinə səs verməyə çağırıram. Diqqətinizə görə minnətdaram.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Qənirə Paşayeva.

Q. Paşayeva. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Mən ilk növbədə öz seçicilərim, azərbaycanlılar adından Mehriban xanıma minnətdarlıq, təşəkkür edirəm ki, belə bir sənədlə, belə bir təşəbbüslə müraciət edib. Bu təşəbbüs, sadəcə, ortaya çıxmayıb. Bu təşəbbüs Mehriban xanıma ünvanlanan minlərlə müraciətlərin, onun qəbulunda olan minlərlə insanın işlərinin və böyük bir araşdırmanın nəticəsində ortaya çıxmışdır. Bütün bunlar onu göstərirdi ki, insanlarımız məhz Mehriban xanımdan bu addımı gözləyirdilər və Mehriban xanım da onların bu gözləntilərini tamamilə doğrultdu.

Həmkarlarımın dediklərini dəstəkləməklə yanaşı, mən məsələnin bir neçə aspektini qeyd etmək istəyirəm. Əslində, bu sənəd Mehriban xanımın ölkədə həyata keçirdiyi çox böyük işlərin bir parçasıdır. Mehriban xanım bu sənədlə cəmiyyətə çox böyük mesajlar verdi. Mehriban xanım öz fəaliyyətində həmişə uşaqların, gənc nəslin yaxşı yetişməsi sahəsində bu gün rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu, digər fəaliyyətlər vasitəsi ilə çox böyük işlər görür. Amnistiya layihəsində də 18 yaşına çatmayan gənclərimizin, uşaqlarımızın bağışlanması ortaya qoyulur, çünki Mehriban xanımın fəaliyyətində həmişə belə bir deviz var: “Bir insanı xilas etmək bütün bəşəriyyəti xilas etmək deməkdir”. Bu misal onun bütün fəaliyyətində var və bununla cəmiyyətə mesaj göndərir, mən düşünürəm ki, bu gəncləri bağışlayırıqsa, onda bütün cəmiyyət onlara qarşı dözümlü olmalıdır, bütün cəmiyyət onları bağışlamalıdır. Hər bir insan səhv edə bilər və biz səhvlərə görə insanı ömrü boyu ittiham edə bilmərik və onun səhvləri bağışlanırsa, cəmiyyət onların inkişafında öz əlindən gələn töhfəni verməlidir.

İkinci kateqoriyaya baxaq. Bunlar kimlərdir? Mehriban xanım öz fəaliyyətində qadınlarla bağlı, qadınlara münasibətdə zorakılığa qarşı çox böyük işlər görür və bunlardan qadınlarımızın çox böyük hissəsi yararlanırlar. Səhv edən qadınlarımız, hər hansı bir xəta törədərək bu gün səhvinin cəzasını həbsxanalarda çəkən qadınlarımız bundan yararlanacaqlar. Cəmiyyətə mesajdır ki, həmin qadınlarımıza qarşı daha dözümlü olaq, onların həyata qayıtmasında böyük rol oynayaq. Bağışlamaq çox böyük dəyərdir. Mən düşünürəm ki, Mehriban xanım bu addımı ilə dövlət və vətəndaş cəmiyyəti üçün çox böyük addım atdı. Nə qədər insanlar həbsxanalardan azad olunacaqlar. Birincisi, dövlətin üzərindən nə qədər yük götürülür. İkincisi, bir çox hallarda görürük ki, həbsxanalar insanları tərbiyə etmir, insanları bağışlayarkən onlar öz xətalarından, səhvlərindən nəticə çıxarır və cəmiyyət üçün daha yararlı insanlar olurlar. Cəmiyyət üçün nə qədər yararlı insanları biz həyata qaytara bilərik. Bu da vətəndaş cəmiyyətinin inkişafında çox böyük bir addımdır.

Məsələnin digər tərəfi ideoloji məsələlərlə bağlıdır. Burada ən böyük məsələ Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda canını qoymuş, əlil, şəhid olmuş insanlarımızın yaxınları ilə bağlıdır. Məcburi köçkünlərimiz, qaçqınlarımız çox böyük psixoloji travmalar alıblar. Həmin insanların səhvləri bağışlanır, göstərilir ki, cəmiyyət də onlara qarşı daha qayğılı, daha diqqətli olmalıdır. Sonda bir daha Mehriban xanıma təşəkkür edirəm, çünki Heydər Əliyev Fondu çox böyük işlər görür, Mehriban xanım çox böyük işlər görür. Hesab edirəm, bu sənədin çox böyük nəticəsi olacaq, gələcəkdə araşdırılan zaman görəcəyik ki, nə qədər insan bununla bağlı azadlığa çıxıb, cəmiyyətimiz üçün bunun xeyri olubdur.

Digər bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm. Bəzi həmkarlarımız dedilər ki, digər kateqoriyalardan olan insanlara da bu amnistiyanı şamil etmək olardı. Onların arasında jurnalistlərimizi də misal çəkdilər. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev də, ölkəmizin Prezidenti İlham Əliyev də daim əfv fərmanı ilə ən ağır cinayətlər törətmiş insanları bağışlayıblar, çünki bağışlamaq, Asəf müəllim dedi, böyüklərə məxsus sifətdir, hər insan bağışlaya bilmir. İnanırıq ki, Mehriban xanım bu təşəbbüsləri gələcəkdə də davam etdirəcək və bu cür insanlara qarşı amnistiyanın şamil edilməsi mümkün olacaq. Bundan da bəzi insanların siyasi məqsədlər üçün istifadə eləməsi də doğru deyil. Gəlin, bu sənədə də, keçmiş sənədlərə də baxaq, görək ki, nə qədər insanlarımız çox ağır cinayətlər, çox böyük səhvlər törətmiş insanlar azadlığa çıxıblar. Bu sənədin mahiyyətini kiçiltməyək, çox böyük sənəddir və bir daha Mehriban xanıma qadınlar adından, uşaqlar adından...

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Əhəd Abıyev.

Ə. Abıyev. Hörmətli millət vəkilləri, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi qərarının layihəsi Milli Məclisin deputatı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti hörmətli Mehriban xanım Əliyeva tərəfindən qanunvericilik təşəbbüsü hüququ əsasında təqdim edilmişdir. Mehriban xanım Əliyevanın Milli Məclisə ünvanladığı qərar layihəsində bildirilir ki, son vaxtlar Heydər Əliyev Fonduna daxil olan müraciətlərlə əlaqədar məhkum edilmiş şəxslərlə bağlı bir sıra araşdırmalar aparılmışdır. Sənəddə həmin insanlara münasibətdə humanist addımların atılmasının məqsədəmüvafiqliyi qeyd olunur. Müraciətdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin mərhəmət, insanpərvərlik və humanizm məfkurəsindən çıxış edərək qayğı və yardıma ehtiyacı olanlara kömək göstərməsi Heydər Əliyev Fondunun başlıca məramlarından biri kimi göstərilir.

Millət vəkili xanım Mehriban Əliyevanın müraciətində nəzərə çatdırılır ki, aparılan təhlillərə əsasən amnistiya aktı qəbul olunduğu təqdirdə təqribən 1500 şəxsin cəzaçəkmə müəssisəsindən azad edilməsi, habelə azadlıqdan məhrum edilməklə bağlı olmayan cəzalara məhkum olunmuş təqribən 7500 şəxsin cəzalarının azad edilməsi gözlənilir, o cümlədən məhkəmələr tərəfindən təyin edilmiş cərimə cəzasını ödəmiş 3 mindən artıq şəxsin də həmin cəzadan azad olunması proqnozlaşdırılır. Beləliklə, amnistiya aktının təqribən 9 min şəxsi əhatə etməsi ehtimal edilir.

Qeyd etmək istəyirəm ki, Azərbaycan dövlətinin yaradıcısı, böyük dövlət xadimi, dahi azərbaycanlı Heydər Əliyevin anadan olmasının 84-cü ildönümü ərəfəsinə təsadüf edən bu amnistiya aktı millət və dövlət maraqları baxımından müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Həyata keçirilən amnistiya aktının Avropanın demokratik və hüquqi dövlət dəyərlərinə yiyələnən müstəqil Azərbaycanın beynəlxalq imicinin yüksəlməsinə xidmət etməsi də şübhəsizdir. Bu baxımdan ölkəmizdə tətbiq olunan amnistiyalar arasında Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü məzmununa və miqyasına görə olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Mən diqqətinizi amnistiya tətbiq edilən şəxslərin dairəsinə cəlb etmək istəyirəm. Burada qadınlar, cinayət törədərkən 18 yaşına çatmayan şəxslər, keçmiş SSRİ dövründə repressiyalara məruz qalmış, sonradan səlahiyyətli orqanların qərarları ilə bəraət almış şəxslər və onların yaxın qohumları, Çernobıl qəzasında iştirak etmiş insanlar, onlara himayəçilik etmiş şəxslər, 20 Yanvar faciəsində və Xocalı soyqırımında əlil və şəhid olan şəxslərin yaxın qohumları, 1948–1953, 1988-ci illərdə Ermənistandan deportasiya olunmuş, 1988–1993-cü illərdə doğma Azərbaycan torpağında məcburi köçkünlərə çevrilən və bir sıra kateqoriyadan olan şəxslər göstərilir. Mən bu humanist aksiyanın vacibliyini və məhkumlar üçün ictimai əhəmiyyətini nəzərə alaraq millət vəkili, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsünü dəstəkləyirəm. Humanist, ulu öndərimizin əziz xatirəsinə həsr olunmuş və ictimaiyyətin haqlı olaraq “qızıl amnistiya” adlandırdığı bu aktı qəbul etməyə səs verməyinizi xahiş edirəm. Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Pənah Hüseyn.

P. Hüseyn. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Sədr, hörmətli Milli Məclisin deputatları! Bu amnistiya aktı 2003-cü ilin may ayında verilmiş amnistiya aktından sonra ilk aktdır. Səhv etmirəmsə, ümumiyyətlə, 1991-ci ildən sonra verilən amnistiya aktları arasında ən böyük fasilə də bu dövrdə olmuşdur. Bundan əlavə, 2003-cü ildə Prezident seçkiləri olmuşdur, yeni dövlət başçısı fəaliyyət göstərir və bu müddətdə Azərbaycan siyasi tarixində ölkənin birinci xanımının geniş ictimai-siyasi fəaliyyət ənənəsi də gündəmə gətirilmişdir. Bu səbəblərdən, sözün açığı, biz hüquqi əhatəsinə və siyasi tutumuna görə daha geniş bir amnistiya aktı gözləyirdik. Həqiqətən, bu istiqamətdə amnistiya aktında yeni müddəalar vardır. Yəni aktın 1-ci bəndində 1992-ci il 15 iyul amnistiyasından sonra ilk dəfədir ki, ağırlıq dərəcəsindən asılı olmayaraq, demək olar ki, bütün məhkum olunmuş, azadlıqdan məhrum edilmiş şəxslərə aid edilən bir müddəa vardır. 1994-cü ilin 24 fevral tarixli amnistiyasının məhdudlaşdırılması haqqındakı qanunla kateqoriyalardan istisna edilənlərdən savayı, digər kateqoriyalar da nəzərdə tutulur. Ağırlıq dərəcəsindən asılı olmayaraq, bütün məhkumlara belə bir amnistiyanın tətbiqi haqqında müddəa mövcuddursa, hesab edirəm ki, yalnız axırıncı 6 ay yox, bütün məhkumların cəzalarından ən azı 6 ay çıxıla bilərdi. Ümumiyyətlə, bütün cəzalardan bir ay çıxılması daha məqsədəuyğun olardı.

Məni təəccübləndirən bir məsələ də oldu. 1992-ci ildən sonra verilən amnistiyalar tarixində ilk dəfə olaraq yeni Cinayət Məcəlləsi qəbul edildikdən sonra bu maddələr dəyişmişdi. Amma bu gün 147-ci maddənin ikinci hissəsi amnistiyaya salınmamışdır. İlk dəfədir ki, bu maddə amnistiyaya salınmamışdır. Bilirsiniz ki, hal-hazırda mövcud iqtidarın mətbuat və jurnalistlərlə münasibətləri tənqid obyekti kimi çox geniş müzakirə olunur. Bunun haqlı, haqsız olması barədə mən burada diskussiyaya girmək istəmirəm. Amma bu faktdır. Belə bir məsələnin, problemin mövcud olması və məhz bu amnistiya aktına 147-ci maddənin ikinci hissəsinin salınmaması jurnalistləri cəzalandırmaq üçün istifadə olunan ənənənin və siyasətin davam etdirilməsi anlamına gəlir. Mən çox istərdim ki, hörmətli təşəbbüsçü elə bu məsələyə bir daha imkan varkən baxsın.

Nəhayət, bir məsələyə də diqqəti cəlb edim. Bilirsiniz ki, hal-hazırda qloballaşma prosesi gedir və vətəndaşlarımız da dünyanın bir çox yerlərində iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olurlar. Son dövrdə hər yerdə, xüsusən Rusiyada miqrasiya haqqında yeni qanun qəbul edildikdən sonra, onlardan məhkum olub-olunmamaları haqqında arayışlar istənilir. Yəqin, sizlərə də müraciət olunur, bizlərə də müraciət edirlər. Nə vaxtsa məhkum olunmuş şəxslər ciddi problemlərlə üzləşirlər. Ona görə mən hesab edirəm ki, məhkum olunduqları cəzanı çəkib qurtarmış bütün şəxslərin məhkumluğunun götürülməsi müddəası da bu amnistiya aktına salınmalı idi ki, hal-hazırda vətəndaşlarımızın rastlaşdıqları həmin problem aradan qalxmış olsun. Hesab edirəm, qanunvericilik təşəbbüsünü irəli sürən hörmətli Mehriban xanım humanistlik göstərib bu məsələyə də hər halda razılıq verə bilər.

Siyasi xarakterli adlandırdığımız növbətçi maddələr var. 215-ci maddə ilə – vəzifəli şəxslərə müqavimət göstərmək, 220-ci maddə ilə – kütləvi iğtişaşlar yaratmaq və sair bu kimi məsələlərə görə məhkum edilərək siyasi məhbus hesab olunanların da amnistiya aktına salınmaması, ən azı məhkumluqlarının götürülməməsi, cəzalarının yüngülləşdirilməməsi təəssüf doğurur.

Nəhayət, mərhum Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunduğuna görə qərarın preambulasında, giriş hissəsində onun fəaliyyəti haqqında müddəaların olması təbiidir. Lakin mən bir məsələyə toxunmaq istəyirəm. Biz istərdik, bu cür sənədlərdə ideologiya xarakterli və bir mövqeyi əks etdirən siyasi mövqelər mümkün qədər az olsun. Biz də öz fəlsəfəmizə və siyasi mənsubiyyətimizə görə həmin müddəalara görə belə sənədlərə səs verməkdən məhrum olardıq. Biz bu qərar layihəsini dəstəkləyirik, lakin səsvermədə iştirak etməyəcəyik.

Sədrlik edən. Çox sağ olun, Pənah bəy. Mən inanıram, biz burada qərar qəbul etsək ki, qatıq ağdır, mütləq deyəcəksiniz ki, qatıq qaradır. Belə bir amnistiya aktını da dəstəkləməyənlərə mənim daha sözüm yoxdur. Siyavuş Novruzov.

S. Novruzov. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Mən Mirkazım Kazımovun əvəzindən də danışacağam. O da çıxış üçün yazılıb, məndən sonradır, xahiş edirəm, bunu da nəzərə alasınız. İlk növbədə Mehriban xanıma təşəkkürümü bildirirəm ki, belə bir gözəl amnistiya aktı haqqında qanunvericilik təşəbbüsü ilə çıxış edib. Bu gün biz qərar qəbul edirik. Deputat həmkarlarımdan da xahiş edirəm, təcili şəkildə qərar qəbul eləyək, birlikdə hamımız buna səs verək ki, həmin insanların hər biri bunu gözləyir. Həmin insanlar hər an bu amnistiya aktının qəbul olunmasını gözləyirlər və bunu qəbul edək.

Burada çıxışların bir neçəsinə toxunmaq istəyirəm. Bir çox həmkarlarım fikir irəli sürdülər ki, guya amnistiya aktı cəmiyyətdə barış yaradılmasına xidmət edəcək. Cəmiyyət bir-birindən küsüb ki, burada barışsın? Cəmiyyətdə barış var, bütün insanlar ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin siyasətini dəstəkləyirlər, Prezidentimiz İlham Əliyevin arxasındadırlar, ona dəstək verirlər. Bəs niyə burada barış haqqında söhbət gedir? Kimsə cəmiyyətdən özünü kənarda tutursa, onun problemidir, cəmiyyətin bu səpkidə heç bir problemi yoxdur və cəmiyyət birdir, bütövdür, tamdır.

İkinci tərəfdən, amnistiya aktı ilə bağlı fikirlər söylənildi və bunu bəzən 1992-ci ilin 15 iyul amnistiyası ilə müqayisə edirlər. Həmin amnistiya hamımızın yadındadır. Həmin amnistiyanı 1953-cü il Beriyanın verdiyi amnistiya ilə müqayisə etmək olar. Beriya bütün residivistləri açıb buraxmışdı, sonra, 10 il müddətində sovet hökuməti onları yığışdıra bilmədi və kütləvi şəkildə terror aktları törətdilər və sair. 1992-ci ildə də ağır cinayət törətmiş şəxslər buraxılmışdılar. Onu bu amnistiya ilə müqayisə etmək olmaz.

Bu gün təqdim olunan amnistiya layihəsi çox humanist bir amnistiya layihəsidir. Humanizm Heydər Əliyev siyasətinin əsas qayəsidir, əsas istiqamətidir, əsas nöqtəsidir. Kimliyindən asılı olmayaraq qanun qarşısında hər hansı şəkildəsə cinayət törədən hər bir insana bu humanist aksiya tətbiq olunur. Mən sizin xatirinizə salmaq istəyirəm ki, hələ Heydər Əliyevdən öncə hakimiyyətə gəlmiş insanlar yox, məhz Heydər Əliyev 1993-cü ildə Avropa Şurasına qəbul olunmamışdan qabaq ölüm hökmünə monatori qoydu, ölüm hökmünün yerinə yetirilməsini dayandırdı və sonradan Şərqdə ilk dəfə olaraq ölüm hökmünü ləğv etdi. Lakin iki ay hakimiyyətdə olan İsa Qənbər tələm-tələsik, elə bil, bütün işləri həll etmişdi, 9 nəfərin güllələnməsinə sərəncam verdi və 9 nəfəri güllələtdirdi, halbuki Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndən bir adama da ölüm hökmü tətbiq olunmadı. Budur humanist siyasət, budur humanizmin əsas qayəsi.

Digər tərəfdən, burada fikir söylənildi ki, amnistiya müəyyən adamlara tətbiq olunsun, müəyyən adamlara tətbiq olunmasın. Bu amnistiyadır, amnistiya da maddəyə tətbiq olunur, fərdə yox. Fərdin törətdiyi cinayət müxtəlif kateqoriyalı ola bilər. Həmkarlarımızdan biri dedi ki, amnistiya qadınlarımızın hamısına tətbiq olunur. Bu ola bilməz, çünki adam öldürmə maddəsi ilə cavan oğlan da, yaşlı adam da, orta yaşlı kişi də tutulur. Bu maddəyə tətbiq olunanda artıq əhəmiyyətini itirir. Tək bir qadına tətbiq olunmur. Amnistiya tətbiq edilən şəxslərin dairəsi düzgün göstərilib. Ağır cinayətlər törətməyən şəxslərə tətbiq olunmalıdır. Qəsdən adam öldürməkdə iştirak etməyib, ehtiyatsızlıq üzündən hər hansı bir cinayət törədilibsə, ağır xarakterli əməllər hesab olunur.

Burada 2003-cü il və yaxud başqa dövrlərlə, 15-16 oktyabr hadisələri ilə bağlı fikir söylənildi. Kütləvi iğtişaş törətmiş, dövlət əleyhinə cinayət etmiş şəxslərə amnistiya veririksə, bundan gənc nəsil hansı tərbiyəni götürə bilər? Gənc nəsil düşünə bilər ki, bu cür cinayət törədənlər də amnistiyaya düşə bilərlər. Məhz qanunun aliliyi, hüququn gözəlliyi, demokratiyanın inkişafı ondan ibarətdir ki, hər bir şəxs törətdiyi cinayətin məsuliyyətini daşımalıdır. Qanunun aliliyi hər bir insana tətbiq olunmalıdır. Bir başqa məsələyə də toxunmaq istəyirəm. Mən, ümumiyyətlə, bu mövzu ətrafında keçən parlamentdə də siyasi məhbuslar haqqında xeyli fikir söyləmişəm. Azərbaycanda siyasi məhbus yoxdur və olmayıb da.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Zahid Orucov.

Z. Orucov. Təşəkkür edirəm. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Mən ilk növbədə dövlətin yürütdüyü cəza və humanizm siyasəti ilə bağlı meyarın nədən ibarət olmasını bir az aydınlaşdırmaq istəyirəm. Bəzən fikirlər də səsləndi ki, az qala bütün cinayətkarlar azadlığa qovuşsalar, dövlətin humanizmi özünü onda göstərmiş olacaq. Buna bənzər başqa fikirlər də səsləndi. Bu mənada ölçü meyarının nədən ibarət olması hər kəs üçün bəlli olmalıdır. Dövlət səhv etmiş və cinayət törətmiş vətəndaşa azadlığa dönüş üçün təzədən şans verirsə, bu halda həmin şəxsin əməlindən ziyan çəkmiş tərəfin də haqlarını, hüquqlarını, mənəvi durumunu nəzərə alır. Burada balans pozularsa, bu heç vaxt humanizm sayıla bilməz. Mənə elə gəlir ki, bu sənədin əsasında həmin meyar son dərəcə dəqiqliyi ilə özünü ifadə edir. Əks halda cəmiyyətdə normal birgə yaşayış qaydaları bütövlükdə pozulardı.

Hörmətli həmkarım Siyavuş Novruzov qeyd etdi. 1991-ci ildə buna bənzər amnistiya aktı verilmişdi. Məqsəd guya ağır cinayət törətmiş insanları ermənilərə qarşı yönəltmək idi, onlar əldə etdikləri silahı daxildə təzədən hayıf çıxmağa, keçmiş ədavətlərini çürütməyə yönəltdilər. Bu mənada həmin sənəd amnistiya sayıla bilməz. Pənah bəyin qeyd etdiyi kimi, bu amnistiya aktı cəmiyyətdə geniş müsbət reaksiyalar doğurduğundan buna yanaşmalarda kimsə siyasi rənglərdən istifadə etməməli, ideologiyaya varmamalı idi. Amma Pənah bəyin çıxışının sonu da, 5 gün ərzində mətbuatda sərgilənənlər də sübut etdi ki, bunun əhəmiyyətini aşağı salmaq, bunu antihakimiyyət manifestinə yönəltmək cəhdləri var. Birincisi deyilir ki, bu guya Avropa Şurasının tələbidir. Bəlli olur ki, Azərbaycan 2001-ci il yanvarın 25-nə qədər, Avropa Şurasına üzvlükdən öncə 5 amnistiya aktı, bir neçə əfv fərmanları ilə çıxış edib. Söylənilir ki, məhbuslar arasında diskriminasiya yaradılır. Onların bir qisminə tətbiq olunur, amma bunların gözlədiklərinə tətbiq olunmur. Başa düşə bilmirəm, özləri insanları, yəni məhbusları iki növə bölürlər. 1500 məhbus adam deyil? Amnistiyanın şamil olunacağı 9 min insan bunların gözündə vətəndaş deyil? Yalnız 5 nəfər jurnalistin və ya kiminsə kontekstində bu amnistiya aktını qiymətləndirmək olmaz.

Söylənilir ki, Azərbaycan dövlətinin cəza siyasətində qüsurlar var. Məhz buna görə də həbsxanada çoxlu insan var. Əvvəla, bununla bağlı dəfələrlə statistik rəqəmlər gətirilib və bəlli olub ki, Azərbaycan MDB məkanında 100 min insana düşən məhbusun sayına görə ön yerlərdə deyil, əksinə, sonuncu yerlərdədir. Lakin ön yerlərdə olduğumuz dövrlər olub. 1990-cı illərdə ictimai-siyasi münasibətlər sistemi hakimiyyət uğrunda baş alıb gedən çəkişmələr, doğrudan da, çoxlu cinayətkar yaratmışdı. 1995-ci ildən bu yana həbsxanada çoxlu insan olubsa, bu, keçmiş və ya bugünkü hakimiyyətin günahı deyildir. Həmin münasibətlər sistemini ortalığa gətirən qüvvələrin günahı idi. Bu mənada, hesab edirəm ki, ulu öndərin qüdrəti, gücü onda idi ki, həmin kriminal insanlardan cəmiyyəti təmizləyə bildi. İndi əfv və amnistiyaya məruz qalaraq azadlığa çıxmış adamlar nə tank, nə də top yiyəsidirlər və cəmiyyətdə sabitlik şəraitini poza bilmirlər. Əslində, amnistiya cəmiyyətdə mövcud olan vətəndaş sülhü, vətəndaş həmrəyliyinə əlavə təkan vermiş oldu. Lakin mən gözləyirdim ki, siyasi həmrəyliyi də, siyasi konsensusu yaratmış olsun. Mən gözləyirdim, bu gün Pənah bəy və digər müxalifətçilər açıq səslə desinlər ki, biz bunu siyasi barış yönümündə atılmış çox mühüm addım hesab edirik. Bir az da açıq demək mümkündürsə, həm də həmin təklifin bir xanım millət vəkilindən gəlməsi bu insanları sərt radikal mövqelərindən daşındırmaq üçün əlavə dəlil verməli idi.

Mən, yeri gəlmişkən, hörmətli Mehriban xanım haqqında mütləq bu cümləni söyləmək istəyirəm. O, ilin adamı kimi mükafat alarkən yaddaşlarda qalacaq çox mühüm fikirlər söylədi. Həmin fikirlərin biri belədir: “bəzən qonşu qonşunun səsini eşitməyəndə, qardaş qardaşın harayına çatmayanda insanlar Fonda müraciət edirlər və biz bu insanların harayına çatırıq”. Azərbaycan müstəqillik qazanandan sonra bəlli səbəblərdən birinci xanım obrazı cəmiyyətə bu cür təqdimat verə bilməmişdir. İndi Şərq qadınının yeni obrazı çevik, Prezidenti, sadəcə, müşayiət edən yox, onu tamamlayan, çox böyük bir missiyanı və vəzifəni aparan bir adam kimi təqdim olunur. Bu amnistiyanı bütün xalqımız ruh yüksəkliyi ilə müsbət qarşıladığı kimi, hər bir qüvvə də belə yanaşmalıdır. Mən buna səs verməklə belə yanaşdığımı göstərmiş olacağam.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Hörmətli millət vəkilləri, 18 nəfər çıxış edib. 18 nəfərdən yalnız biri amnistiya haqqında müxalif münasibət bildirdi. Mən hesab edirəm ki, bu, ümumi mühiti göstərir. Bahar xanıma söz vermək istəyirəm. Bundan sonra qərar layihəsini sizin təklifinizlə səsə qoyarıq. Buyurun, Bahar xanım Muradova.

B. Muradova. Təşəkkür edirəm, cənab Sədr. Mən hər şeydən əvvəl öz həmkarlarımın hamısına, burada fikir söyləyənlərə, söylənilən fikirləri dəstəkləyənlərin hər birinə təşəkkür edirəm ki, bu gün, doğrudan da, cəmiyyətin mütləq əksəriyyəti tərəfindən çox böyük rəğbətlə qarşılanmış qərar layihəsinin ən müxtəlif aspektləri haqqında fikirlər, hətta mübahisəli, ziddiyyətli fikirlər söylədilər. Təkcə ziddiyyətli fikirlər söyləmədilər, ziddiyyətli mövqe sərgilədilər. Əlbəttə, biz Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatında ziddiyyətli mövqelərin hər zaman şahidi olmuşuq. Amma bu ziddiyyətli mövqeləri, hətta zahirən ziddiyyətli görünsə də, məntiq cəhətdən bəzən müəyyən dəlillərə söykənəndə qəbul etmək mümkün olur. Amma bu ziddiyyətlər, ümumiyyətlə, heç bir məntiqi dəlillərə söykənməyəndə, doğrudan da, qəribə olur, başa düşülmür. Necə yəni biz dəstəkləyirik, amma səs verməyəcəyik? Mən bunu başa düşmürəm. Pənah bəy bunu keçirdiyi mətbuat konfranslarından birində izah etsəydi, çox yaxşı olardı. Belə bir misal var: “Yox” deyirəm, “hə” kimi başa düşməyə bərabərdir”. Yoxsa budur? Mən çox təəssüf edirəm ki, belə fikirlər də səsləndi.

Bu qərar layihəsindən Azərbaycan mətbuatında siyasi məqsədlərlə, maraqlarla istifadə cəhdləri də oldu. Az da olsa, Milli Məclisdə də belə fikirlər səsləndi. Belə humanist addımlardan heç zaman siyasi maraqlar naminə istifadə etməməyinizi arzulayardım. Bu kimi addımlar amnistiyanın müsbət nəticələrini əvvəlcədən şübhə altına almaq və gözdən salmaq cəhdi kimi qiymətləndirilir. “Bu hər kəsin qəbul etdiyi və hər kəsin anladığı yaxşılıq, müsbət bir işdir və bunu hər kəs dəstəkləməlidir” fikrini kiminsə qəbul etmədiyini göstərmək cəhdi kimi qiymətləndirilir.

Mən burada səslənən fikirlərin bir çoxu ilə şərikəm və hesab edirəm ki, Azərbaycanda biz hər zaman nümunə axtarışında olmuşuq. Azərbaycan milləti digər millətlər kimi hər zaman qəhrəmanlıq haqqında düşünüb, qəhrəmanlıq göstərmək arzusunda olub. Amma hər zaman bunu hər kəs bacarmayıb. Eyni zamanda, bütün cəmiyyətlərdə olduğu kimi, hər kəsin qayğı göstərməli olduğu ümumi sahələr var ki, onlar bizim hər birimizə aiddir. Bu bizim millətlərin mənsub olduğu, daşıdığı mədəniyyətdir, mədəni irsidir, övladlarının sağlamlığıdır, onun təhsilidir. Atılmışlara, ehtiyac içərisində yaşayanlara, köməksiz insanlara qayğı bütün cəmiyyətləri narahat edir. Bu istiqamətlərdə müəyyən təşkilatlar, qurumlar yaradılır və dövlət təşkilatları ilə bərabər fəaliyyət göstərir.

Azərbaycan cəmiyyətində mədəniyyətə qayğı göstərmək istiqamətində çox sayda qeyri-hökumət təşkilatları yaradılıb. Amma gəlin, hər birimiz bunu təsdiq edək ki, indiyə kimi Azərbaycan mədəniyyətinin dostları Cəmiyyəti qədər Azərbaycan mədəniyyətinə diqqət, qayğı göstərən bir təşkilat olmayıb. Bu təşkilatın yaradıcısı və rəhbəri Mehriban xanım Əliyevadır. Eləcə də təhsilə, elmə, səhiyyəyə, insanların sağlamlığına qayğı göstərmək hər kəsin arzusu olub, bu istiqamətdə də çoxlu qurumlar yaradılıb. Bu sahədə də ən diqqət çəkən işi, ən diqqət çəkən fəaliyyəti məhz Mehriban xanımın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu göstərib. Bizim hər birimizin hər zaman təkrarlamaq istədiyimiz, lakin heç də hər zaman öhdəsindən gələ bilmədiyimiz mükəmməl fəaliyyəti bu təşkilatlar göstərib.

Milli Məclisdə həm bizim iştirakımızla, həm də bizdən əvvəl Milli Məclisin iclaslarında müxtəlif istiqamətlərdə təkliflər irəli sürülüb, hansısa qanun layihəsinin, konkret olaraq amnistiya aktlarının qəbul olunması ilə bağlı çoxsaylı təkliflər səslənib. Amma bir millət vəkili kimi demək olar, heç rast gəlməmişəm ki, əlinə kimsə qələm alsın, ekspertləri, mütəxəssisləri başına yığsın və konkret qərar layihəsi ilə çıxış etsin. Bu addımı da Azərbaycan parlamentində Mehriban xanım Əliyeva atıbdır. Mən çox sevinirəm və qürur hissi duyuram ki, Mehriban xanım bir vətəndaş, bir vətənpərvər insan olmaqla yanaşı, Azərbaycan qadınlarının nümunəvi bir nümayəndəsidir, simvoludur. Mən Mehriban xanımın imza atdığı bütün sənədlərdə Azərbaycan qadınının imzası olduğunu düşünürəm. Burada səsləndi ki, mərhəmətin siması qadındır. Həm mərhəmətin, həm siyasi təfəkkürün, həm də bir millət vəkili olaraq öz fəaliyyətini hərtərəfli qurmaq və konkret təklif, eyni zamanda, konkret layihə ilə çıxış etmək nümunəsini də burada millət vəkili kimi Mehriban xanım Əliyeva göstərdi. Bir xanım, qadın, vətəndaş kimi bunu göstərdi. Mən bütün bu cəhdlərinə, işlərinə və konkret nəticələrə görə Mehriban xanıma təşəkkürümü bildirirəm. Bundan sonra millət vəkili kimi təkcə təklif irəli sürmək yox, həm də konkret iş ortaya qoymaq nümunəsini bizim içərimizdən təkrarlayanlar artacaq.

Mən bu layihənin həyata vəsiqə almasını Azərbaycanda ədalətin, qanunun aliliyinin demokratik cəmiyyətin formalaşmasına gözəl bir töhfə kimi qəbul edirəm. Eyni zamanda, düşünürəm ki, bu həm də bir məsuliyyətdir. Bu layihəni həm irəli sürən şəxs üçün, həm də müzakirə və qəbul edən ali qurum olan Milli Məclis üçün böyük məsuliyyətdir. Biz etimad göstərdiyimiz, bundan sonra qanun çərçivəsində yaşayacağına inandığımız insanları azadlığa buraxırıq. Onların azadlığa qovuşması üçün lazımi addımlar ata biləcəyikmi, cəmiyyət onlara bundan sonra dayaq, dəstək ola biləcəkmi və onların həyatda öz yerlərini növbəti dəfə tutmasına köməkliyimizi göstərə biləcəyikmi? Belə suallar da səsləndi.

Mən hesab edirəm, Milli Məclisin gündəliyinə daxil olan Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdan azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında qanun layihəsi müzakirəmizə verilərkən məhz elə bu məsələlərə diqqət yetirilməlidir. Bu gün həm dövlətin, həm də cəmiyyətin bu sahədəki vəzifələrini müəyyənləşdirmək üçün prinsipial mövqe göstərmək imkanımız var. Mən düşünürəm ki, bu qanunun qəbulu həm də cəzaçəkmə müəssisələrindən azad edilmiş insanların məsuliyyəti deməkdir. Onlar bunu, həqiqətən, düzgün qiymətləndirə biləcəklərmi? Onların bəziləri yenidən cinayət törədib barmaqlıqlar arasına qayıtmayacaqmı? Çox təəssüf ki, cəmiyyətdə bu kimi hallar var. Bu həm onların özlərinin bəzən cinayət törətməyə meyilli olmalarının və bəzi hallarda da bizim həmin insanlara diqqətli və qayğıkeş olmamağımızın nəticəsidir. Həm onlar, həm də Azərbaycan cəmiyyəti bütövlükdə məsuliyyətini dərk etməlidir.

Bu gün amnistiyanın bütün cəza çəkən, cəmiyyət üçün zərərli nümunə olan insanlara da şamil edilməsi təklifini irəli sürənlər də oldu. Qərar layihəsində, doğrudan da, ehtiyatsızlıq üzündən, bu və ya digər xəta nəticəsində, bilməyərəkdən və yaxud səhv, yanlışlıq ucbatından cinayət törətmiş insanların dairəsi göstərilir. Yalnız dövlətin və seçilmiş insanların – millət vəkillərinin qayğısına ehtiyacı olan insanlar üçün bunu etmək lazımdır. Cəmiyyət hiss etməlidir ki, biz yalnız səhv etmiş, yanlışlığa yol vermiş insanları bağışlayacağıq. Bununla da həm qanunun aliliyini, həm də ədalətin mövcud olmasını dəstəkləyirik. Biz cəmiyyətə, mənsub olduğumuz millətə, inkişaf etməkdə olan dövlətə ziyan vuran və bunu məqsədli şəkildə edən, şərti cəza çəkməsindən, həbsxanada olmasından asılı olmayaraq heç də səhvini anlamayanlara və hələ də özlərinin “düzgün yolda” olduqlarını daha aydın bəyan edənlərə bu kimi humanist aktı, diqqəti göstərə bilmərik. Gəlin, biz prinsipial mövqeyimizi müəyyənləşdirək. Biz kimləri bağışlayırıq, biz kimlərin cəza çəkməsini istəyirik? Törətdikləri cinayətə görə cinayətkarlar cəzalarını çəkməlidirlər. Mən bir daha bütün millət vəkillərinə təşəkkürümü bildirirəm. Mehriban xanıma da bundan sonrakı işlərində uğurlar arzulayıram. Sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Hörmətli millət vəkilləri, qərar layihəsini yetərincə müzakirə etdik. Hesab edirəm ki, artıq qərar layihəsini səsə qoymaq lazımdır. Bu qərar layihəsinə səs verməklə biz Mehriban Əliyevanın gördüyü savab işə qoşulmuş oluruq. Xahiş edirəm, məsələyə münasibət bildirəsiniz.

Səsvermənin nəticələri (saat 13.38 dəq.)
Lehinə 112
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 112
Nəticə: qəbul edildi

Çox sağ olun, qəbul edildi.

Gündəliyin növbəti məsələsinə keçirik. “Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara emblemlərindən istifadə və onların müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa dəyişikliklər edilməsi barədə. Əgər yadınızdadırsa, keçən iclasda Qırmızı Aypara Cəmiyyəti haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsini üçüncü oxunuşda qəbul etmək təklif olunmuşdu. Həmin məsələni gündəliyə əlavə etmişik. Söz verilir Rəbiyyət Aslanovaya. Buyurun.

R. Aslanova, Milli Məclisin İnsan hüquqları daimi komissiyasının sədri.

Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Milli Məclisin ikinci çağırış dövründə, yəni 2001-ci il mayın 8-də “Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara emblemlərindən istifadə və onların müdafiəsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunu qəbul edilmişdir. Ancaq bu gün zərurətdən doğan ehtiyac nəticəsində, daha doğrusu, Azərbaycan Qırmızı Aypara Cəmiyyəti haqqında Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi üçüncü oxunuşda təqdim olunduğuna görə məhz bu qanunda da dəyişikliklər edilməsi zərurətə çevrilmişdir.

Azərbaycan Respublikasının qanununda hansı məqamlar dəyişikliyə məruz qalacaq? Birinci, qanunun adında, preambulasında, II fəslin adında, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 14, 15-ci maddələrin adlarında dəyişikliklər edilib. Mən bu maddələrin adlarını bir-bir oxumuram, yəni həmin maddələrin adlarında “Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara” sözləri var. Buna görə bu maddələr burada öz əksini tapıb. “Qırmızı Xaç və Qırmızı Aypara” sözləri “Qızıl Xaç və Qızıl Aypara” sözləri ilə əvəz edilib. Mənə elə gəlir ki, bu, kifayət qədər vacib dəyişiklikdir. Hörmətli həmkarlarımdan bu qanun layihəsinə səs verməyi çağırıram, çünki bundan sonra artıq ikinci qanun layihəsi üçüncü oxunuşda sizlərə təqdim olunacaqdır. Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Çox sağ olun. Əgər başqa təklif yoxdursa, xahiş edirəm, münasibət bildirəsiniz.

Səsvermənin nəticələri (saat 13.41 dəq.)
Lehinə 110
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 110
Nəticə: qəbul edildi

Çox sağ olun, qəbul edildi.

Gündəliyin üçüncü məsələsi Azərbaycan Respublikasının Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında Azərbaycan Respublikası qanunu layihəsinin üçüncü oxunuşu barədədir. Rəbiyyət Aslanova.

R. Aslanova. Çox sağ olun. Hörmətli cənab Sədr, hörmətli millət vəkilləri! Bu gün Azərbaycan Qızıl Aypara Cəmiyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının qanun layihəsi artıq üçüncü oxunuşda sizə təqdim olunur. Qanun layihəsinin son oxunuşu bu gün əlamətdar bir günə təsadüf edir. 144 il əvvəl Qızıl Xaç və Qızıl Aypara hərəkatı yaranmışdır. Ona görə də məhz bu gün biz bunu üçüncü oxunuşda qəbul etməklə, hesab edirəm ki, humanizm prinsiplərinə sədaqətimizi bir daha nümayiş etdirəcəyik. Ötən oxunuş zamanı hörmətli millət vəkillərinin çox dəyərli fikirləri səslənmişdi. Həmkarlarımdan Valeh Ələsgərovun, Fərrux Zeynalovun, Eldar Quliyevin, Rafael Cəbrayılovun, Nizami Xudiyevin, Azay Quliyevin, Siyavuş Novruzovun fikirləri qanun layihəsinin bugünkü mükəmməl variantda sizə təqdim olunmasına imkan vermişdir. Bu təkliflər üçün hər birinizə minnətdarıq. İndi isə qəbul edilmiş dəyişiklikləri və qəbul edilməmiş iradları sizin nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm.

İlk növbədə qəbul edilmiş fikirlər. Hörmətli millət vəkili Eldar Quliyev qanun layihəsinin 3.0.2-ci maddəsində “Humanitar yardıma ehtiyacı olan şəxslərin yerləşdirilməsi, daşınması, onlara tibbi və digər xidmətlər göstərilməsi ilə bağlı dövlət və yerli özünüidarə orqanları ilə əməkdaşlıq etmək” cümləsinə yeni bir sözün, yəni “müəyyənləşdirilməsi” sözünün əlavə edilməsini demişdi. Bu təklif nəzərə alınıb, həmin maddədə öz əksini tapıb. Eldar müəllimin digər bir düzəlişi “Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəxslərindən, əcnəbilərdən və vətəndaşlığı olmayan şəxslərdən, beynəlxalq təşkilatlardan humanitar yardımların toplanmasını həyata keçirmək və bu yardımların Azərbaycan Respublikasının ərazisində yardıma ehtiyacı olanlara paylanmasında iştirak etmək” sözləri olan 3.0.9-cu maddəyə aid idi. Bu maddəyə “iştirak etmək” sözləri əlavə olunub. Hesab edirəm ki, bu da məqsədəuyğun olduğuna görə qəbul edilib.

3.0.13-cü maddədə “Azərbaycan Respublikasının ərazisində aztəminatlı ailələrə yardım göstərilməsi ilə bağlı müvafiq dövlət orqanları ilə” sözlərindən və 4.2.4-cü maddədə “dövlət” sözündən sonra “bələdiyyələr və ya yerli özünüidarəetmə” sözləri əlavə edilsin. Bu sözlər də əlavə edilib. Həmin maddəyə “öz vəzifələrini həyata keçirmək məqsədi ilə Azərbaycan Respublikasının dövlət orqanları ilə müqavilələr bağlanılır” sözləri də əlavə edilib. Mən öz təklifimi etmişdim ki, 5-ci maddənin cəmiyyətin maliyyə mənbələrində 5.0.6-cı bəndindən əvvələ xarici donor təşkilatlarına, xarici fiziki və hüquqi şəxslərə, o cümlədən beynəlxalq təşkilatlara aid bəndi əlavə edilsin. 5.0.5-ci bəndə bunlar əlavə edilib: “Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Cəmiyyətləri Federasiyası, Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi və digər beynəlxalq humanitar təşkilatlar, habelə xarici ölkələrin Qızıl Xaç və Qızıl Aypara milli cəmiyyətləri tərəfindən verilən yardımlar”.

Hörmətli Siyavuş Novruzovun 3.0.10-cu maddəyə aid bir fikri var idi. Bu maddədən “iztirabların yüngülləşdirilməsi məqsədi ilə” sözləri götürülüb. Hesab edirik ki, maddənin mahiyyətinə zərər toxunmayıb. Siyavuş müəllim digər bir məsələni də demişdi. Bu da “kütləvi tədbirlər” sözlərinin “mədəni tədbirlər” sözləri ilə əvəz edilməsi idi. Biz hesab edirik ki, “kütləvi tədbirlər” elə olduğu kimi də qalmalıdır, çünki “kütləvi tədbirlər” sözlərindən əvvəl “bu qanunda və cəmiyyətin nizamnaməsində müəyyənləşdirilmiş məqsəd və vəzifələrin yerinə yetirilməsinə yönələn” sözləri əlavə edilib. İndi isə qəbul edilməmiş iradlar haqqında danışmaq istərdim. Birinci irad hörmətli Valeh müəllimin iradları idi. Valeh müəllim preambula hissəsinə...

V. Ələsgərov. Rəbiyyət xanım, xahiş edirəm, mənim iradlarımı qırağa qoyun.

R. Aslanova. Baş üstə. Sizin iradlarınızı deməyək. Fərrux müəllim “Silahlı münaqişələr və fövqəladə münaqişələr zamanı yaralanmış, xəstələnmiş, həlak olmuş şəxslərin axtarışlarını həyata keçirmək, həlak olanların dəfn edildiyi yerləri müəyyən etmək və bu sahədə yerli özünüidarə orqanlarına kömək göstərmək” sözlərindən sonra “itkin düşmüş” sözlərinin əlavə edilməsini göstərmişdi. Ancaq nəzərinizə çatdırırıq ki, 3.0.5-ci maddədə itkin düşmüş şəxslərin axtarışı nəzərdə tutulduğuna görə bu sözlər 4-cü bəndə əlavə edilmir.

Rafael müəllim “Cəmiyyətin hüquqları” adlı maddədə cəmiyyətin mülkiyyət hüququna malik olmasını əks etdirən müddəanın əlavə edilməsini istəmişdir. Nəzərinizə çatdırım ki, qeyri-hökumət təşkilatlarının mülkiyyət hüququ “Qeyri-hökumət təşkilatları və ictimai birliklər və fondlar haqqında” Qanunun 23-cü maddəsində bu məqam nəzərdə tutulub. Bu qanun layihəsinin 5.0.2-ci maddəsində “əmlakın icarəyə verilməsindən və ya satılmasından” sözləri Qızıl Aypara Cəmiyyətinin mülkiyyət hüququna malik olduğunu artıq göstərir. Bu səbəbdən də təklif olunan müddəanın qanun layihəsinə daxil edilməsinə ehtiyac yoxdur.

Hörmətli Nizami müəllim 5.0.2-ci maddədə “əmlakın icarəyə verilməsindən və ya satılmasından əldə edilən gəlir” cümləsindən “və ya satılmasından” sözlərinin çıxarılmasını təklif etmişdir. Ancaq, zənnimizcə, əmlak dedikdə təkcə bina nəzərdə tutulmur, həmçinin texniki avadanlıq, nəqliyyat vasitələri və digər məqamlar nəzərdə tutulur. Buna görə də “satılmasından” sözünün çıxarılması məqsədəmüvafiq sayılmamışdır.

Hörmətli Azay Quliyev təklif etmişdi ki, “kütləvi tədbirlərin keçirilməsindən, dövri nəşrlərin və kitabların satışından əldə edilən gəlir” sözlərinin işlədilməsi məqsədəuyğun deyil. 5.0.5-ci maddədə “dövlət yardımı” sözlərinə münasibətini bildirərək Azay müəllim deyirdi ki, yeni redaksiyada “dövlət tərəfindən ayrılmış qrantlar, subsidiyalar və verilmiş sifarişlər” buraya yazılsın. Nəzərinizə çatdırım ki, “yardım” anlayışı qrant, subsidiya və sairləri əhatə etdiyindən maddənin dəyişdirilməsi məqsədəmüvafiq sayılmamışdır.

Ümumiyyətlə, ikinci oxunuşda öz fikirlərini deyən və bununla da qanun layihəsinin mükəmməlləşdirilməsinə, təkmil bir variantda ortaya gəlməsinə kömək edən hər bir millət vəkilinə minnətdarlığımızı bildiririk. Bu gün, may ayının 8-də həmin hərəkatın yaranması günü qanunun layihəsinə yekdilliklə səs verməyə çağırıram. Bu, həmin hərəkatın, milli komitənin fəaliyyətinə bizim bir hədiyyəmiz olacaq. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Sədrinin
birinci müavini Z. Əsgərov sədrlik edir

Sədrlik edən. Sağ olun. Nə təklif var?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Buyurun, münasibətinizi bildirin.

Səsvermənin nəticələri (saat 13.49 dəq.)
Lehinə 104
Əleyhinə 0
Bitərəf 1
Səs vermədi 0
İştirak edir 105
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi.

Gündəliyin növbəti məsələsi. YUNESKO-nun Baş Konfransının 33-cü sessiyasında qəbul edilmiş “İdmanda dopinqə qarşı mübarizə haqqında” Beynəlxalq Konvensiyaya qoşulmaq barədə. Hadi müəllim, buyurun.

H. Rəcəbli, Milli Məclisin Sosial siyasət daimi komissiyasının sədri.

Azərbaycan dünyaya inteqrasiya edir. Azərbaycan bir sıra beynəlxalq təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq edir. Bu qurumlardan biri də universal təşkilat olan BMT-dir. BMT-nin strukturları ilə çox fəal əməkdaşlıq var. Bu gün biz bir daha inamla deyirik ki, BMT-nin təhsil, elm və mədəniyyət məsələləri üzrə təşkilatı ilə daha geniş əlaqələrimiz var. Hörmətli Mehriban xanım YUNESKO-nun xoşməramlı səfiridir.

Bu gün sizin müzakirənizə verilən sənəd də Azərbaycanı yenə də beynəlxalq aləmə inteqrasiyasından irəli gəlir. Bildiyimiz kimi, biz dünya idman proseslərində iştirak edirik. Bu problemlər artıq özünü göstərməyə başlayır. Mən vaxtınızı alıb sənədlə bağlı məsələləri göstərmək istəmirəm, çünki hamınıza sənəd paylanıb. Bir həqiqət də var ki, Azərbaycan bu quruma qoşulmalıdır. Azərbaycan burada gedən prosesləri bilməlidir, çünki biz bir sıra beynəlxalq idman yarışlarında daim iştirak edirik. Bununla əlaqədar çoxlu problem yaranır. Mən qeyd etmək istəyirəm ki, bizim komissiyamızda idman təşkilatçıları çoxdur. Hörmətli Rauf Əliyev, Eyvaz müəllim. Onlar bilavasitə həmin sahədə işləyirlər. Biz Gənclər və İdman Nazirliyində yaranmış yeni şöbənin – Antidopinq şöbəsinin əməkdaşlarını da bu məsələlərin müzakirəsinə cəlb etmişdik. Bütövlükdə hesab edirəm ki, bu layihəyə səs verməyə dəyər. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Müzakirəyə başlayırıq. Qüdrət Həsənquliyev.

Q. Həsənquliyev. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli millət vəkilləri! Mən bu konvensiyanın təsdiq olunmasına səs verəcəyəm və həmkarlarımı da buna çağırıram. Amma bir məsələyə müəyyən mənada bununla əlaqəsi olduğuna görə münasibət bildirmək istəyirəm. İdman yarışlarında Azərbaycanın dövlət himni səslənir. Bizim dövlət himninin mətni çoxdur. Dünyada qəbul olunmuş mətnlərdən çoxdur. Onun oxunma müddəti 4 dəqiqəyə qədərdir. Adətən, bu müddət dünyada 2 dəqiqədir. Bəzi beynəlxalq tədbirlərdə, idman yarışlarında da görürük ki, bizim himnə hörmətsizlik olur. Ona görə ki, insanlar yorulurlar. Himnin mətnində və musiqisində dəyişiklik eləmədən, sadəcə, ixtisar aparmaqla onu standartlara uyğunlaşdırmaq doğru olardı. Mən bu məsələni qaldırıram. Başqa millət vəkilləri də, siyasi rəhbərlik də məqsədəuyğun saysalar, biz bu məsələyə qayıdarıq. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Amma Sizin qaldırdığınız məsələ bu günün məsələsi deyil. Bilirsiniz ki, Konstitusiyamıza görə himn haqqında konstitusiya qanunu olmalıdır. Nəzərinizə çatdırım ki, himndə bir nöqtə və ya vergül məsələsi də qanun çərçivəsində həll olunmalıdır. Yoxsa özbaşına mətni azaltmaq, çoxaltmaq qanunlarımıza hörmət gətirməz. Xahiş edirəm, konvensiyaya münasibətinizi bildirəsiniz.

Səsvermənin nəticələri (saat 13.53 dəq.)
Lehinə 104
Əleyhinə 0
Bitərəf 1
Səs vermədi 0
İştirak edir 105
Nəticə: qəbul edildi

Çox sağ olun, qəbul olundu. Saat 4-ə qədər fasilə. Sağ olun.

(FASİLƏDƏN SONRA)

Sədrlik edən. Xahiş edirəm, yerlərinizi tutasınız, hörmətli deputatlar. Gündəliyin beşinci məsələsi. Azərbaycan Respublikasının Lerik rayonunun Azərbaycan kəndinin adının dəyişdirilməsi haqqında Regional məsələlər daimi komissiyasının sədri Arif Rəhimzadə məlumat verəcək. Arif müəllim, buyurun.

A. Rəhimzadə, Milli Məclisin Regional məsələlər daimi komissiyasının sədri.

Sağ olun, Ziyafət müəllim. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Lerik rayonunun Azərbaycan kəndinin “Günəşli kəndi” adlandırılması haqqında qanun layihəsi təqdim edir. Qanun layihəsinə komissiyada baxılıb və Milli Məclisin müzakirəsinə təqdim olunub. Sağ olun.

Sədrlik edən. Xahiş edirəm, münasibətinizi bildirin.

Səsvermənin nəticələri (saat 16.05 dəq.)

Lehinə 74
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 74
Yetərsay yoxdur

Yetərsay yoxdur, xahiş edirəm, qeydiyyatdan keçək.

Qeydiyyat (saat 16.05 dəq.)

İştirak edir 86

Yetərsay 83

86 nəfər iştirak edir, yetərsay var. Xahiş edirəm, qanun layihəsinə münasibətinizi bildirin.

Səsvermənin nəticələri (saat 16.06 dəq.)
Lehinə 93
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 93
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, sağ olun.

Növbəti məsələ “Məhkəmələr və hakimlər haqqında” və “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarına dəyişikliklər edilməsi barədədir. Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri daimi komissiyasının sədri Əli Hüseynov, buyurun.

Ə. Hüseynov. Çox sağ olun, Ziyafət müəllim. Mən qeyd etmək istəyirəm ki, bu dəyişiklik texniki xarakterlidir. Bilirsiniz ki, qanunvericilikdəki “şərti maliyyə vahidi” anlayışından biz daha əmək haqlarının müəyyənləşdirilməsində istifadə etmirik. Burada “şərti maliyyə vahidi” sözləri “manat” sözü ilə əvəz olunur. Söhbət məhkəmə hakimiyyətindən, Ali Məhkəmənin və Konstitusiya Məhkəməsinin sədrlərinin, o cümlədən hakimlərin maaşından gedir. Yəni maaşın həcmi ilə bağlı yox, ancaq anlayışın texniki dəyişikliyindən söhbət gedir. Xahiş edirəm, bunu qəbul edəsiniz.

Sədrlik edən. Nə təklif var?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Buyurun, münasibətinizi bildirin.

Səsvermənin nəticələri (saat 16.08 dəq.)
Lehinə 97
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 97
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, sağ olun.

Növbəti məsələ “Gənclər siyasəti haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununa dəyişikliklər və əlavələr edilməsi haqqındadır. Sosial siyasət daimi komissiyasının üzvü Əkrəm Abdullayev, buyurun.

Ə. Abdullayev, Milli Məclisin Sosial siyasət daimi komissiyasının üzvü.

Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Bu gün müzakirənizə təqdim olunan qanuna əlavə və dəyişikliklər ölkəmizin vacib təbəqəsinə aid bir məsələdir. Gənclər həmişə cəmiyyətin önündə gedən qüvvə olmuşdur, bu gün də bunun nəzərə çarpmasının şahidi oluruq. Bildiyiniz kimi, cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2007-ci il “Gənclər ili” elan olunmuşdur. Bu ilin elan olunması ilə əlaqədar, eyni zamanda, geniş tədbirlər planı da tətbiq edilmişdir. Milli Məclisin də gənclərlə bağlı qəbul etdiyi qərarlar Sosial siyasət daimi komissiyasında “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna əlavə və dəyişikliklər edilməsi zərurəti yaratmışdır. Cəmiyyət inkişaf etdikcə qəbul olunmuş qanunlara da yeni baxışların olması vacibdir.

Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, 1999-2006-cı illər ərzində bir sıra məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilmiş, o cümlədən normativ-hüquqi aktlar qəbul edilmiş, Gənclər və İdman Nazirliyi nəzdində Gənclərin Problemləri üzrə Elmi Araşdırmalar Mərkəzi, Respublika Uşaq İstirahət Sağlamlıq Mərkəzi yaradılmışdır. Uşaq və gənclərin hərtərəfli inkişafını təmin etmək, onların problemlərinin həlli və hüquqlarının müdafiəsi sahəsində daha təsirli tədbirlər görmək, həyata keçirilən gənclər siyasətini tənzimləmək məqsədi ilə 2002-ci ildə “Gənclər siyasəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul olunmuşdur. Qanunda gənclər siyasətinin əsas prinsipləri öz əksini tapmış, gənclərin azərbaycançılıq, vətənpərvərlik, dövlətçilik, dünyəvilik prinsipləri əsasında Azərbaycan xalqının tarixinə, mədəni irsinə, adət-ənənələrinə, dövlət dilinə və rəmzlərinə, milli-mədəni, bəşəri dəyərlərə hörmət ruhunda tərbiyə olunması, onların yaradıcılıq potensialının ölkənin inkişafına və ümummilli problemlərinin həllinə səfərbər olunması, hüquq və azadlıqlarının hər hansı şəkildə məhdudlaşdırılmasının yolverilməzliyi əsas istiqamətlər kimi müəyyənləşdirilmişdir. Son vaxtlar həyata keçirilən tədbirlər gənclərin hərtərəfli inkişafının təmin olunması üçün siyasi, sosial-iqtisadi, təşkilati, hüquqi şərait və təminatların yaradılmasını sürətləndirmiş, onların ictimai-siyasi fəallığının artmasına kömək etmişdir. Bu baxımdan müzakirənizə təqdim etdiyimiz dəyişikliklər çox vacibdir.

Uzun müddətdir ki, Sosial siyasət daimi komissiyasında bu qanun layihəsi üzərində iş aparılır. Bir neçə dəfə Milli Məclisdə komissiya üzvlərinin, gənc millət vəkillərinin, ictimaiyyətin nümayəndələrinin, qeyri-hökumət gənclər təşkilatının iştirakı ilə müzakirələr aparılmış və bir çox təkliflərin edilməsi zərurəti meydana çıxmışdır. 2007-ci il 19 aprel tarixində Sosial siyasət daimi komissiyasının Gənclər və İdman Nazirliyində səyyar iclası keçirilmiş, qanuna sonuncu əlavə və dəyişikliklər edilmişdir. Prinsipial olaraq əlavə və dəyişikliklər edilmiş maddələri diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Bilirsiniz ki, mövcud olan qanunda gənclərin yaş həddi 16-35 yaş kimi göstərilib. Amma bir çox beynəlxalq təşkilatların, xüsusən də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının, Avropa İttifaqının, bir çox dövlətlərin təcrübəsini və Azərbaycandakı reallığı nəzərə alaraq yaş həddinin 19-29-a endirilməsi diqqətinizə təqdim edilir. Mən bununla bağlı statistikanı da əldə etmişəm, əgər suallar olarsa, həmin statistikanı da sizin nəzərinizə çatdıraram.

Başqa məsələ qanunda Gənclər Fondunun yaradılması ilə bağlıdır. Bilirsiniz ki, Azərbaycanda “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna əsasən qeyri-hökumət təşkilatlarının proqramları qismən maliyyələşdirilib. Bir çox ölkələrin təcrübəsinə müraciət edərkən şahid olduq ki, Rusiyada, Belarusda, Avropa Şurasının özündə Avropa Gənclər Fondu adı altında fondlar fəaliyyət göstərir. Cənab Prezidentin bu ilin “Gənclər ili” elan olunması ilə bağlı 9 fevral tarixli fərmanın tədbirlər planında fondun yaradılması da göstərilir. Belə məsləhət oldu ki, qanun layihəsinə bu fondun yaradılması haqqında müddəa daxil edilsin. Başqa gənclər evi şəbəkələrinin yaradılması, Sovetlər dövründə, bilirsiniz ki, ölkədə uşaq yaradıcılıq evləri, texniki stansiyalar, pionerlər evi fəaliyyət göstərirdi. Amma sonradan bu strukturlar dağıdıldı. Bu gün gənclərin asudə vaxtlarının səmərəli təşkil edilməsi üçün sosial obyektlərin yoxluğu hiss olunur. Gənclər və İdman Nazirliyinin qaldırdığı təşəbbüsdə və cənab Prezidentin də qəbul elədiyi fərmanlarda, gənclərlə bağlı sənədlərdə bu məsələlər öz əksini tapıb və qanunda da həmin məsələnin öz əksini tapması yaxşı olardı.

Başqa bir məsələ ordudan tərxis olunmuş gənclərlə bağlıdır. Bilirsiniz ki, gənclər müəyyən işə düzəlirlər, işlədikləri müddətdə ordu sıralarına cəlb olunurlar, amma ordudan qayıtdıqdan sonra onlar iş yerlərində acınacaqlı vəziyyətlə qarşılaşırlar. Müəssisə rəhbərliyi onlara çatdırır ki, artıq onlar işləmirlər, onların yerinə digər adamlar götürülüb. Qanuna əlavə etdik ki, ordudan qayıtdıqdan, hərbi xidməti başa çatdırdıqdan sonra onların iş yerləri həmin müəssisələrdə saxlanılmalıdır.

Sonuncu prinsipial dəyişikliyi millət vəkillərinin nəzərinə çatdırmaq istəyirəm. Gənclər təşkilatlarına sosial sifarişlərin verilməsi. Bilirsiniz ki, gənclərin qeyri-hökumət təşkilatları müxtəlif layihələr, qrantlar, donor təşkilatlar hesabına maliyyələşirlər. Bu gün iqtisadiyyatımız inkişaf edir, müxtəlif dövlət strukturları geniş layihələr həyata keçirirlər. Bu layihələrə gənclər təşkilatlarının cəlb edilməsi daha yaxşı olardı. Ona görə qanun layihəsinə bu dəyişikliklərlə bağlı bir maddə əlavə etdik ki, gənclər təşkilatlarına dövlət strukturları tərəfindən sosial sifarişlər verilə bilər. Yəni istənilən təşkilat, məsələn, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi müəyyən bir yerin ekoloji cəhətdən təmizlənməsi və orada monitorinq aparılması baxımından gənclər təşkilatlarına qrantlar, maliyyə vəsaitləri ayıra və bu işi bilavasitə gənclər təşkilatlarına tapşıra bilərlər. Nəzərə alınmış bu dəyişikliklər bütövlükdə gənclərimizin sosial rifah halının, onların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edən dəyişikliklərdir. Mən bütün həmkarlarımı bu qanuna edilən əlavə və dəyişikliklərə səs verməyə çağırıram. Təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Çox sağ olun, müzakirələrə başlayırıq. Fazil Mustafayev, buyurun.

F. Mustafayev. Çox təşəkkür edirəm, hörmətli Ziyafət müəllim. Hörmətli millət vəkilləri, mən bu qanunun prinsipcə qəbul olunmasına tərəfdaram, amma bizə təqdim olunan layihədə qanunun fəlsəfəsinin düzgün müəyyənləşdirilmədiyi düşüncəsindəyəm. Yəni biz “gənclər siyasəti” deyəndə nəyi nəzərdə tuturuq? Biz komsomol variantında gənclər yetişdirməyi, yaxud da gənclərin, doğrudan da, yaxşı yaşaması, sağlamlığı, həyat səviyyəsinin yüksəlməsi, imkanları baxımından qanunun faydalı olmasını düşünürük?

Bir-bir maddələr üzrə danışanda bu məsələlərə toxunacağıq. Hesab edirəm ki, 1-ci maddə ilə bağlı verilən təklifdə gənclərin yaşının 29 yaşa endirilməsi doğru təsbitdir. Amma çox maraqlıdır, Azərbaycan ordusuna hərbi çağırış yaşı 35 müəyyən olunur, gənclik yaşı 29 müəyyən olunur? Hər halda bu da düşündürücüdür. Gələcəkdə məhz gənclik yaşının son hüduduna qədər orduya çağırış yaşı məsələsinə də baxılması, məncə, daha düzgün ola bilər.

İkincisi, 1.0.3-cü maddədə göstərilir: “yaşı 35-dən çox olmayan şəxslərin nikaha daxil olmasından yaranan ailə”. Biz burada 29 yaşa qədər məhdudiyyəti qoyuruq, gənclərin inkarı kimi ortaya çıxır. Burada 35 yaşa, amma gənc şəxs deyəndə 29 yaşadək müəyyən olunur. Bu da məntiqsizdir. Burada nikaha girənlərdən birinin ən azı 29 yaşlı şəxs olması nəzərdə tutula bilər. Həyat yoldaşı yaşlı, amma özünün isə 27-28 yaşı ola bilər, bununla ailəyə şamil edilə bilər. Burada 35 yaş haradan götürülüb? Bunun açıqlandırılması olduqca çətindir.

Digər məsələ. 1.0.5-ci maddədə göstərilib ki, “ictimai birliklər və fondlar” “qeyri-hökumət təşkilatları (ictimai birliklər və fondlar)” sözləri ilə əvəz edilsin. Ümumiyyətlə, qanunda mötərizənin işlənməsi yaxşı hal hesab olunmur. Qeyri-hökumət təşkilatının içində ictimai birliklər də gedir, fondlar da. Bunların ayrıca göstərilməsinə nə ehtiyac var? Qeyri-hökumət təşkilatları kimi göstərilməsi gələcəkdə bütün ictimai birliklərin qeyri-hökumət təşkilatları kateqoriyasına daxil edilməsi daha məqsədəuyğun olardı.

Təklif olunur ki, 3.1-ci maddədə “reallaşdırılmasına” sözündən sonra “sosial problemlərin həllinə və hüquqlarının müdafiəsinin təmin olunmasına” sözləri əlavə edilsin. Nədir bu? Dövlət gənclərə vəkil tutmalıdır? “Hüquqlarının müdafiəsi” ümumi kateqoriyadır, bütün vətəndaşlara şamil edilir. Gənclərin ayrıca hüquqlarının təmin olunması, məncə, doğru deyil. Burada sosial problemlərin həllinə kömək göstərilməlidir. Məncə, belə daha məqsədəuyğun olar.

3.2.2-ci maddədə yazılan ”ümummilli problemlərin həllinə gənclərin səfərbər olunması” sırf totalitar bir düşüncənin məhsuludur. “Ümummilli problem” deyəndə nə anlaşılır? Ola bilsin, dövlət siyasətində ümummilli problem həll olunsun, amma hansısa gənci bu düşündürməsin, çünki müstəqil şəxsdir, bunu ümummilli problem hesab eləmir. Bu cür terminlər artıq hazırkı dövrün ruhuna uyğun deyil. Burada “intellektual və yaradıcılıq potensialının səmərəli istifadə olunması” sözlərini yazmaq daha yaxşı olar. Elə bil ki, tikintiyə səfərbərlikdən, mobil bir məqsədə səfərbərlikdən söhbət gedir. Kommunizm ruhlu termin kimi işlənə bilir.

Sonra, 5-ci maddəyə əlavələr edilib. Bu əlavələrdə göstərilən müddəalar 4.0.10-cu, 10.0.5-ci maddələrdə də əksini tapıb. Məncə, bunun təkrar olunmasına ehtiyac yoxdur. Bir də Gənclər Fondunun yaradılması nə məna daşıyır? Bu, ipoteka fondu və ya başqa fond deyil ki, sosial yardım və ya başqa məsələləri həll etsin. Dediyimiz kimi, fondlar qeyri-hökumət təşkilatlarının ilk ünsürü kimi qəbul olunursa, ayrıca gənclər fondu yaratmaq... Qanunda adı gənclər fondu olmayacaq, 5-6 fond olacaq, qanunda biri nəzərdə tutulduğuna görə bunu başqalarının yaratmasına əngəlliyə bilmərik. Məncə, konkret olaraq hansısa fondun yaradılacağı, onun adının qanunda göstərilməsi məqsədəuyğun sayıla bilməz.

Bir də, burada, 8.5-ci maddədə belə bir müddəa var: “...Mülkiyyət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq müəssisələrdə iş yeri və vəzifəsi saxlanılır”. Bu bizim Konstitusiyaya ziddir. Dövlətə aid mülkiyyət formasına şamil edilə bilər. Özəl müəssisədirsə, 1 ildən sonra bəlkə imkanları tamam məhdudlaşdı, kimisə orada işlətmək yararlı olmadı və ya müəssisə bağlandı, fəaliyyətini dayandırdı. Məncə, bu maddələrin ciddi şəkildə təftiş olunmasına ehtiyac var. Mən hesab edirəm ki, bir də gənclər evi məsələsinin saxlanması məqsədəuyğun deyil. Bu, müxtəlif adlar altında yaradıla bilər. Qanunda hansı müəssisənin, hansı sanatoriyanın, hansı fondun yaradılmasının göstərilməsi qanunvericilik baxımından doğru addım sayıla bilməz. Bunun yaradılmasına qanunda imkan verilir. Bunun adını qanuna niyə salırsınız? Bunu anlamaq olmur. Diqqətinizə görə sağ olun.

Sədrlik edən. Məjlum Şükürov.

M. Şükürov. Təşəkkür edirəm. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli deputatlar!

Sədrlik edən. Üzr istəyirəm, Məjlum müəllim. Biz səhər iclasında reqlamenti 5 dəqiqə müəyyən etdik. Bundan sonra bizim bir qanun layihəmiz də var. Etiraz yoxdursa, reqlament 5 dəqiqə qalsın.

M. Şükürov. Mən çalışacağam qısa danışım. Xüsusən də nəzərə alsaq ki, Fazil müəllim bir çox məqamlara toxundu. Mən də hesab edirəm ki, “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna edilən bu dəyişikliklər fundamental xarakter daşıyır. Gənclər sosial qrupunun müəyyən olunmasına yanaşma, yaş həddinin götürülməsi fundamental yanaşmanın əsas meyarıdır. Yəqin, razılaşarsınız ki, ümumiyyətlə, sosial qruplar arasındakı meyarın təyin olunması nisbi xarakter daşıyır. Bir çox ölkələrdə bu, çoxşaxəli parametrlərdən asılı olan bir məsələdir. Bu, təkcə sosial, müasir inkişaf səviyyəsi, yaş həddi ilə bağlı bir məsələ deyil. Yəqin, belə bir müqayisəni qəbul edərsiniz ki, Cəlil Məmmədquluzadənin dövründə 40 yaşında bir qadın, xüsusi ilə də kənd yerlərində əgər ağbirçək bir qadın təsəvvürü yaradırdısa, bu gün o, gənc olmasa da, cavan bir gəlin təəssüratı yaradır. Ona görə də bu yanaşmanı təkcə başqa ölkələrin praktikası ilə bağlamaq düzgün deyil. Ümumiyyətlə, cəmiyyətin, dövlətin inkişaf səviyyəsi ilə bağlıdır. Təklif olunan bugünkü səviyyə, mənə elə gəlir ki, qəbul olunandır.

Qanunda bir neçə dəyişikliklərə mən də münasibətimi bildirmək istəyirəm. Xüsusi ilə də 1.0.5-ci maddədəki dəyişikliyi mən çox vacib bir dəyişiklik hesab edirəm. Əgər fikir versəniz, görərsiniz ki, çox mühüm bir addım, gənc sosial qrupun gələcəkdə siyasiləşməsinə qarşı bir addım atılmışdır. Əvvəlki variantda ictimai birliklər və fondlar nəzərdə tutulurdusa, təklif olunan variantda birmənalı şəkildə qeyri-hökumət təşkilatları yazılmışdır. Bu da gələcəkdə məhz gənclərin komsomollaşdırılması, pionerləşdirilməsi iddiasında olan hər hansı qüvvələr üçün çox ciddi bir sipərdir.

Qanunun 4-cü maddəsinə təklif olunan dəyişiklikləri də yüksək qiymətləndirirəm. Mən həmkarımdan fərqli olaraq adının necə qoyulmasından asılı olmayaraq belə bir fondun yaradılmasını zəruri hesab edirəm. Arzu edirəm ki, bu fond da bu gün burada adı səslənən bizim Heydər Əliyev Fondunun taleyini yaşasın.

Bundan başqa, bilirsiniz ki, gənclərin bugünkü inkişaf səviyyəsi onların coğrafi yerləşdiyi mühitlə də bağlıdır. Yəqin, razılaşarsınız ki, kənddə yaşayan gənclərin bugünkü inkişaf səviyyəsi bəlkə də şəhərlə ayaqlaşmır. Ölkə siyasəti bu istiqamətə yönəlmişdir. İndiki məqamda bütün yaşayış məntəqələrində inkişafı eyni səviyyəyə, şəhər səviyyəsinə yüksəltməyə çalışmaq lazımdır. Bunun üçün qanunda bir neçə dəyişiklik də çox yerindədir. Xüsusi ilə 9-cu maddədəki dəyişikliklər, yəni gənclər evinin yaradılması... Buraya bir əlavə olunmasını xahiş etmək istəyirəm. Belə bir şəbəkənin yaradılmasından söhbət gedir, amma həmin şəbəkənin Azərbaycanın coğrafiyasını nə qədər əhatə etməsi qeyd olunmamışdır. Ona görə də məhz “gənclər evi” sözlərindən əvvəl “bütün inzibati ərazi vahidlərində belə evlərin yaradılması”nı, – adı başqa cür də ola bilər, – vacib hesab edirəm.

8.4-cü maddədəki dəyişiklik də, hesab edirəm ki, çox yerindədir. Burada xüsusi olaraq kənd gənclərinin mənafeyi qabardılır və fermer təsərrüfatı ilə məşğul olan gənc kəndlilərə əlavə imtiyazların verilməsi nəzərdə tutulur. Bu nöqteyi-nəzərdən 9.1-ci maddədə də edilən dəyişiklik yerindədir. Oraya bir kiçik əlavəni təklif etmək istərdim. Yenə də kənd gənclərinin inkişaf səviyyəsini sürətləndirmək məqsədi ilə “yaşayış evi tikmək və ya mənzil almaq və təsərrüfat yaratmaq üçün, xüsusi ilə də kənd yerlərində” sözləri əlavə olunsun. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm. Mən bu qanun layihəsinə səs verəcəyəm.

Sədrlik edən. Sağ olun. Vahid müəllim, sualınız var?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Buyurun, Vahid Əhmədov.

V. Əhmədov. Bəli, iki sualım var, Ziyafət müəllim. Birincisi, yaşın 35-dən 29-a endirilməsinin mənası nədən ibarətdir? Beynəlxalq təşkilatların ideyasıdır, yoxsa Azərbaycan xalqının genetik mövqeyi ilə əlaqədardır? Bunu aydınlaşdırmaq lazımdır. Bu qanunda dəyişiklik edib yaşı 35-dən 29-a salsaq, digər qanunlarda da çoxlu dəyişikliklər etməliyik. Fazil müəllimin qeyd etdiyi kimi, hərbi çağırışla əlaqədar məsələlərdə də nəzərə alınmalıdır. Biz gəncləri 35 yaşına kimi hərbi qulluğa çağırırıq.

İkinci. Əgər 1.0.2-ci maddəni qəbul etsək, onda 1.0.3-cü maddədə də göstərilən 35 yaşı gərək 29 yaşa endirək. Bir də 13-cü maddədə proqramların qəbulundan söhbət gedir. Hansı proqramlar nəzərdə tutulur? Dövlət proqramı, sosial proqramlar və ya özəl proqramlar var və sair. Bunları konkret göstərmək lazımdır. Gənclər evi ilə əlaqədar. Gənclər evi deyəndə nə nəzərdə tutulur? Gənclər evi diskoteka da, qumarxana da ola bilər və digər sahələr də ola bilər. Bunu açmaq lazımdır, görək, gənclər evi nə deməkdir və bunu buraya yazmaqla biz hansı gənclər evini nəzərdə tuturuq? Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Vahid müəllim, Sizin suallarınıza cavab verəcəklər. Arayış üçün məlumat verim ki, bizim hörmətli nazir Azad Rəhimov və onun müavini İntiqam Babayev iclasda iştirak edirlər. Yaş məsələsi ilə, gənclər evi və digər məsələlərlə bağlı suallara aydınlıq gətirəcəklər. Amma bir məsələyə aydınlıq gətirmək istəyirəm. Fazil müəllim də, Siz də bu məsələni qaldırdınız. İndiyə qədər 35 yaşınadək şəxsin gənc kimi müəyyən olunmasının orduya çağırışla heç bir əlaqəsi yoxdur. Biz orduya çağırışı 35 yaşadək ona görə etməmişik ki, 35 yaş gənclik yaşıdır. Biz ona görə 35 etdik ki, Azərbaycan Konstitusiyasına görə əsgəri xidmət hər bir Azərbaycan vətəndaşının borcudur. Maksimal yaş həddi qoyulub ki, sən haraya getsən də, bu borcu verməlisən. Yaş həddi 29 da, 30 da ola bilər. Bunun gənclərə aidiyyəti yoxdur. Burada məqsəd ondan ibarətdir ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşı hərbi borcunu yerinə yetirsin. Türkiyədə 40-42 yaşından sonra orduya çağırırlar. Bu məsələdə gənc yaş ilə orduya çağırış arasında düz mütənasiblik yoxdur. Bu, tamamilə başqa bir məsələdir. Əli Məsimli, buyurun.

Ə. Məsimli. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri, xanımlar və cənablar! Əvvəlcə qeyd edim ki, gənclik Azərbaycanın strateji resursudur və gəncliyin inkişafı, mütərəqqi meyilləri ilə bağlı istənilən hər hansı bir sənədi məmnuniyyətlə qəbul edirəm və ona səs verəcəyəm. Belə sənədlərin mükəmməl olması üçün bəzi məqamların nəzərə alınmasını vacib hesab edirəm.

Birinci, əgər söhbət gənclər siyasətindən gedirsə, gənclər siyasətinin müasir dövrün tələblərinə cavab verən konsepsiyası ortada olmalı, həmin konsepsiyaya uyğun surətdə hüquqi təminatda dəyişikliklər edilməli idi. Əgər dediyim məqamlar nəzərə alınsa, burada qaldırılan sualların xeyli hissəsi qaldırılmaz. Ona görə də bütün dəyişikliklərin, o cümlədən hüquqi təminat məsələsinin konseptual əsasları işlənib, hazırlanıb təqdim edilməlidir, ondan sonra həmin dəyişikliklərin nə qədər məntiqi olması öz əksini tapmalıdır.

İkinci, aydın məsələdir ki, gənclik yaşının 34-dən 29-a endirilməsi beynəlxalq təcrübəyə əsaslanır. Amma burada mən rəqəmlərdən çıxış edərək bəzi məqamları nəzərə çatdırmaq istəyirəm. Əvvəlki variantda gənclərin sayı 2 milyon 990 min, yəni 3 milyona yaxın idi. İndi yeni dəyişiklikdən sonra gənclərin sayı 2 milyon 264 min olur. Deməli, yerdə qalan 366 min, yaxud da 400 minə yaxın gəncə münasibətdə Azərbaycan qanunvericiliyi ilə müəyyən olunan güzəştlər tətbiq olunmayacaq. Bunu kompensasiya etmək üçün kreditlərin verilməsi və gənc ailələr məsələsi nəzərə alınıb. Amma açıq deyək ki, qanunun məntiqindən çıxış etsək, əgər gənclik yaşı 29 yaşdırsa, gənc ailə məsələsində 35 yaşın saxlanılması məntiqə uyğun deyil. Amma hər halda güzəştlərin tətbiq edilməsi nöqteyi-nəzərindən bəlkə də keçid məqamı kimi bunu nəzərə almaq, sonradan təkmilləşdirmək olar. Burada söhbət 400 minə qədər insanın güzəştlərinin ləğv edilməsindən gedir. Bunu birdən-birə ləğv etmək düzgün deyil. Hər halda keçid məqamı kimi qalmasını mən də vacib hesab edirəm. Amma açıq deyirəm ki, məntiqə uyğun deyil.

Ciddi məsələ ondan ibarətdir ki, bu qanuna edilən dəyişiklikləri qəbul olunandan sonra başqa qanunlarda da əlavə və dəyişikliklərə ehtiyac olacaq. Birinci, Dövlət Statistika Komitəsinin əhalinin yaş qrupları üzrə bölgüsü heç vaxt gənclərin tam sayını hesablamağa imkan vermir. Köhnə variantda da, təzə variantda da imkan vermir. Bu, məxfi bir material deyil. Hər bir Azərbaycan vətəndaşının hüququ var ki, Azərbaycanda gənclərin sayını bilsin. Mən təklif edirəm ki, ilk növbədə gənclərin sayının müəyyənləşdirilməsinə imkan olsun.

İkinci məqam ondan ibarətdir ki, ipoteka kreditlərinin verilməsi ilə bağlı 2007-ci il 23 yanvar tarixli fərman var. Həmin fərmana görə gənc ailənin üzvü olan aşağıdakı şəxslərə ipoteka krediti verilir: şəhid ailələrinin üzvü olan ər-arvad, övladları, milli qəhrəman, məcburi köçkün və sair. Görürük ki, ipoteka kreditlərinin verilməsində ziddiyyət var. Əgər bu məqamlar qəbul olunacaqsa, mütləq və mütləq ipoteka kreditlərinin verilməsi ilə bağlı qanunvericilikdə, normativ aktlarda problem yaranmasın deyə düzəliş edilməlidir, buna ehtiyac var. Üçüncü məqam, gənclərə dair proqramda nəzərdə tutulan vəsaiti gənclərin sayına böləndə 2 manat alınmır. Burada xeyli dərəcədə maliyyə tələb olunur. Həmin maliyyə nə vaxt ayrılacaq? May ayında büdcəyə baxılan zaman mütləq buradakı maliyyə...

Sədrlik edən. Sağ olun. İlham Məmmədov.

İ. Məmmədov. Sağ olun, Ziyafət müəllim. Hörmətli deputat həmkarlarım, bildiyiniz kimi, “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna əlavə və dəyişikliklər cənab Prezident tərəfindən 2007-ci ilin “Gənclər ili” elan olunmasına bir töhfədir. Bu proqramların həyata keçirilməsi üçün mövcud olan qanuna əlavə və dəyişikliklərin edilməsi onun daha da zənginləşməsinə, daha çevik bir mexanizmə çevrilməsinə şərait yaradan bir zərurətdən irəli gəlmişdir. Bu qanun Sosial siyasət daimi komissiyasında çox ciddi müzakirələrdən keçmişdir. Bundan sonra bu qanuna əlavə və dəyişikliklər Gənclər və İdman Nazirliyində hörmətli Azad müəllimin iştirakı ilə, müxtəlif gənclər təşkilatlarını təmsil edən gənclər və gəncliyin digər təbəqələrini təmsil edən nümayəndələr tərəfindən çox geniş müzakirə obyektinə çevrilmişdir. Orada təkliflər, iradlar söylənilmiş, dinlənilmiş və həmin təklif, iradlar əlavə və dəyişikliklərdə öz əksini tapmışdır.

“Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna əlavə və dəyişikliklər haqqında Əkrəm müəllim çox geniş və ətraflı məlumat verdi. Burada üç əsas prinsipial məqam var. Həmin məqamlar bunlardır: yaşı 14-dən 29-dək olan şəxslərin gənc sayılması, gənclər fondunun yaradılması və 10-cu maddədə deyildiyi kimi, gənclər siyasəti sahəsində proqramların həyata keçirilməsinin gənclər təşkilatına həvalə edilə bilməsi. Yəqin ki, bu suallara geniş cavab veriləcəkdir. Müzakirə zamanı belə aydın oldu və hamı da bununla razılaşdı ki, gənclərin yaşının 35-dən 29-a endirilməsi zərurətdir. 35 yaş müəyyən edilməsi müxtəlif beynəlxalq təsisatlarda, sənədləşmədə və digər sahələrdə bizə çox maneçilik törədirdi. Ziyafət müəllim, Siz də burada çox doğru qeyd etdiniz ki, 35 yaş şəxsin hərbi xidmət keçməsini şərtləndirən amil deyil. Hər bir kəsin borcudur və bu da həyata keçirilməlidir.

Bu qanuna əlavə və dəyişikliklərin edilməsinin digər zəruriyyətlərini də qeyd etmək istəyirəm. Biz bunu geniş müzakirə etmişik və fikirlərimizi də demişik. Ancaq bir neçə misalla bir daha xatırlatmaq istəyirəm. Məsələn, 9-cu maddəyə, gənc ailələrə dövlət yardımı haqqında maddəyə əlavə olunub ki, “güzəştli ipoteka kreditləri və ssudalar verilə bilər”. Əvvəlki variantda bu “güzəştli kreditlər və ssudalar” şəklində ifadə olunmuşdu. Əgər bizim bu gün ipoteka haqqında gözəl qanunumuz varsa, bu qanundan gənclər də yararlanmalıdırlarsa, köhnə qanun nəyə görə qalmalıdır və oraya “güzəştli ipoteka krediti” sözləri əlavə olunmamalıdır?

8-ci maddədə “Sərhədyanı və dağlıq ərazilərdə yaşayan, daimi yaşamaq üçün həmin ərazilərə köçən” sözlərindən sonra “o cümlədən fermer təsərrüfatı və digər sahibkarlıq fəaliyyəti ilə” sözləri əlavə edilir və ardı gəlir: “məşğul olmaq istəyən gənclər qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada torpaq sahələri və güzəştli kreditlərlə ilk növbədə təmin olunurlar”. Buraya əlavə olunub ki, fermer təsərrüfatı və digər sahibkarlıq növü ilə də məşğul ola bilərlər. Bəli, bu gənclərin müəyyən gücü, potensialı ola bilər ki, onlar ucqar kəndlərdə, sərhədyanı ərazilərdə yeni istehsal sahələri yarada bilər, sahibkarlıq subyekti yaradaraq burada fəaliyyətlə məşğul ola bilərlər. Bunun özü də bir yenilikdir.

Burada səsləndi, mən buna da bir fikir bildirmək istəyirəm. “Gənclər siyasəti sahəsində proqramların həyata keçirilməsi gənclər təşkilatlarına həvalə edilə bilər”. Doğrudan da, Əkrəm müəllim qeyd etdi, müəyyən proqramlar gənclər təşkilatlarına həvalə edilə bilər. Möhtərəm Prezidentimizin də bu ili “Gənclər ili” elan etməsi və gənclərə həmişə önəm verməsi, onların dövlət idarəetmə sistemlərində irəli çəkilməsi və potensialının üzə çıxarılması, həmin layihələrin də həyata keçirilə bilməsi imkanını açıq ortaya qoyması ümdə şərtlərdən biridir. Bu baxımdan qanuna əlavə və dəyişikliklər edilmişdir.

Mən də hesab edirəm ki, gənclər ilinə töhfə olaraq bu əlavə və dəyişiklikləri biz qəbul etməliyik və deputat həmkarlarımı bu əlavə və dəyişikliklərə səs verməyə çağırıram. Bizim qanunlar zamanın tələbinə uyğun olaraq çox çevikdir. Zamanı gələrsə, günün, zamanın tələbinə uyğun olaraq yenə müasir dəyişikliklərə ehtiyac duyularsa, biz bu dəyişiklikləri etməyə hazır olarıq. Diqqətinizə görə sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Azay Quliyev.

A.Quliyev. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Hörmətli həmkarlar, mən ilk növbədə vurğulamaq istəyirəm ki, bu gün haqqında söhbət etdiyimiz “Gənclər siyasəti haqqında” Qanun uzun zaman Azərbaycan gəncliyinin, gənclər təşkilatlarının bəlkə də zəhmətinin bir növ bəhrəsidir. Burada əyləşən deputat həmkarlarım, xüsusi ilə gənclər hərəkatından çıxmış deputat həmkarlarım məni müdafiə edərlər. Milli öndərimiz hakimiyyətə gəldikdən sonra Gənclər və İdman Nazirliyi haqqında qərar qəbul etdi və bu nazirlik yaradıldı. Bəlkə də həmin vaxtlar xəyal edirdik ki, nə vaxtsa belə bir qanun qəbul olunacaq. Lakin həm dövlətin apardığı düzgün siyasət, həm Prezidentimizin dövlət gənclər siyasəti istiqamətində göstərdiyi iradə, həm də gənclərin özlərinin apardıqları iş nəticəsində belə normativ-hüquqi aktlar qəbul olundu. Bunlardan biri də “Gənclər siyasəti haqqında” Qanundur. Bu gün edilən əlavə və dəyişikliklər həmin qanunu daha da mükəmməlləşdirəcək, təkmilləşdirəcək və həm gənclərin sosial-iqtisadi problemlərinin həllinə, elm və təhsil potensialının artırılmasına, intellektual imkanlarının genişləndirilməsinə, həm də onların dövlət quruculuğu siyasətinə yaxından cəlb edilməsinə öz müsbət töhfəsini verəcəkdir. Ona görə də mən məmnuniyyət hissi ilə bəri başdan qeyd etməliyəm ki, bu dəyişikliyə səs verəcəyəm. Bu əlavə və dəyişikliklər uzun müddət müzakirələr nəticəsində ortaya çıxmışdır.

Burada bir neçə məsələyə, o cümlədən yaş senzinə, fond haqqında təkliflərə, gənclər təşkilatlarının bu prosesdə yaxından iştirakı məsələsinə diqqət yetirildi. Biz dəfələrlə müzakirə edirdik ki, yaş senzi 35-dən 29-a endirilməlidir. Bu həm BMT-nin strukturlarına, həm onun qəbul etdiyi hüquqi-normativ aktlara, həm də beynəlxalq təcrübəyə uyğundur. Təsəvvür edin ki, 35 yaşında bir şəxs 17-18, yaxud 20 yaşlı bir şəxslə bəzən müəyyən bir proseslərdə iştirak edir və gənclər siyasətinin daşıyıcısı olurlar. Bu uyğunsuzluq aradan qaldırılmalıdır. Amma təbii, bizim həmkarların bəzilərini qayğılandırır ki, bu, “İpoteka haqqında” Qanunda öz əksini necə tapacaqdır? Burada sual verildi ki, bu, gənc ailələrə şamil olunmur, yəni yaşı 35-dək olan şəxslərin qurduqları gənc ailələrə şamil olunmur. Amma burada vacib bir məqam var. Yəni 35 yaşa çatan şəxs ailə qurmaya da bilər. Bu şəxs onda ipotekadan necə faydalanacaq? Yəqin ki, bu suallar həmkarlarımızı narahat edir. Hörmətli Əkrəm müəllim bu barədə, yəqin ki, öz fikirlərini bildirəcək. Eyni zamanda, hörmətli nazirimiz və nazir müavini öz fikirlərini əlavə edəcəklər.

Digər bir məsələ fond məsələsidir. Bəli, bu gün fondun yaradılmasına böyük ehtiyac var. Bu gün gənclərin böyük bir hissəsinin həm təhsillə, həm də onların bütövlükdə normal vətəndaş kimi formalaşması ilə bağlı müəyyən resurslara ehtiyacı var. Bu resursların bir qismi Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilir, amma fond şəklində həyata keçirilsə, mənə elə gəlir ki, bu, proqramların həcmi, miqyası və effektivliyini daha da artırar. Ona görə də fondun yaradılmasını dəstəkləyirəm və hesab edirəm, fondun sonrakı mərhələlərdə əsasnaməsi də, nizamnaməsi də, idarə qaydası da qəbul olunmalıdır. Bu gün bir çox fondlar var. Bu fondların təcrübəsindən faydalanaraq həmin fondda şəffaflıq və kollegiallıq təmin olunsun. Hesab edirəm ki, gənclərin bu fondda iştirakı təmin olunmalıdır.

Sonrakı müddəalarla bağlı bir replika demək istəyirəm. Burada həmkarımız Fazil müəllim qeyd etdi ki, niyə 1.0.5-ci maddədə “qeyri-hökumət təşkilatları” sözlərinin əvəzinə “ictimai birliklər və fondlar” yazılıb? Mən demək istəyirəm ki, bu, qanunun adına, sadəcə, bir istinaddır. Ona görə də bu, sadəcə, qanunun adının təkrarı və onun istinadı kimi başa düşülə bilər.

Burada müəyyən təkmilləşdirmələrdən söhbət getdi. Həqiqətən də, köhnə variantda teatr, tamaşanın cəlb edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında, hesab edirəm ki, əhəmiyyətli fikirlər var idi, çünki kimi isə zorla teatra, tamaşalara cəlb etmək olmaz. Bu hissə çıxarılır. Sahibkarlıq, təsərrüfat fəaliyyəti, fermer təsərrüfatı ilə bağlı, xüsusi ilə yerlərdə, regionlarda inkişafın dəstəklənməsi baxımından gənclərə yeni imkanlar yaradılır. Bunu da mən xüsusi əhəmiyyətli müddəa hesab edirəm. Nəhayət, sonda isə qeyri-hökumət təşkilatlarının da bu işə cəlb olunması...

Sədrlik edən. Sağ olun. Mən fikir verirəm, təkliflərin, iradların, demək olar ki, hamısı eyni məsələlərlə bağlıdır. Təkrarlar çoxdur. Əgər kim təkid edərsə, çıxış üçün söz verəcəyəm. Amma gəlin, belə edək, əvvəlcə gənclər və idman naziri Azad müəllimə söz verək. Qaldırılan məsələlərə münasibətini bildirsin və sonra kim çıxış etmək istəsə, davam edərik. Azad müəllim, buyurun.

A. Rəhimov, Azərbaycan Respublikasının gənclər və idman naziri.

Çox sağ olun. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Həqiqətən, mən ilk növbədə Sosial siyasət daimi komissiyasının üzvlərinə dərin minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Ona görə ki, bu layihə qısa bir müddətdə onların böyük köməkliyi ilə hazırlanmışdır. Bu işə görə mən nazirlik adından komissiyaya “sağ olun” demək istəyirəm. Sözsüz, burada qaldırılan məsələlər çox vacibdir. Bildiyiniz kimi, köhnə qanuna əsasən 16-35 yaşınadək gənclər bizim əhalinin 66 faizini təşkil edir. Azərbaycan gənc bir dövlətdir və bütün müzakirə olunan məsələlər, həqiqətən də, vacibdir. Toxunulan bəzi məsələlərə mən açıqlama vermək istərdim.

İlk növbədə yaş həddi ilə bağlı məsələ bizim hamımızı narahat edir. Biz bütün məsələlərdə dünya təcrübəsinə arxalanırıq. Azərbaycan xalqına məxsus olan meyarlar var. Amma yenə də qeyd etmək istərdim ki, hazırda Avropanın bütün ölkələrində yeganə Azərbaycanda gənclər üçün yaş həddi qanuna əsasən 35 yaş hesab olunur. 1985-ci ildə BMT-nin Baş Assambleyasının qəbul etdiyi qərara əsasən “gənc” anlayışı 15-24 yaş sayılır. Avropa İttifaqı tərəfindən 2000-2006-cı illər üçün qəbul edilmiş proqrama görə 15-25 yaşınadək şəxslər gənc sayılırlar. Yəni dünya təcrübəsinə görə və Avropada hal-hazırda qəbul olunan qanunlarda ən yüksək yaş həddi 29-dur. Niyə bu belə olur, belə yaş həddi qoyulur? Neçə illərdir ki, bizim Gənclər və İdman Nazirliyi fəaliyyətdədir, çoxlu tədbirlər, layihələr həyata keçirir. Mən sizi əmin edirəm ki, 30-35 yaşda olan gənc nazirliyin heç bir layihələrində, tədbirlərində iştirak etmir. Ona görə ki, müasir dövrdə 35 yaşda olan gəncin maraqlarının, onun hazırda qarşısında dayanan problemlərin formalaşmasında iştirak edə bilmirik.

Nəyə görə siz 16 əvəzinə 14 göstərilməsi məsələsinə toxunmursunuz. Ona görə ki, 14 yaşında 9,10,11-ci siniflərdə oxuyan uşaqlarla biz daimi ünsiyyətdə oluruq. Biz çalışırıq ki, gənclər siyasətini həyata keçirməklə bağlı bütün layihələr onları da əhatə etsin. Bizim üçün çox vacibdir ki, məktəb yaşlarında onlar nəyi əldə edə bilərlər, biz hansı məsələlərdə onların formalaşmasına köməklik göstərə bilərik? Bu bizim xalq üçün çox vacibdir.

Biz burada “gənc ailə” anlayışını saxlamışıq. Sözsüz, ilk növbədə düşünürük ki, bu yaxınlarda qəbul olunmuş ipoteka kreditləri 35 yaşınadək olan gənclərin qurduqları ailələr nəzərdə tutulub. Biz istəmərik ki, Milli Məclis tərəfindən qəbul olunan qanunla verilən güzəştlərdən yaş həddi 35-ə çatan gənc ailə istifadə edə bilməsin. Sözsüz ki, başqa gənc ailələr də var. Onlar üçün də müvafiq güzəştlər nəzərdə tutulmalıdır və onların maraqlarını da əhatə etməliyik. Amma mən qeyd etmək istərdim ki, hal-hazırda Azərbaycanda 35 yaş həddi ilə sıx bağlı belə bir qanun yoxdur. Deyək ki, əsgərlik ilə bağlı qanun “Gənclər siyasəti haqqında” Qanundan sonra qəbul olunub. Fikrimizcə, bununla əlaqədar heç bir qanunda dəyişikliklər edilməsi tələb olunmur.

“Gənclər evi” anlayışı haqqında fikirlərinizlə mən tamamilə razıyam. Biz bu maddəni bir balaca dəyişdirə bilərik. Müəyyən edilmiş qaydada “Gənclər sosial xidmət müəssisələri şəbəkəsi yaradılır”. Yəni “Gənclər evi” sözlərini götürmək olar. Yəni bu təklif bizim tərəfdən qəbul olunur. Gələcəkdə bunun digər adları da ola bilər. “Gənclər evi” nədir, diskotekadır, qumarxanadır? Mən buna da cavab vermək istərdim. Bizim belə bir layihəmiz var. Gənclər evi necə olmalıdır? Bunun açıqlamasını mən verə bilərdim. Orada ilk növbədə tədbirlərin, təlimlərin keçirilməsi üçün bir zal olmalıdır.

Bəzi hallarda regionlarda Azərbaycanda fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən təlim kursları keçirilərkən biz, sadəcə, toy çadırlarından istifadə edirik. Ona görə ki, gənclərlə tədbir keçirməyə regionlarda yerimiz yoxdur. Müasir dövrdə gənclər İnternetdən biliklər əldə edirlər, dünyadakı proseslərdən xəbərdar olurlar. Orada İnternet otağının yaradılması çox vacibdir. Gənclər evində kitabxana olmalıdır. Bu, ilk növbədə sadə də ola bilər, amma gələcəkdə elektron kitablarla tanışlıq da mümkün olardı. Gənclər evində vətənpərvərliklə bağlı bir otaq, yaxud da stendlər yarada, orada gənclərə vətənpərvərlik hissləri aşılaya bilərdik. Orada, hal-hazırda Bakıda fəaliyyət göstərən qaynar telefon xətti də yaratmaq olardı. Gənclər evində gənclərə hüquqla bağlı məsləhətlər vermək olardı. Sadəcə, biz istəyərdik ki, gənclərin regionlarda, Bakı şəhərində əsas mənzil qərargahı olsun. Gənclər burada kömək tapa bilsinlər. Onların bütün layihələrinə həmin gənclər evi dəstək kimi çıxış edə bilər. Hal-hazırda Azərbaycanda iki belə müəssisə tikilir. Biri Balakən rayonunda, biri də Lənkəran rayonunda. Biz istəyərdik ki, həmin müəssisələrin fəaliyyətini öyrənək, təhlil edək, gələcəkdə bütün rayonlarda, regionlarda belə bir müəssisə tikilsin.

Fondla bağlı demək istəyirəm ki, biz bu fondun bizim nazirliyin tərkibində yaradılmasını təklif etmişik. Sözsüz, hər bir ictimai birlik, hər bir mesenat belə fond yarada bilər. Amma bizim təklifimizlə bu fondun nazirliyin tərkibində formalaşdırılması, nazirlik tərəfindən təchiz olunması nəzərdə tutulub. Fond gənclərin bir çox layihələrini həyata keçirə bilməlidir. Hal-hazırda Gənclər və İdman Nazirliyi yeganə nazirlikdir ki, gənclər təşkilatlarına qrant verir və orada yaradılan komissiya layihələrə baxır, həmin layihələri maliyyələşdirir. Biz istərdik ki, gəncləri müxtəlif sahələrə cəlb etmək, onları daha da fəallaşdırmaq üçün fondun imkanları daha çox olsun.

Sonda demək istərdim ki, güzəştlərdən söhbət getdi. Azərbaycanın qanunlarında 29-35 yaşınadək gənclər üçün ipoteka kreditlərindən başqa heç bir güzəşt nəzərdə tutulmayıb. Gənclərin hansı güzəştləri itirəcəkləri tam məlum deyil. Vaxtınızı almaq istəmirəm. Əgər hansı məsələləri açıqlaya bilmədimsə, suallara cavab verməyə hazıram.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Mənə elə gəlir ki, Azad müəllim çox məsələlərə aydınlıq gətirdi. Təkid eləyən var?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Onda siyahı üzrə çıxışlara davam edirik. Fəttah müəllim Heydərov, buyurun.

F. Heydərov. Çox sağ olun. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Doğrudan da, mühüm məsələ müzakirə olunur. Gəncliyin aşağı yaş həddi real həyatda nə qədərdir? Cəmiyyətdə, ümumiyyətlə, hər kəsin öz adı var. Uşaqlıq, sonra gənclik yaşı gəlir. Bu 14 yaş məsələsinin bizdə qəbul edilməsinin müəyyən bir əsası olmalıdır. Bunun bir faydası ola bilərmi? Nəyə görə 14 yaş qəbul edilməlidir, nə olur ki? İstərdim, bu məsələ bir qədər aydınlaşdırılsın. 14 yaşlı adamlara biz həmişə uşaq demişik.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Fuad Muradov.

F. Muradov. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Öncə dəyişiklikləri dəstəkləyən hər bir insana təkliflərinə görə təşəkkürümü bildirmək istəyirəm. Bildiyiniz kimi, Azərbaycanda gənclər hərəkatlarının, təşkilatlarının inkişafı 1995-ci ilin axırından başlayıb. Bu prosesdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin böyük rolu olub və Azərbaycan gənclərini, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən gənclər təşkilatlarını hər zaman dəstəkləyib. İldən-ilə Azərbaycan gəncləri dinamik proseslərdə iştirak edirlər. Ona görə də qanuna belə bir dəyişikliklər edilməsi vacib idi. Neçə aydır həm Gənclər və İdman Nazirliyi, həm də Milli Məclisdə olan gənc millət vəkilləri bu qanuna dəyişikliklər və əlavələri müzakirə edirlər. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, təkcə iki qurum yox, həm də qeyri-hökumət gənclər təşkilatları bu aksiyalara qatılmışlar. Müxtəlif siyasi partiyaların gənclər təşkilatları da qatılmışlar. Demək istəyirəm ki, bu qanuna dəyişikliklər və əlavələr çox geniş miqyasda müzakirə olunmuşdur və çox dəyərli fikirlər var idi və fikirlərin əksəriyyəti də həmin dəyişikliklər və əlavələrdə öz əksini tapıb.

Bir neçə məsələyə aydınlıq gətirmək istəyirəm. Gənclər fondu ilə bağlı hörmətli nazir məlumat verdi. Bir daha dəqiqləşdirmək istəyərdim ki, gənclər fondunun yaradılmasının vacibliyi ondan ibarətdir ki, bütün dünyada belə fondlar mövcuddur. Bu fondun idarə olunması, onun hansı formada inkişaf etməsi artıq ikinci məsələdir. İlk məsələ ondan ibarətdir ki, dövlət tərəfindən gənclərə qayğı göstəriləcək, gənclər yerli fonddan, yerli maliyyədən bəhrələnə biləcəklər. Siz bilirsiniz ki, müxtəlif fondlar yaradılır. Xarici investisiya və ya digər qüvvələrin investisiyaları ilə yaradılan fondlar hər zaman olduğu kimi şəffaflığı gözləmirlər. Ona görə də belə bir fondun yaradılması və bu fondda yerli maliyyənin olması ilk öncə gənclər təşkilatlarına düzgün istiqamət verə bilər, onlar düzgün fəaliyyət göstərə bilərlər. Bu fəaliyyətdən, fonddan yararlanaraq məsuliyyət hiss edərlər ki, maliyyə dövlətdən gəlir və buna proqramları, layihələri çox ciddi düşünərək yanaşmalıdırlar. Ona görə də bu fondun olması çox vacibdir. Avropa məkanında Avropa gənclər fondu mövcuddur. Bildirmək istəyirəm ki, bu fondun təsis olunması məhz Avropa Parlamenti tərəfindən təklif edilib. Azərbaycanda belə bir ideyanın parlament tərəfindən gəlməsi çox müsbətdir. Belə praktika artıq dünyada var. Hesab edirəm ki, bu fondun inkişafı ilə bağlı müəyyən fikirlər ola bilər. Amma bu məsələni müsbət qarşılamağınızı xahiş edirəm.

İkinci, gənclər evi ilə bağlı məsələyə toxunuldu. Bunun ikinci adı gənclər mərkəzidir. Bu da Avropada çoxdan mövcud olan bir şəbəkədir. Burada əsas fəaliyyət gənclərlə bağlıdır. Əsasən, burada müxtəlif tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulur. Siz bilirsiniz ki, bu gün Azərbaycanda çoxlu müxtəlif işlər görülür. Biz istərdik ki, Azərbaycan gəncləri də bu işlərdə fəal iştirak etsinlər. Onların proqramlarını, ideyalarını müzakirə etmək üçün məhz belə gənclər evinin olması vacibdir. Siz bilirsiniz ki, artıq Azərbaycan mərkəzə çevrilib. Bütün dünyadan qonaqlarımız gəlirlər. Onların yerləşdirilməsi, asudə vaxtlarının təşkili üçün bütün regionlarda belə gənclər evlərinin olması çox vacibdir. Bu da, təbii ki, ancaq dövlət tərəfindən təşkil olunmalıdır.

Üçüncü məsələ yaşla bağlıdır. Hörmətli həmkarlar bu məsələyə toxundular. Əlavə etmək istəyərdim ki, nəyə görə məhz bu yaş həddində üstünlük verilir? Birincisi, ona görə ki, bayaq vurğulandı, BMT praktikasında bu yaş mövcuddur. Biz istəyərdik ki, bizim gənclər də həmin beynəlxalq proqramlarda iştirak etsinlər. Əgər biz yaşı dəyişməsək, müəyyən qlobal layihələrdən bizim gənclərimizi məhrum edə bilərik. Həmçinin də məktəbdə oxuyan gənclərdən də söhbət gedir. Ona görə də bunun dəyişməsi, hesab edirik ki, vacibdir. Ona görə ki, həm yerli proqramlarda, həm müxtəlif BMT səviyyəsində, həm də Avropa İttifaqı səviyyəsində gedən tədbirlərdə gənclər iştirak edə bilsinlər.

İkinci səbəbi cənab nazir vurğuladı. Üçüncü, Azərbaycan gənclərinin potensialı çox yüksəkdir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan gənclərimiz intellektual səviyyələrinə görə çoxlu gənc təbəqədən çox-çox irəli gediblər. Ona görə də bu qanuna dəyişikliklər və əlavələrin qəbul olunmasını sizdən xahiş edirəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Qənirə Paşayeva.

Q. Paşayeva. Deyəsən, millət vəkillərimiz, xüsusi ilə də kişilərimiz çox yorulublar. Amma hər halda bizi dinləsələr, yaxşı olar. Biz bir-birimizi dinləməyi bacarmalıyıq. Mən, birincisi, bu dəyişikliklər və əlavələrə səs verəcəyəm, çünki bu çox vacib və zəruridir. Bəzən insanlarımızda müxtəlif fikirlər yaranır. Kənd rayonlarına kim gedir? Mən kənd rayonunu təmsil edən millət vəkiliyəm. Kənddə gənclər harada olurlar? Çayxanalarda. Çayxanalarda nə gənclik yetişəcək? Çayxanalarda yetişən gənclik mənəviyyatsız olacaq. Siz Daxili İşlər Nazirliyinin, polis şöbələrinin məlumatlarından bilirsiniz ki, alkoqolizm sürətlə yayılır. Təbii, gənclər evinə çox böyük ehtiyac var. Mən hesab edirəm ki, may ayında hökumətin sənədləri burada müzakirə edilərkən artıq bu sənəd də qəbul olunacaq. Biz gənclər evlərinin yaradılması ilə bağlı vəsait ayırmalı və bu işə dəstək verməliyik.

İkinci vacib məsələ informasiya məlumat bankının yaradılmasıdır. Cənab nazir də buradadır, biz onunla bir neçə dəfə görüşmüşük. Mən bu məsələləri də ona demişəm. Amma bir də deyim. Bu sahədə vəziyyət yaxşı deyil, mən bunu Azad müəllimə də demişəm. Məsələn, mən öz rayonumda gənclər təşkilatları ilə görüşürdüm. Bu sahəyə cavabdeh adamlar bilmirlər ki, rayonda təxminən nə qədər gənc var, onların neçəsi işsizdir, hansı sahədə nəyə ehtiyac var? Əgər bu maddəni də qəbul ediriksə, bu işlərin çox ciddi şəkildə aparılmasına ehtiyac var, çünki bu araşdırmalar olmadan biz hansısa bir siyasətin yürüdülməsindən ciddi şəkildə danışa bilmərik.

Digər bir məsələ. Cənab Prezident İlham Əliyev gənclərlə bağlı çox böyük addımlar atır. Amma buna bizim bütün təşkilatlarımız dəstək olmalıdırlar. Mən bircə məsələni vurğulayım. Mən bunu həmin adamın özünə də demişəm. Demişəm ki, parlamentdə də danışacağam. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi bir neçə rayonda cəmi bir mərkəz yaradır. Müəyyən sahədə bilikləri olan gənclərlə bağlı yerlərdə treninqlər keçirməklə onlara sənət öyrədilməli, onlar işə cəlb olunmalıdırlar. Regional mərkəzlər yaradılır. Tovuz rayonunun 73 kilometr uzunluğunda sərhəddi var. Digər rayonlardan fərqli olaraq iş adamları bu rayona gəlməkdə çox maraqlı deyildirlər, özəl sektor o qədər inkişaf eləməmişdir və burada açılan hər iş yeri çox önəmlidir. 6-7 aydır ki, Dövlət Əmlakının İdarə Edilməsi üzrə Dövlət Komitəsinin sədri sovet dövründən yarımçıq qalmış bir binanı vermək... Burada nə qədər adam işləyəcək, nə qədər gənc yetişəcək. Hər dəfə mən də müraciət eləyəndə dedi ki, sabah imzalayacağam, 15 günə, 50 günə imzalayacağam, nə qədər gecikir. Bu məsələlərlə bağlı bizim bütün təşkilatlarımız çox önəmli işlər görməlidirlər.

Digər bir məsələyə də aydınlıq gətirək. İpoteka, gənclərə güzəştlər. Amma bu güzəştlərdən, ipotekadan yararlanan gənclərimizin bir hissəsi kənd təsərrüfatı ilə məşğul olur. Onların gündəlik maaşı yoxdur. Amma onlar da ildə məhsul əkirlər, becərirlər, pul qazanırlar. Onların bundan yararlanması mexanizmi pis səviyyədədir. Mən çox xahiş edirəm, cənab nazir bu məsələyə aydınlıq gətirsin. Bu məsələdə bəlkə başqa mexanizmlərə də ciddi ehtiyac var.

Mən sonda bir daha hamını bu sənədi dəstəkləməyə çağırıram və düşünürəm ki, bunu qəbul edəcəyik. Amma ən önəmli məsələ maliyyə mənbələrinin ayrılması və bu məsələlərə xüsusi ilə rayonlarda ciddi nəzarət edilməsidir. Bəzi tədbirlər, mən Azad müəllimə də demişəm, formal keçirilir. Mən siyahı istədim, bir xeyli tədbirlər siyahısı göstərdilər. Mən gənclərdən soruşdum, heç həmin tədbirlərdən rayonda xəbəri olan yoxdur. Şöbənin müdirindən soruşuram, hansı tədbiri keçirmisiniz? Deyir ki, hansı isə məktəbdə keçirilib. Üzdə olan 15-20 gənc yığışır, eyni mövzuları özləri danışırlar. Bu, gənclərlə bağlı iş deyil. Regionlarda gənclərlə bağlı iş aparılmalıdır. Birbaşa bölgələrdə, kəndlərdə tədbirlər keçirilməlidir. Rayon mərkəzlərində adi tədbirlər keçirilir, belə olmaz. Mən inanıram ki, bu işlər belə də gedəcək.

Sədrlik edən. Sağ olun. Ərəstun müəllim, sualınız varsa, buyurun.

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Əgər səsə qoymaq istəyirsinizsə, deputat yoldaşlarınızdan xahiş edin, sözlərini geri götürsünlər. Axı, mən necə onların sözünü kəsə bilərəm?

Ə. Cavadov. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli deputat həmkarlarım, hörmətli Azad müəllim! Siz bu gün gələcəkdə gənclər evləri tikmək üçün bir neçə rayonun adını çəkdiniz. Dediniz ki, rayonlarda gənclər mərkəzləri fəaliyyət göstərəcəklər. Amma mən sizə bildirmək istəyirəm ki, il yarımdır, mənim tərəfimdən Ağsu rayonunun mərkəzində gənclər evi yaradılıb. Adı da Gənclər mərkəzi gedir. Bunun yaradılmasına nə qədər müvəffəq olduğumuzu deyə bilmərəm. Hal-hazırda bu mərkəz fəaliyyətdədir və mərkəzdə təxminən 13 nəfərə qədər müəllim iştirak edir və onların da əmək haqları hələlik mənim şəxsi vəsaitim hesabına ödənilir. Yəni demək istəyirəm ki, artıq Ağsuda il yarım bundan əvvəl belə bir işə başlamışam. Sizdən xahiş edirəm ki, öz nümayəndənizi Ağsu rayonuna göndərin, həmin mərkəzin işi ilə məşğul olsun, fəaliyyət göstərən mərkəzin bəzi çatışmayan cəhətlərini göstərsin, işçiləri tərəfinizdən təlimatlandırılsın və öz işini daha da gücləndirsin. Sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Siyavuş Novruzov.

S. Novruzov. Təşəkkür edirəm, Ziyafət müəllim. Hörmətli Milli Məclis deputatları, mən də bu qanun layihəsinə səs verəcəyəm. Doğrudan da, aktual, vacib bir qanun layihəsidir. Mən də 10 il gənclər birliyinin sədri işləmişəm. Gənclərə daim diqqət və qayğı, onların işlərinin təşkil olunması və sair vacib elementlərdəndir. Son dövrlərdə də Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən, doğrudan da, hərtərəfli şəkildə rəngarəng tədbirlər həyata keçirilir, istər gənclərin tərbiyəsində, istərsə də ayrı-ayrı sahələrdə və sair ciddi iş aparılır, Prezidentimizin gənclər siyasəti bu işlərdə öz əksini tapır və yerinə yetirilir.

Mənim bir neçə məsələyə xüsusi yanaşmam var. Burada deputat həmkarlarım da bu məsələləri qeyd etdilər. Birincisi, yuxarı yaş həddi ilə mən razıyam, hətta 29 da çoxdur, 28-ə endirmək olar. 18 yaşla 30-35 yaş arasında çox böyük fərq var. Biri gəncdir, digəri ailə qurub, 3 uşaq atasıdır, hər ikisi eyni vaxtda gənc ola bilməz. Amma aşağı həddi 14-ə salmaq, hesab edirəm, bizim qanunvericiliyimizə ziddir. Ziyafət müəllim, Siz özünüz də hüquqşünassınız. Bizim istər Cinayət Məcəlləsində, istər Mülki Məcəllədə, istərsə də digər sahələrdə yaş həddi 16-dan götürülür. Amma burada 14-dən götürülür.

İkinci tərəfdən, 14 yaşından 16 yaşa qədər olan dövr artıq Təhsil Nazirliyinin səlahiyyətinə daxil olan bir məsələdir. Tutaq, 14 yaşında bir uşaq orta məktəbdə oxuyur, onun təlimi də, tərbiyəsi də, potensialının üzə çıxarılması da, digər hallar da orta məktəbə məxsusdur. Biz deyə bilmərik ki, hamı ali təhsil almalı, universitetlərə, texnikumlara qəbul olunmalıdır. Amma orta məktəb həddini keçəndən sonra digər bir strukturun səlahiyyətinə daxil olan məsələdir. Biz bu məsələləri bir-biri ilə qarışdırırıq. Burada yaş həddi 16 olmalı və digər qanunlarımızla da uzlaşmalıdır.

Bundan sonra biz başqa bir qanun layihəsini müzakirə edəcəyik. Orada göstərilir ki, uşaq koloniyalarında uşaqlar 16 yaşına qədər saxlanılır. 14 yaşına qədər yox. Növbəti qəbul edəcəyimiz qanunun predmeti olan məsələyə toxunuram. Nəyə görə bu yaş həddini 14-ə salmışıq? Avropada belə ola bilər, Şərqdə belə ola bilər, Qərbdə belə ola bilər, sonra nikah yaş həddi var və digər yaş hədləri var, bu baxımdan hesab edirəm ki, 14 yaşı biz 16-ya qaldıra bilərik və 16 yaş həddindən bunu götürsək, daha məqsədəuyğun olar.

Məsələn, 4.0.12-ci maddədə deyilir: “İstedadlı və yaradıcı gənclərin aşkar edilməsi...” Əslində, bunu belə vermək olar: “İstedadlı və qabiliyyətli gənclərə köməkliklərin olunması, onların potensialından istifadə”, “aşkar olunması” kimi sosializm terminlərindən, hesab edirəm ki, çəkinməliyik. Əgər o, istedadlıdırsa, artıq üzdədir də, haradan aşkar eləyək, qazıntı aparıb yerdən çıxarmayacağıq ki, bu, aşkar olunsun?

Digər bir məsələ, 9-cu maddədə belə bir əlavə var: “Gənclər arasında vətənpərvərlik işinin gücləndirilməsi, onların ahəngdar inkişafı və asudə vaxtının təşkili...” “Asudə vaxt” nədir? İndi mülkiyyət münasibətləri dəyişib. Keçmişdə bir mülkiyyət münasibəti var idi, indi özəl sektor, özəl mülkiyyət var. Biri asudə vaxtı futbol oynayır, o biri gedib çayxanada işləyib ailəsinə pul gətirir. Bu, mülkiyyət münasibətləri ilə bağlı olan bir məsələdir. Ona görə də mülkiyyət münasibəti ilə bağlı olan bir məsələni qanuna sala bilmərik. Pulun varsa, gedib ödəyirsən, idmanla da məşğul ola bilərsən, qayıq sürə bilərsən, bu da asudə vaxtın keçirilməsidir. Mülkiyyət münasibətlərinin buraya daxil edilməsinə baxmalıyıq, Konstitusiyada göstərilən mülkiyyət münasibətləri öz əksini tapmalıdır.

13-cü maddədə göstərilir ki, gənclərin hərbi xidmətdə olmaları və sair ilə əlaqədar iş yerləri saxlanılmalıdır. Mən hesab edirəm ki, burada dövlət idarəsində çalışan gəncdən söhbət gedə bilər. Mülkiyyətçiyə sən deyə bilməzsən ki, onun yerini saxla, əsgər gedir, qayıdıb gələcək. Bazarda satıcıdır, bazarkom onun yerini gözləməlidir? Bu yer neçə il qalmalıdır, gələndən sonda təzədən onu işə götürməlidir? Bu münasibətlər dövlət idarəsində çalışan insanlara şamil oluna bilər. Müəllimdirsə, həkimdirsə, hərbi xidmətə çağırılırsa, qayıdandan sonra öz işinə bərpa oluna bilər. Kommersiya strukturunda, özəl sektorda çalışırsa, bu, tamam başqa məsələdir. Bu gün çalışır, sabah yox, bu, müqavilə əsasında olan bir işdir. Müqavilə ilə fəaliyyət göstərir. Ona görə mən bütövlükdə bu qanunun qəbul olunmasına səs verəcəyəm, biz dünya təcrübəsindən də, başqa-başqa ölkələrdən də misal gətiririk. Azərbaycanın öz milli psixologiyası, mentaliteti var və bu mentalitetə uyğun olaraq da yaş həddi müəyyənləşməlidir, ona uyğun qərar qəbul olunmalıdır.

Sədrlik edən. Aydındır, sağ olun. Fəzail Ağamalı.

F. Ağamalı. Çox sağ olun. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli millət vəkilləri! Təbii, təqdim edilmiş qanun layihəsini mahiyyət etibarı ilə dəstəkləyirəm, müdafiə edirəm və düşünürəm ki, hər bir Azərbaycan ailəsi üçün, eyni zamanda, millət vəkillərinin hər biri üçün həmin qanunun bu və ya digər dərəcədə əhəmiyyəti var. Həmin qanun təkcə bu gün gənc yaşlarında olan insanlara deyil, gələcək nəsillərə xidmət edən qanundur. Biz çalışmalıyıq ki, Azərbaycanın gələcəyi olan gənclərin cəmiyyətdə yerini və rolunu yüksəltmək üçün qanunu təkmilləşdirək. Gənclərə yeni imkanlar vermək, onların potensialının reallaşdırılması üçün qanunvericilik bazasını təkmilləşdirməliyik. Bu baxımdan təqdim edilmiş qanun layihəsini müsbət dəyərləndirirəm. Bununla bərabər bəzi məqamlarla bağlı fikirlərimi diqqətinizə çatdırmaq istərdim.

Bu, hər şeydən əvvəl 1-ci maddəyə aiddir. “Əsas anlayışlar”da yaşı 14-dən 29-dək olan şəxslər gənc adlandırılır. Mənə elə gəlir ki, bizim hər birimizdə bununla bağlı konkret təsəvvürlər var. Yəni hər bir insanın özünün uşaq yaş həddi, yeniyetmə yaş həddi, gənclik yaş həddi var və sonrakı hədlər də öz-özünə gedir, artıq hədlərə bölünmür, insanın həyatı davam edir. Bir qayda olaraq uşaqlıq yaş həddi 12 yaşa qədər hesab olunur. 12-16 yaşına qədər yeniyetmə hesab olunur. 16 yaşdan sonra isə gənclik yaş həddi hesab olunur. Azərbaycanın bir sıra qanunvericilik aktlarında nəzərə alınır ki, gənclik yaş həddi 18-dən sonra götürülür, 18 yaşına çatmayan qız uşaqları nikaha götürülmürlər. Deyirlər ki, hələlik yeniyetmə yaş həddindədir. Belə məsələlərin hamısı, ola bilər ki, gələcəkdə bu qanunla tənzimlənəcək. Mən təklif edirəm ki, gənclik yaşı 16-dan 29-a qədər götürülsün. Burada deyildiyi kimi, BMT-nin, Avropa İttifaqının sənədlərində 29 götürülür. Azərbaycanın xüsusiyyətlərini, burada insanların, oğlanların, qızların formalaşması, bu formalaşmaya iqlimin və digər amillərin təsirini də nəzərə alsaq, bunu 16-29 yaş götürə bilərik. 1.0.3-cü maddədə gənc ailə yaşı 35-dən çox olmayan şəxslərin nikaha daxil olmasından yaranan ailə hesab edilir. Nə üçün? Əgər biz gənclik dövrünü 29 yaşa qədər götürürüksə, nə üçün onda ailələri qocaldırıq? Biz, əslində, ailələrin qocalmasını stimullaşdırırıq. Biz çalışmalıyıq, insanlar tez ailə qursunlar ki, öz problemlərini Azərbaycan cəmiyyətinin qanunlarının və imkanlarının vermiş olduğu şəraitə uyğun həll edə bilsinlər. Ona görə mənə elə gəlir ki, 35 yaş həddi 29 yaşa endirilməlidir. Mən bunu təklif edərdim.

Burada edilən əlavələri dəstəkləyirəm, müdafiə edirəm. Qanuna əlavələr, əslində, gənclərin intellektinin inkişafına, sosial problemlərinin həllinə, istedadlı, bacarıqlı gənclərin müəyyənləşdirilməsinə, onlara himayə göstərilməsinə xidmət edir, qanuna edilmiş əlavələr yerindədir, lazımdır. Hörmətli nazir Azad müəllimin burada olmasından istifadə edərək demək istərdim ki, bu gün Azərbaycandan kənarda istedadlı gənclərimiz təhsil alır, onlar yüksək ali məktəbləri bitirirlər. Lakin bir sıra hallarda onların Azərbaycana qayıtmalarında, Azərbaycanda onların səviyyəsində işlə təmin edilməsində problem yaranır. Mən çox istərdim ki, bu halı aradan qaldıra biləcək müddəalar qanuna daxil edilsin.

Nəhayət, burada gənclər evi məsələsi ilə əlaqədar kifayət qədər mübahisə oldu. Mənə elə gəlir ki, gənclər evi ilə bağlı maddəni müəyyən dərəcədə redaktə etmək olar, məsələn, “sosial və mədəni-kütləvi xarakterli gənclər evi” yaza bilərik. Gənclər orada bilyard, tennis, şahmat oynasınlar. Eyni zamanda, əlil gənclərə xidmət göstərilməlidir. Ona görə bu olmalıdır. Sosial-mədəni xarakterli gənclər evi. Bunun pis cəhəti yoxdur. Fondun yaradılmasına da müsbət münasibət bildirirəm, millət vəkilləri də müsbət münasibətlərini bildirməlidirlər.

Sədrlik edən. Sağ olun. Sabir Rüstəmxanlı.

S. Rüstəmxanlı. Mən də, ümumiyyətlə, “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna əlavə və dəyişikliklərə tərəfdaram. Məndən öncə çıxış eləyən həmkarlarımın fikirləri ilə əsasən razıyam və bu şəkildə də qanunun qəbul olunmasına səs verəcəyəm.

Bir neçə məsələ haqqında demək istəyirəm. 14 yaş məsələsi ilə bağlıdır. Mənə elə gəlir ki, çıxış edən dostlarımız gənclər anlayışı ilə evlənmək və əsgər getmək anlayışını qarışdırırdılar. Vaxtı ilə pioner, komsomol təşkilatları var idi, gənclərin taleyi ilə onlar məşğul idilər. İndi elə təşkilatlar yoxdur. Amma 14 yaşından sonra artıq insan bir vətəndaş olaraq çox şeyləri dərk edir. Gənclər deyəndə biz bunu evlənmək, əsgər yaşı ilə qarışdırmamalıyıq. Mənə elə gəlir ki, artıq 14 yaşında uşağın gələcək tərbiyəsi ilə məşğul olmaq lazımdır. Bu mənada gənclər siyasətinin bu yaşda olan uşaqlara aid edilməsində mən qeyri-adi bir şey görmürəm.

Gənclər evi məsələsi ciddi məsələdir. Vacibdir, çünki, xüsusən rayon yerlərində cavanlarımızın getməyə yeri yoxdur, iş yeri ilk növbədə həll olunmalıdır. İş yeri olsa, nə gənclər evinə ehtiyac olar, nə də başqa yerlərə, amma təəssüf, iş yoxdur və gənclərin bir çoxu rayonlardan baş alıb gedir. Ona görə Azərbaycan kəndləri, bilirsiniz ki, çox təəssüf ki, fərdi bir mühitdir. Azərbaycan kəndlərində televiziyadan başqa cavanların bir əyləncə yeri qalmayıb. Kitabxanaların çoxu dağılıb. Mədəniyyət evləri fəaliyyət göstərmir. Bu işi tədricən müstəqil dövlət bərpa eləməlidir, bu mənada “gənclər evi” ideyası yaxşı ideyadır. Amma mən təklif edərdim ki, bunun da tikilməsində ədalət prinsipi gözlənilsin. Rayonlardakı olimpiya mərkəzləri elə gənclər evidir, ilk növbədə olimpiya mərkəzləri olmayan rayonlarda gənclər evi tikilsin. Yəni bir rayonda olimpiya mərkəzi, gənclər evi, hər cür mədəni müəssisələri olsun, amma digər rayonda heç bir şey olmasın. Mən deputat seçildiyim Yardımlı rayonunun təcrübəsindən deyirəm ki, çox vaxt bu rayon ən sonuncu yada düşür. Ümumiyyətlə, bəzən heç yada düşmür. Ümumiyyətlə, növbələşmə prinsipi əsas götürülməlidir.

Nəhayət, bir məsələyə diqqət yetirmək istərdim. Azərbaycanın bizdən asılı olmayan səbəblərə görə təqribən 2 milyon əhalisi Rusiyada yaşayır. Bəlkə də çox, Rusiyada yaşayan 3 milyona yaxın soydaşımız var. Təəssüf ki, vətəndaşlıq məsələsində onların bir sıra hüquqları pozulur. Orada da vətəndaşlıq alandan sonra Azərbaycana qayıtmaları üçün problemlər yaranır. Halbuki bir sıra ölkələrdə belə problem yoxdur. Onlar harada doğulublarsa, oranın vətəndaşı olaraq öz məmləkətlərinə rahat qayıdırlar. Amma biz oraya gedən gəncləri tamamilə yaddan çıxarmışıq. Türkiyənin təcrübəsi belədir ki, hansı ölkədə yaşayır-yaşasın, əsgərlik yaşı çatanda həmin gənclər gəlib öz ölkələrində əsgərliklərini keçirib sonra qayıdırlar. Əgər əsgərlik keçirmək istəmirsə, bir-iki ay əsgər olur və müəyyən məbləğ pul ödəyir və ondan sonra işlədiyi yerə qayıdır. Azərbaycanda 13 milyon ailənin cavanlarını hərbi xidmətdən tamamilə azad etmişik. Mən bilmirəm, bunu tənzimləyən müəyyən qanunlar var, yoxsa yoxdur? Amma hər halda hesab edirəm ki, harada yaşamasından asılı olmayaraq 18 yaşına çatmış gəncin Azərbaycan torpağında əsgəri xidmət keçmək borcudur və bu borcu hökmən yerinə yetirməlidir. Məncə, bu da qanunda nəzərə alınmalıdır. Deyilən təkliflərlə qanuna biz səs verəcəyik.

Sədrlik edən. Sağ olun. Çingiz Əsədullayev.

Ç. Əsədullayev. Sağ olun. Hörmətli Ziyafət müəllim, hörmətli həmkarlar! Mən bəzi məqamlara toxunmaq istəyirəm. Bu gün Azərbaycan Avropa İttifaqına doğru öz addımlarını atır. Bu gün bizim imkanlarımız və vaxtımız var ki, qanunvericiliyimizi onlara uyğunlaşdıraq. Müəyyən müddətdən sonra artıq bu tələblər olacaq. Yəni bu gün biz bununla məşğuluq. Avropa məkanında 14-29 yaşlı şəxs gənc sayılırsa, biz də bu qanunda həmin yaşı göstərməliyik. Mən istərdim, keçmişi də xatırladaq. Yadınızdadırsa, uşaqları pioner təşkilatına 10-14 yaşına qədər, 14 yaşında isə komsomol təşkilatına qəbul edirdilər. Ona görə ki, 14 yaşından sonra hər bir gəncin siyasi aktivliyinin vaxtı çatır. Bu gün biz hamımız deyirik ki, komsomol təşkilatının təşkilatçılığı var idi. “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna dəyişikliklər ediriksə, həmin təşkilatçılığı qəbul edirik. Biz gənclər təşkilatının təşkilat strukturlarını yaratmalıyıq. Bu çox gözəl dəyişikliklərdir, müasir dəyişikliklərdir. Mən hamınızı bu qanunun lehinə səs verməyə dəvət edirəm. Çox sağ olun.

Sədrlik edən. Sağ olun. Çingiz müəllim, bu təşəbbüsə görə çox sağ olun. Biz də bu təşəbbüsə qoşulub səsverməni keçirmək istəyirik.

Səsvermənin nəticələri (saat 17.26 dəq.)
Lehinə 95
Əleyhinə 1
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 96
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, özü də yekdilliklə. Çox sağ olun.

Növbəti məsələ Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında Azərbaycan Respublikası qanunu layihəsinin ikinci oxunuşudur. Elmira Axundova, buyurun.

E. Axundova, Milli Məclisin Sosial siyasət daimi komissiyasının üzvü.

Çox sağ olun. Aprel ayının 13-də Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında qanun layihəsi geniş müzakirələrdən sonra Milli Məclisdə birinci oxunuşda qəbul edildi. Gözlənildiyi kimi, qanun layihəsi hörmətli millət vəkillərinin böyük marağına səbəb oldu ki, bu da cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərə cəmiyyətin, onun hər bir üzvünün diqqətinin əyani göstəricisidir.

Bu gün Milli Məclisin deputatı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti hörmətli Mehriban xanım Əliyevanın humanist təşəbbüsü ilə parlamentə təqdim etdiyi çox mühüm bir qərar qəbul olundu. Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr olunmuş amnistiya qərarı təqribən 9 min şəxsə şamil ediləcəkdir. Bunun nəticəsində penitensiar müəssisələrdən buraxılan və sosial yardıma ehtiyacı olan şəxslərin sayı respublikamızda kəskin surətdə artacaqdır. Ona görə də bu kateqoriyadan olan şəxslərə yardım göstərilməsinin hüquqi əsasları və dövlət hakimiyyətinin həmin problemlə məşğul olan xüsusi icra strukturlarının yaradılması məsələsi çox böyük aktuallıq kəsb edəcəkdir. Bu qanunun labüdlüyünü həyat özü ön plana çəkir.

Qanun layihəsinin birinci oxunuşu zamanı hörmətli həmkarlarım Məlahət Həsənova, Azay Quliyev, Fazil Mustafayev, İlyas İsmayılov, Rafael Cəbrayılov, Fuad Muradov, Siyavuş Novruzov, Əhməd Vəliyev, Qənirə Paşayeva, Jalə Əliyeva, Adil Əliyev, Əli Hüseynov, Rəbiyyət Aslanova, Valeh Ələsgərov, Aqil Abbasov çıxış edərək qanun layihəsinin zəruriliyini qeyd etməklə həm də onun təkmilləşdirilməsinə xidmət edən bir sıra irad və təkliflərini bildirmişlər. Dünyamin Xəlilov isə çox dəyərli təkliflərlə yazılı surətdə komissiyamıza müraciət edib. Həmin təkliflər işçi qrupunda diqqətlə öyrənilmiş, məqsədəuyğun hesab edilənləri layihənin ikinci oxunuşa hazırlanması zamanı nəzərə alınmışdır.

Həmkarlarım Məlahət Həsənova, Azay Quliyev və başqaları qanun layihəsinin adı ilə bağlı dəyişiklik etməyi təklif ediblər. Mən yalnız onu diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm ki, bu terminlər Azərbaycan Respublikasının bir sıra qanunvericilik aktlarında, o cümlədən Cəzaların İcrası Məcəlləsində də nəzərdə tutulub və bir sıra analoji qanunlarda bu terminlərdən istifadə olunubdur. “Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslər” anlayışı əfv və amnistiya olunmuş şəxsləri, həm də cəza müddəti başa çatmış şəxsləri əhatə edir. “Sosial adaptasiya” ifadəsinə gəldikdə, onun mənası sosial mühitə uyğunlaşdırılması deməkdir. Ümumi istək olarsa, “adaptasiya” sözünü bu ifadə ilə əvəz etmək mümkündür.

Bəzi millət vəkilləri Rafael Cəbrayılov, Siyavuş Novruzov, Jalə Əliyeva 4-cü maddədə bəhs edilən adaptasiyanın əsas prinsipləri barədə fikirlərini bildirmişlər. Onların təklifləri nəzərə alınaraq maddə redaktə edilmişdir və sizə təqdim edilmiş variantda verilmişdir. Bu prinsiplərin açıqlanması isə Cinayət Məcəlləsində verilmişdir və bir daha təkrara ehtiyac yoxdur. İlyas İsmayılovun təklifi ilə 3.2-ci maddədə redaktə işi aparılmışdır. Fazil Mustafayev 3.1-ci maddədə “3 ay” sözlərini “6 ay” sözləri ilə əvəz edilməsini təklif etsə də, bunu işçi qrupu məqsədəuyğun hesab etməyib, çünki 3 ay kifayət qədər böyük müddətdir və ehtiyacı olan şəxs də bu müddətdən tam şəkildə istifadə edə bilər.

Əsas müzakirə predmetindən biri də cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin yaşayış sahəsi ilə təmin olunmasının guya real olmadığı idi. Çıxış edən deputatlar Məlahət Həsənova, Siyavuş Novruzov, Adil Əliyev və başqaları bu məsələni qeyd etməklə daha real normanın yazılmasını təklif etmişlər. Həmin təkliflərə də diqqətlə yanaşılmış və bu məqsədlə 6.1.3-cü maddə yeni redaksiyada verilmişdir. Yəni “mənzil-məişət şəraiti ilə təmin etmək” sözləri “müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə təmin etmək” sözləri ilə əvəz edilib. Həmçinin 10-cu maddənin adında və məzmununda da dəyişiklik edilibdir. Birinci variantda bu, 9-cu maddə idi. 10-cu maddədə bir sıra düzəlişlər edilmişdir. Məsələn, 10.3-cü bənd daha qısa və konkret yazılıb.

Uşaqların tərbiyə və təhsil məsələləri ilə bağlı müddəalar 13.1-ci maddəyə keçirilmişdir. 10.4-cü maddə Cəzaların İcrası Məcəlləsinə uyğunlaşdırılıb. Əli Hüseynovun və Rafael Cəbrayılovun təklifi ilə “cəzaçəkmə müəssisəsinin müdiriyyətinin təqdimatı” sözləri çıxarılıb. Mən deputatların nəzərinə çatdırmaq istərdim ki, bu maddədə söhbət keçmiş məhbusların mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılmasından, onlara ayrıca mənzil ayrılmasından getmir. Söhbət adi, özü də müvəqqəti sığınacaqdan gedir. Hər halda biz Avropanın bu sahədə təcrübəsini öyrənsək, görərik ki, inkişaf etmiş ölkələrin hamısında belə reabilitasiya müəssisələri və müvəqqəti sığınacaqlar, Rusiyada isə “priyutlar” təşkil olunubdur. Bizim ölkə Avropa standartlarına uyğunlaşdıqca qabaqcıl və humanist təcrübəni də mənimsəməlidir.

Deputatlardan Dünyamin Xəlilov və Fuad Muradov azad edilmiş şəxslərə verilən birdəfəlik pul müavinətinin məbləğinin layihədə göstərilməsini təklif etmişlər. Bu məqsədlə 14.1-ci maddədə həmin məbləğ aylıq minimum əmək haqqının 2 misli məbləğində götürülüb. Əlbəttə, bu, şərti rəqəmdir və sizin müzakirənizin predmeti ola bilər. Qeyd etmək lazımdır ki, sosial adaptasiya müddəti ilə bağlı müddəalar ayrıca, 8-ci maddədə nəzərdə tutulub və adaptasiya müddətinin təkrarən 1 ilədək uzadılması təsdiq olunub. Bu da subyektiv halların aradan qaldırılmasına köməklik göstərəcək.

Əsas müzakirə predmetinin biri də məşğulluğun təmini ilə bağlı maddədir. Həmin maddə barədə hörmətli Rəbiyyət Aslanova və başqaları çıxış edərək bildirmişlər ki, bu şəxsləri işlə təmin etməyi özəl sektor qarşısında öhdəlik kimi qoymaq düzgün olmazdı və bu, bazar prinsiplərinə ziddir. Mən bu fikirlə müəyyən mənada razıyam. Lakin burada söhbət məşğulluq haqqında qanunda nəzərdə tutulmuş kvotadan gedir. Həmin kvota bir sıra müəssisələr üzrə 5 faizədək müəyyən olunur və bu iş yerləri sosial müdafiəyə ehtiyacı olan şəxslərə ayrılır. Həmin kateqoriyadan biri də cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərdir. Səhiyyə nazirinin təklifi ilə 12.1-ci maddə sizə təqdim olunan redaksiyada verilib.

Deputat Xəlilovun təklifi ilə 16-cı maddədə “hüquqi və fiziki şəxslər” sözləri “təqsirkar şəxslər” sözləri ilə əvəz olunub. Bəzi deputatlar sosial adaptasiya mərkəzləri ilə bağlı ayrıca maddənin daxil edilməsini təklif edirlər. Bu mərkəzlərin strukturunu, mahiyyətini açıqlamağı məqsədəuyğun sayırlar. İşçi qrupunun fikrincə, bu müəssisələr icra hakimiyyətinin səlahiyyətlərinə daxildir. Qanun layihəsində isə belə mərkəzlərin konseptual baxımdan vacibliyi göstərilir.

Hörmətli Məlahət xanım Həsənova təklif edir ki, “14 yaşadək uşağı olan” sözləri “yetkinlik yaşına çatan uşaqları” sözləri ilə əvəz edək. Mövcud qanunvericilikdə, məsələn, Əmək Məcəlləsində 14 yaşına çatmayan uşaqları olan valideynlər üçün xüsusi status müəyyən olunub. Bir də, 14 yaşına çatmayan uşaqların yaşayış yerləri valideynlərin yaşayış yerləri ilə müəyyənləşir.

Ümumiyyətlə, gördüyünüz kimi, verilən bütün təkliflər diqqətlə araşdırılıb və imkan daxilində nəzərə alınıb. Bu da nəticədə qanun layihəsinin təkmilləşdirilməsinə xidmət edir. Mən bu qanun layihəsi hazırlanarkən bizə yaxından kömək etmiş Sosial qanunvericilik şöbəsinin müdiri Adilə Abasovaya və xüsusi ilə şöbənin məsul işçisi Etibar Məmmədova öz minnətdarlığımı bildirmək istərdim. Bu gün Milli Məclisə işçi qrupunun mütəxəssisləri də dəvət olunublar. Lazım olarsa, onlar da suallara cavab verə bilərlər.

Axırda bir məsələyə də diqqət yetirmək istərdim. Bəzi deputatların çıxışlarında belə fikir səslənirdi ki, bu qanunun bəzi maddələri real deyil. Məsələn, sosial adaptasiya mərkəzlərinin, müvəqqəti yaşayış sahələrinin yaradılması, ya da keçmiş məhbusların sosial adaptasiyası ilə məşğul olan xüsusi icra strukturunun təşkili, onun üçün büdcədən müəyyən miqdarda vəsait ayırmaq lazım olacaq. Bizdə isə 10-100 minlərlə vətəndaşlarımız hələ ki, normal mənzil-məişət şəraitində yaşamır. Sual olunur: belə olan halda penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası üçün əlavə vəsait xərc etmək məqsədəuyğundurmu? Mən bu suala müsbət cavab verərdim, çünki biz azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiya problemlərini bu gün həll etməsək, sabah həmin vəsaitdən qat-qat artıq məbləği residiv törədən və təkrarən islah-əmək müəssisəsinə düşən cinayətkarların saxlanmasına sərf etməli olacağıq. Mən qanuna hörmət edən vətəndaşlarımıza dəyən mənəvi, maddi və fiziki ziyandan danışmıram. Halbuki bu ziyan bəzi hallarda heç bir məbləğlə ölçülə bilməz.

Axı, qanunlar bir və ya iki il üçün yazılmır. Onlar 20, 50 il işləyəcək, onlar keçmişə yox, gələcəyə yönəldilir. Ölkəmizin gələcəyi isə, inanıram, çox nikbin və firavandır. Dövlətimiz getdikcə sosial məsələlərə daha böyük diqqət yetirir və hər kateqoriyadan olan vətəndaşlarımıza özünü cəmiyyətdə tam bərabər hüquqlu şəxs kimi hiss etmək üçün lazımi şərait yaradır. Sizə təqdim edilən qanun layihəsi də həmin humanist məqsədə xidmət edir. Mən qanun layihəsinin aktuallığı və elə qanunların cəmiyyət üçün lazımlığı haqqında uzun danışmaq istəmirəm. İnanıram ki, bu salonda oturan deputatların hamısı həmin həqiqəti çox yaxşı dərk edirlər. Ona görə də, xahiş edirəm, qanun layihəsini yenə də nəzərdən keçirək və ikinci oxunuşda qəbul edək. Diqqətinizə görə çox sağ olun.

Sədrlik edən. Elmira xanım, geniş və ətraflı məruzəyə görə sağ olun. Bu qanun layihəsi digər komissiyalarda – İnsan hüquqları daimi komissiyasında və Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri daimi komissiyasında da müzakirə olunub. Əli müəllim, Sizin sözünüz varmı? Rəbiyyət xanım?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən Biz müzakirəyə keçməzdən əvvəl ikinci oxunuşun tələbinə uyğun olaraq qanun layihəsini əsas kimi qəbul etməliyik. Xahiş edirəm, münasibətinizi bildirin.

Səsvermənin nəticələri (saat 17.38 dəq.)

Lehinə 88
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 88
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, sağ olun. Müzakirələrə başlayırıq. Fazil Mustafayev.

F. Mustafayev. Çox sağ olun. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Mən bu məsələ ilə bağlı çıxış etmək istəmirdim, amma komissiyada qanun layihəsi ilə bağlı bir çox iradlarımı bildirmişdim. Amma görünür, bizdə, komissiyada səslənən təkliflərin nəzərə alınması tam təkmilləşdirilməyib. Bu baxımdan biz geniş iclasda öz fikirlərimizi təkrar etməyə çalışırıq. Bu sahədə çox ciddi işlər görülməlidir. Əgər böyük islahatlar keçirilirsə, penitensiar müəssisələrdə məhbusların yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində müsbət irəliləyişlər olduğunu qeyd etməklə yanaşı, məhbusların bu müəssisələrdən azad olunduqdan sonra yaşayacaqları problemlərin dövlət tərəfindən düşünülməsi, onların həlli yollarının axtarılması müsbət meyil kimi qiymətləndirilməlidir.

Mən konkret maddələr üzrə fikirlərimi bildirmək istəyirəm. 1.0.3-cü maddədə verilir: “sosial mühitə uyğunlaşması (o cümlədən məşğulluğun...)”. Məncə, mötərizənin buradan götürülməsi vacibdir. Bu maddədə çox yerlər gedəcəkdi, yəni “müvəqqəti yaşayış yerləri” yazmaq olardı. “Müvəqqəti yaşayış sahəsi”, məncə, mənanı ehtiva etmir, çünki “sahə” sözündə bir konkretlik var. Müvafiq icra orqanlarını konkretliyə sürükləmək olmaz. “Müvəqqəti yaşayış yerləri” kimi işlənməsi daha məqsədəuyğun olardı.

5.2-ci maddədə göstərilir: “yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının qorunması üzrə komissiyalar, təhsil və tibb müəssisələri”... Mən hesab edirəm ki, burada mütləq dövlət təhsil və tibb müəssisələri nəzərdə tutulmalıdır, çünki özəl müəssisələrə bunu təbliğ etmək öndəki qanunlarda olduğu kimi, özəl mülkiyyətin mahiyyətini ya anlamamaqdan, ya da bu mahiyyətin üzərindən sükutla keçməkdən irəli gəlir. Özəl mülkiyyətin bu cür hökm altında saxlanması doğru deyil.

6-cı maddənin adının dəyişdirilməsini təklif edirəm. “Cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlər” əvəzinə “Cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslər üçün həyata keçirilən adaptasiya tədbirləri” mənanı daha dəqiq ifadə edir.

6.1.5-ci maddədə “...digər lazımi sənədlərlə təmin etmək”. Məncə, həbsdən azad olunmuş şəxs üçün şəxsiyyəti təsdiq edən və digər sənədlərin lazım olub-olmadığını kimsə müəyyənləşdirməməlidir və o özü hansı sənədi almaq lazımdırsa, onu almaqda çətinlik çəkməməlidir.

10-cu maddənin adında bir məsələni qeyd etmək istəyirəm. “Cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin” sözlərindən sonra “müvəqqəti” sözünün əlavə olunmasını təklif edirəm. Müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə təmin olunmalıdır, çünki daimi yaşayış sahəsi mükəlləfiyyətini icra strukturlarının öhdəsinə qoymaqla ciddi problemlərlə rastlaşa bilərik.

11-ci maddədə, hesab edirəm ki, idarə, müəssisə və təşkilatlar bu şəxslərə sosial müdafiəyə xüsusi ehtiyacı olan və işə düzəltməkdə çətinlik çəkən vətəndaşlar üçün kvotalaşdırılmış iş yerləri üzrə münasib işlə təmin etməlidirlər. Yenə də kvota məsələsinə bir də baxmaq lazımdır. Burada stimul formasını tapmaq lazımdır. Müəyyən dərəcədə vergidən azad etmək yolu da mümkündür. Filan qədər cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxsi işlə təmin edənin vergi yükünün bu qədər azaldılması, ya başqa stimullaşdırma yolu seçmək kvotalaşdırmadan daha faydalıdır. Məncə, həmin yerlərdən azad olunmuş şəxsləri işlə təmin etmək hamının marağına uyğun olacaqdır.

Sonra, 12.3-cü maddə də, hesab edirəm ki, cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxs stasionar müalicədən imtina etdikdə könüllülük prinsipi əsas götürülməlidir. Ona görə də burada “…könüllü olaraq stasionar müalicədən imtina etdikdə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada məcburi hospitalizasiya olunurlar” yazmaq daha məqsədəuyğun olar. Mənim başqa iradlarım da var, vaxtı çox almaq istəmirəm. Hesab edirəm ki, bu texniki dəyişikliklər edilsə, qanun layihəsini qəbul etmək olar. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Lalə Abbasova.

L. Abbasova. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Mən də bu gün müzakirəmizə verilən bu qanun layihəsini çox humanist və cəmiyyət üçün əhəmiyyətli layihə hesab edirəm. Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin cəmiyyətə sosial adaptasiyası haqqında qanunun qəbul olunmasına tərəfdaram. Hər insanın cəmiyyətdə əhəmiyyətli və lazımlı olması üçün belə qanunların tətbiqi çox vacibdir. Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkən insanlar müxtəlif peşə sahibləridirlər və onların arasında öz işini, peşəsini layiqincə bacaran mütəxəssislər də var. Onların vaxtında işlə təmin edilməsi bu insanların həm psixoloji durumuna müsbət təsir göstərir, həm də onların yenidən cəmiyyət üçün lazımlı olmalarına təkan verir.

Bu gün insan həyatından söhbət gedən hər bir məsələyə ciddi yanaşmalı, sivil bir cəmiyyət yaratmaq üçün belə layihələr üzərində çox düşünməliyik. Bu mövqeyə nəzərdə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin anım günü ilə əlaqədar millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə amnistiya haqqında qərar qəbul etdik. İnanıram ki, belə qərarlar çox olacaq. Ona görə də belə bir qanunun qəbul olunması vacibdir. Mən də bu qanunu dəstəkləyirəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Ülvi Quliyev.

Ü. Quliyev. Sağ olun. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Mən də bu qanun layihəsi ilə bağlı bəzi təkliflərimi nəzərinizə çatdırmaq istərdim. Əvvəla, qeyd edim ki, bu qanunun təyinatı və əsas ideyası cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin problemsiz, ağrısız ictimaiyyətə qovuşmasına, onun adaptasiyasına yardım etməkdən ibarətdir. Buna görə də mən belə fikirləşirəm ki, bu qanunun təsir dairəsinin məhdudlaşdırılmasına yol vermək olmaz. Layihədə isə bu, yalnız cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərlə qapanır. Mən təklif edərdim ki, istər qanunun adında, istərsə də digər müddəalarda “cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslər” əvəzinə “penitensiar müəssisələrdən azad edilmiş şəxslər” anlayışı yazılsın. Bu anlayışı dəyişdikdə biz cəzasını çəkib qurtarmış şəxslərə də bunu şamil etmiş olardıq.

Digər bir məqama da toxunmaq istərdim. 3.1-ci maddə qanunun tətbiqi dairəsi ilə bağlıdır. İstəyərdim ki, bu müddəa cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərə yox, həmçinin sosial adaptasiyaya ehtiyacı olan və könüllülük əsasında qeydiyyata alınmış şəxslərə də şamil edilsin.

Bundan başqa, 4-cü maddədə prinsiplər göstərilmişdir. Mən hesab edirəm ki, burada ünvanlılıq və məxfilik prinsiplərinə ehtiyac yoxdur. Ona görə ki, ünvanlılıq prinsipi özü könüllülükdən, yəni könüllülük prinsipindən doğan bir prinsipdir. Könüllülüyün özü adaptasiyanın ünvanlılığını şərtləndirir. Burada məxfilik prinsipinə ehtiyac olmaması onunla izah olunur ki, qanunun tənzimlədiyi spesifik münasibətlərin xarakteri onların məxfi saxlanılmasını heç cür tələb etmir. Burada prinsiplərdən biri də sosial ədalət prinsipidir. Təklif edərdim ki, “sosial ədalət prinsipi” “bərabərlik prinsipi” ilə əvəz olunsun, çünki “ədalət” sözünün özündə bir subyektivlik elementi var. “Bərabərlik prinsipi” isə daha çox hüquqi termindir.

Bundan başqa, hörmətli Elmira xanım bu məqama toxundu. Mən bir daha həmin məsələyə qayıtmaq istəyərdim. Maddə 5.3-də göstərilib ki, sosial adaptasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsində bələdiyyələrin, fiziki və hüquqi şəxslərin, qeyri-hökumət təşkilatlarının könüllülük əsasında iştirakı təsbit olunur.

Digər tərəfdən isə maddə 11.1-də idarə, müəssisə və təşkilatların cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş kvotalaşdırılmış iş yerləri üzrə münasib işlə təmin edilməsindən söhbət gedir. Mən təklif edərdim ki, burada yaranmış ziddiyyət aradan qaldırılsın, çünki kvotalaşdırmanın kim tərəfindən, hansı meyarlar, normativ-hüquqi aktlar əsasında keçirilməsi bilinmir. Nəzərə almaq lazımdır ki, icra hakimiyyəti orqanlarının bu tipli qərarlarının bütün xüsusi mülkiyyət hüququ əsasında yaradılan qurumlar üçün imperativ və ya direktiv xarakter daşıdığını iddia etmək dövlətin hüquqi siyasətinə, Konstitusiyamıza, qüvvədə olan mülki qanunvericiliyə, sahibkarlıq haqqında indiyə qədər qəbul elədiyimiz digər normativ-hüquqi aktlara da heç cür uyğun gəlmir.

Digər bir məqamı da qeyd etmək istərdim. Maddə 8.1-də göstərilib ki, adaptasiya müddəti 1 ildir. 8.2-də isə göstərilir ki, bir müddət şəxs cəza çəkməkdən azad olunduqdan sonra hesablanılır. Təklif edərdim ki, azad olunduqdan sonra yox, qeydiyyata düşdükdən sonra bu müddət hesablansın.

Bundan başqa, mən bir də 12-ci maddəyə fikrinizi yönəltmək istəyərdim. Burada cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin tibbi yardım məsələsinə toxunulur. Mən fikirləşirəm ki, burada cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərlə azadlıqda olan şəxslərə tibbi yardım arasında heç bir fərq göstərilmir. Ümumiyyətlə, tibbi yardım almaq hüququ həm Konstitusiyada, həm də səhiyyə haqqında qanunda təsbit edilib. Ona görə də sahəvi qanunda bunun təkrarlanmasına heç bir ehtiyac görmürəm. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Hörmətli deputatlar, bir məsələni diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm. Bizim bugünkü iclasımızda rəsmi qonaqlarımız iştirak edirlər. İstəyirəm onları sizə təqdim edim. Sənan Kərimov, Azərbaycan Respublikası səhiyyə nazirinin müavini. Natiq Məmmədov, Azərbaycan Respublikası əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavini. Musa Hümbətov, Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Penitensiar Xidmətinin qərargah rəisi. Bağır Bağırov, Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi İctimai Təhlükəsizlik Baş İdarəsinin rəis müavini. Əgər kimin nə sualı olsa, bu rəsmi şəxslərə müraciət edə bilərsiniz. İlham Məmmədov, buyurun.

İ. Məmmədov. Çox sağ olun, Ziyafət müəllim. Hörmətli deputat həmkarlarım, biz Sosial siyasət daimi komissiyasında bu məsələni müzakirə edərkən fikirlərimizi, təkliflərimizi, iradlarımızı bildirmişik. Bilirsiniz ki, bu komissiyada müzakirə olunan məsələlər həmişə ictimaiyyətin geniş diqqətində olur və maliyyə tutumlu olduğu üçün bizim komissiyada bu məsələlər ciddi müzakirələrdən keçir.

Mənim çıxış etməkdə bir məqsədim var. Bir faktı nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm. Onsuz da dövlətimiz Azərbaycan Respublikası Cəzaların İcrası Məcəlləsi və digər qanunvericilik aktları ilə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərə yardım göstərir. Ancaq bu gün penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında qanunu qəbul etsək, həmin aktı daha da qüvvətləndirmiş və dolğun etmiş olarıq. Bunu həm qanunvericilik bazamızın zənginləşməsinə, güclənməsinə, həm də dövlətimizin hər bir vətəndaşa, istər cəzaçəkmə müəssisəsində olsun, istərsə də bu müəssisədən azad ediləndən sonra daim diqqət və qayğısının göstəricisi kimi qəbul edərdim.

Nəzərinizə çatdırım ki, bu qanun layihəsi birinci oxunuşda qəbul edilən zaman mən Türkiyə Respublikasında idim. Biz orada sosial xidmət müəssisələri ilə tanış olurduq. Mənim diqqətimi cəlb edən ən vacib məsələlərdən biri məhz orada sosial adaptasiya mərkəzlərinin, xüsusən də qadınlar üçün sosial adaptasiya mərkəzlərinin olması idi. Xahiş etdim və bizi həmin müəssisəyə apardılar. Həmin mərkəzlər cəzaçəkmə müəssisələrindən azad edilmiş qadınlar üçün yox, ümumiyyətlə, həyatın müxtəlif əzab-əziyyətlərinə düçar olmuş, psixoloji və sosial durumları ağır olan qadınların müvəqqəti sığınacaq yeri kimi nəzərdə tutulubdur. Mən deyərəm ki, onların sosial xidmətlərinin təşkilində üstünlük məhz belə müəssisələrə verilir. Qanun layihəsinin 6-cı maddəsi müzakirə predmeti olacaq bir maddədir. Yəni cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlərdə sosial adaptasiya mərkəzlərinin yaradılması nəzərdə tutulur. Hesab edirəm ki, bu qanunu qəbul etməklə növbəti maliyyə ilində icra strukturunun nəzarəti altında belə adaptasiya mərkəzlərinin yaradılmasına kömək və yardım etmiş olardıq. Əlbəttə, sosial adaptasiya mərkəzlərində ən önəmli yeri məhz cəzaçəkmə müəssisələrindən azad edilmiş insanların müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə təmin olunması tutur. Biz bilirik ki, bundan əvvəl qəbul etdiyimiz “Gənclər siyasəti haqqında” Qanuna etdiyimiz düzəlişdə, habelə cəzaçəkmə müəssisəsindən azad edilmiş gənclərin sosial adaptasiyası üçün tədbirlər həyata keçirilir. Bunu nəzərə alaraq qanun layihəsinin qəbul olunmasını hörmətli deputat həmkarlarımdan xahiş edirəm. Diqqətinizə görə minnətdaram.

Sədrlik edən. Sağ olun. Ərəstun Cavadov.

Ə. Cavadov. Sağ olun. Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! Hazırda müzakirəyə çıxarılmış Penitensiar müəssisələrdə cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında qanun layihəsinin mahiyyətindən görünür ki, bu qanun gələcəkdə həbsxanalardan azad edilmiş şəxslərin sosial mühitə uyğunlaşması kimi məsələlərin həll edilməsinə yönəlib. Belə ki, cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin hazırkı sosial mühitə uyğunlaşmaları onların iş və müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə təmin edilməsi, onların peşə hazırlığının təşkili və onlara tibbi yardım göstərilməsi yaşadığımız gündəlik həyatda öz həllini gözləyən vacib məsələlərdəndir.

Hamımıza məlumdur ki, cəzadan azad edilmiş şəxsləri bir çox hallarda işə götürməkdən imtina edirlər. Əlbəttə, bu qanun layihəsində nəzərdə tutulan müddəalar yuxarıda qeyd etdiyim problemlərin qismən də olsa həllinə imkan yaradacaq. Lakin bir məsələni vurğulamaq istərdim. Cəzaçəkmədən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlər mexanizminin özü qanun layihəsində çox da geniş şəkildə açıqlanmamışdır. Hesab edirəm ki, bu sahədə keçirilən tədbirlərin konkret olaraq hansı dövlət orqanları və ya müəssisələri tərəfindən həyata keçirilməsi qanun layihəsində göstərilməlidir. Elə olarsa, bu, qanunun gələcəkdə daha işlək olmasına imkan verəcəkdir.

Eyni zamanda, qanun layihəsinin 14.1-ci maddəsində cəzaçəkmədən azad edilmiş tibbi və sosial yardıma ehtiyacı olan şəxslərin minimum aylıq əmək haqqının iki misli məbləğində birdəfəlik müavinətin verilməsi qeyd olunub. Hesab edirəm ki, bu maddədə qeyd edilən müavinətin məbləği çox azdır və həmin məbləğ minimum əmək haqqının ən azı 4 misli qədər və ya daha çox artırılmalıdır. Yuxarıda qeyd etdiyim təklifləri əsas tutaraq bu qanun layihəsinin qəbul edilməsinə səs verəcəyəm. Diqqətinizə görə sağ olun.

Sədrlik edən. Çox üzr istəyirəm, Əhməd müəllimə söz verirəm, sonra qərargah rəisi Musa müəllim danışacaq. Sonra isə müzakirələri yekunlaşdırarıq.

Ə. Vəliyev. Hörmətli millət vəkilləri, mən danışmayacaqdım, təəssüflər olsun ki, keçən dəfə təklif etdiyim fikir qanun layihəsində öz əksini tapmayıb. Ona görə həmin fikirlərimi ikinci dəfə səsləndirməyə məcbur oldum. Hamınız gözəl bilirsiniz ki, cəzaçəkmədən azad olunmuş şəxslərin sosial adaptasiyası, onların normal həyata qayıtması üçün təhsil müəssisələrinin rolu əvəzsizdir. Təəssüf edirəm ki, bu qanun layihəsində müəyyən məsələlər buraxılmışdır.

13-cü maddənin 2-ci hissəsində cəzaçəkmədən azad edilmiş şəxslərin təhsilinin və peşə hazırlığının təşkili ilə bağlı deyilir: “Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı cəzaçəkmədən azad edilmiş şəxslərin orta peşə-ixtisas və texniki-peşə təhsili, habelə qısamüddətli peşə hazırlığı kursları vasitəsi ilə peşələrə yiyələnmələrinə şərait yaradır”. Mən keçən dəfə də qeyd etdim. Bu maddədə, birinci, “orta peşə-ixtisas təhsili” sözlərinin yazılmasını düzgün hesab etmirəm. Hamınız bilirsiniz ki, orta peşə-ixtisas təhsili ilə bağlı qəbulu Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası aparır. Ona görə də onların hansına isə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən kömək olunması, mənə elə gəlir ki, məzmunsuzdur.

İkinci, təhsil alan tələbələrin cəzaçəkmədən azad olunduqdan sonra təhsil müəssisələrində yenidən təhsillərinin davam etdirilməsi məsələsi burada öz əksini tapsa, çox yaxşı olardı. Təhsil aldığı müddətdə müəyyən bir hadisə törədən tələbə bir-iki il oxuyubsa, cinayət törətdikdə, məhkəmə, prokurorluq, polis orqanlarında onun işi üzrə istintaq getdiyi halda məktub göndərirlər, təhsil müəssisələri isə həmin tələbəni tələbələr sırasından xaric edir. İstintaq başa çatdıqdan sonra cəza alırlar və cəza çəkməkdən azad olunduqdan sonra onların təhsil müəssisəsinə bərpası ilə bağlı məsələ, hesab edirəm ki, qanunda öz əksini tapsa, çox yaxşıdır. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm.

Sədrlik edən. Hörmətli deputatlar, bayaq qeyd etdim, iclasda rəsmi qonaqlar iştirak edirlər. Musa Hümbətova söz verirəm. Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Penitensiar Xidmətinin qərargah rəisi. Musa müəllim, qısa olaraq, hörmətli deputatların qaldırdıqları məsələlərə münasibətinizi bildirin.

M. Hümbətov, Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi Penitensiar Xidmətinin qərargah rəisi.

Hörmətli sədarət, hörmətli millət vəkilləri! İlk növbədə qeyd etmək istərdim ki, qanun layihəsi müxtəlif əsaslarla cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərə dövlət tərəfindən göstərilən mükəmməl və əsaslı qayğının təcəssümüdür. Sosial dəstəyə ehtiyacı olan belə şəxslərə belə qayğı göstərilməsi gələcəkdə onların yeni cinayətlər törətməsinin qarşısını almaq, onlara azad cəmiyyətə normal uyğunlaşmaqda kömək etmək məqsədi daşıyır. Beynəlxalq təcrübəyə, Avropa Şurasının tövsiyələrinə əsaslanmaqla hazırlanmış qanun layihəsi ikinci oxunuşa daha təkmil şəkildə təqdim olunmuş, hörmətli deputatların təklifləri nəzərə alınmışdır. Qanunun qəbul olunmasında cəzanı icra edən penitensiar müəssisənin müdiriyyəti, həmçinin məhkumlarımız da çox maraqlıdırlar. Məhz belə qanun islah yoluna qədəm qoymuş, lakin azad cəmiyyətdə müəyyən problemlərlə üzləşə bilən şəxslərə kömək məqsədi daşıyır. Hesab edirəm ki, qanunun vacibliyi və əhəmiyyəti nəzərə alınmaqla müsbət qəbul olunacaq, hörmətli deputatlarımız buna səs verəcəklər.

Burada Əhməd müəllimin dediyi fikirlə əlaqədar demək istərdim ki, ümumiyyətlə, artıq cəza çəkən şəxslərin peşə-ixtisas müəssisələrinə qəbul olunması məsələsi üzrə iş gedir. Ötən il Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının təşəbbüsü ilə islah müəssisəsindən 7 gənc şəxs belə məktəbə qəbul edilib. Onların təhsili təşkil olunub. Yəni artıq belə bir praktika var. Məhz bu maddənin belə verilməsi, doğrudan da, önəmlidir. Bundan başqa, hər hansı bir şəxsin, yəni ali təhsil alan şəxsin gələcəkdə öz təhsilini qiyabi şəkildə davam etdirməsi ilə əlaqədar artıq danışıqlar aparılıb. Hesab edirəm ki, məsələ tezliklə həllini tapacaqdır. Mən burada səsləndirilən bütün təkliflərə hörmətlə yanaşmaqla, millət vəkillərini bu qanunun vacibliyinə və əhəmiyyətinə vararaq, layihəyə səs verməyə çağırıram.

Sədrlik edən. Təşəkkür edirəm. Elmira xanım, qısaca olaraq deyilən irad və təkliflərə münasibətinizi bildirin. İkinci və üçüncü oxunuşlar arasında müəyyən qədər vaxt olacaq ki, deyilən irad və təklifləri nəzərə alasınız.

E. Axundova. Çox sağ olun. Bəli, mən də demək istəyirəm ki, bütün təkliflərə diqqətlə yanaşılacaq. Çox maraqlı təkliflər var. Fazil Mustafayev 10-cu maddənin adı ilə bağlı dedi ki, “cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin yaşayış sahəsi ilə təmin olunması” sözlərini “müvəqqəti yaşayış sahəsi ilə əvəz olunması” ilə əvəz eləyək. Biz belə də fikirləşmişdik. Özümüz sonra bu sözü çıxardıq. Nəyə görə? Nəzərinizə çatdırım ki, 10.1-ci və 10.4-cü maddələrdə söhbət daimi yaşayışdan gedir. İnsan cəza müəssisəsindən qayıtdıqdan sonra daimi yaşayış yerlərinə qeydiyyatdan söhbət gedir. Qocaların və əlil qadınların da əlillər evlərinə göndərilməsi daimi yaşayış yeri deməkdir. Ona görə “müvəqqəti” sözünü çıxardıq.

Sonra, 11.1-ci maddədə Fazil müəllim təklif eləyir ki, kvota məsələsinin əvəzinə nə isə “stimullaşdırma” sözünü yazaq. Mən də düşünmüşəm, bu barədə çoxlu müzakirələr də aparmışıq. Bu, maraqlı fikirdir. Cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxsləri işə qəbul etmək istəyən müəssisələr üçün liberallaşdırma etmək, onları vergilərdən azad etmək olar. Amma bunlar daha konkret məsələlərdir. Bunları biz qanuna yaza bilmərik. Bunlar icra hakimiyyətinin səlahiyyətlərində olan məsələlərdir.

Bir-iki məsələyə də toxunmaq istəyirəm. Misal üçün, Ərəstun müəllim deyir ki, burada mexanizm dəqiq deyil və bu işlərlə məşğul olacaq xüsusi orqan yazılmayıb. Mən nəzərinizə çatdırmaq istərdim. 5.4-cü maddədə yazmışıq: “Cəza çəkməkdən azad edilmiş şəxslərin sosial adaptasiyası sahəsindəki fəaliyyəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən əlaqələndirilir”. Bu da o deməkdir ki, gələcəkdə bizim icra strukturlarımızda xüsusi orqan yaradılacaq. Misal üçün, ünvanlı sosial yardım haqqında vaxtı ilə qanun qəbul elədik, sonra xüsusi orqan yaratdıq. Mən hesab edirəm ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin nəzdində və ya müstəqil qurum kimi belə bir idarəmi, xüsusi şöbəmi bu işlərlə məşğul olacaq. Ümumiyyətlə, bir sıra maraqlı təkliflər səsləndi. Əhməd müəllimə də xatırlatmaq istərdim, burada “orta peşə-ixtisas” sözlərini ona görə saxladıq ki, söhbət imtahanlardan getmir. Sadəcə, icra hakimiyyəti bu kateqoriyadan olan insanlara müvafiq şərait yaradacaqmı, kurslar təşkil edəcəkmi, bunları konkretləşdirmək olmaz. Ümumiyyətlə, mən hesab edirəm ki, ikinci oxunuşda qanun layihəsini qəbul etmək olar. Üçüncü oxunuşda təklif və iradlar nəzərə alınacaq.

Sədrlik edən. Çox sağ olun, təşəkkür edirəm. Nə təklif var?

Yerdən. (Eşidilmir.)

Sədrlik edən. Hörmətli deputatlar, bildiyiniz kimi, bu qanun layihəsində fəsillər və bölmələr yoxdur, layihə maddələrdən ibarətdir. Ona görə etiraz eləmirsinizsə, 16 maddəni qruplaşdıraq və səsverməni keçirək. 1-5-ci maddələrə münasibətinizi bildirin, xahiş edirəm.

Səsvermənin nəticələri (saat 18.06 dəq.)
Lehinə 99
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 1
İştirak edir 100
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, sağ olun.

6-11-ci maddələrə münasibət bildirin, xahiş edirəm.

Səsvermənin nəticələri (saat 18.06 dəq.)
Lehinə 98
Əleyhinə 1
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 99
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, sağ olun.

12-16-cı maddələrə münasibət bildirin.

Səsvermənin nəticələri (saat 18.07 dəq.)

Lehinə 95
Əleyhinə 0
Bitərəf 1
Səs vermədi 0
İştirak edir 96
Nəticə: qəbul edildi
Qəbul edildi, sağ olun.

Qanun layihəsinə ikinci oxunuşda bütövlükdə münasibət bildirməyinizi xahiş edirəm.

Səsvermənin nəticələri (saat 18.07 dəq.)

Lehinə 94
Əleyhinə 0
Bitərəf 0
Səs vermədi 0
İştirak edir 94
Nəticə: qəbul edildi

Qəbul edildi, sağ olun. Bununla iclasımız başa çatır.