Sonra Spiker iyulun 12-dən etibarən Ermənistanın Azərbaycanla sərhəddində - Tovuz rayonu istiqamətində gedən döyüşlərdə  şəhid olan  əsgər  və zabitlərimizin  ruhunun bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsini təklif etdi.  Millət  vəkilləri  Vətən uğrunda  canlarından keçən  12 igid şəhidimizin ruhunu ehtiramla  yad  etdilər. 

Daha sonra Sədr Sahibə Qafarova dünən vəfat edən millət vəkili, Milli Məclisin Hesablayıcı komissiyasının sədri Fəttah Heydərovun həyat yoluna qısa nəzər saldı.  Onun tanınmış ictimai-siyasi və dövlət xadimi, Respublika Ağsaqqallar Şurasının  Sədri  kimi fəaliyyətindən, dövlət siyasətinin dəstəklənməsi və təbliği sahəsində  gördüyü işlərdən söz açdı.  

 Spikerin çıxışından sonra Fəttah Heydərovun əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi.  

Gündəliyin təsdiqindən sonra məsələlərin müzakirəsinə başlanıldı.  Sahibə Qafarova bildirdi ki, iclasın gündəliyinə daxil edilən ilk  3 məsələ  2020-ci il dövlət  büdcəsinə  və büdcə  sisteminə daxil edilən sənədlərdəki dəyişikliklərlə bağlıdır və ölkə Prezidentinin   bir məktubu ilə Milli Məclisə daxil olmuşdur.  Spiker vurğuladı ki, koronavirus  pandemiyasının  ölkə iqtisadiyyatına  təsirləri, dünya  bazarında  neftin qiymətinin aşağı düşməsi  dövlət  büdcəsinə yenidən baxılmasını zəruri  edib. 

Bundan sonra İqtisadi  siyasət, sənaye  və sahibkarlıq  komitəsinin sədri  Tahir  Mirkişili  “Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il dövlət büdcəsi haqqında” qanuna dəyişikliklər edilməsi barədə” sənədi  birinci  oxunuşda təqdim etdi. Komitə  sədri  qeyd  etdi ki, yeni növ koronavirus infeksiyasının (COVİD-19) dünyada sürətlə yayılması qlobal iqtisadiyyatda neqativ meyllərin artmasına, dünya enerji və səhm bazarlarında kəskin dalğalanmalara səbəb olmuşdur. İstər  dünyada, istərsə də ölkəmizdə iqtisadi şərtlər kifayət qədər dəyişib. Cari ilin mart ayından başlayaraq COVİD-19 infeksiyasının yayılmasının qarşısının alınması məqsədilə tətbiq edilən xüsusi karantin rejimi və sosial təcrid tədbirləri ölkədə işgüzar fəallığın və artım sürətinin zəifləməsinə səbəb olub, iqtisadiyyatın əksər sahələrinin inkişafına mənfi təsir göstərib. Ölkədə iqtisadi aktivliyin zəifləməsi nəticəsində qeyri-neft gəlirlərinin azalması və digər maliyyələşmə mənbələrinin daralması dövlət büdcəsinin icrasında ahəngdarlığın, gəlirlər və xərclər arasında tarazlığın pozulması təhlükəsini yaradıb. Pandemiyanın diktə etdiyi keyfiyyətcə yeni sosial və iqtisadi davranış mühitinin xüsusiyyətləri, səhiyyə sahəsinin artan ehtiyacları, əhalinin həssas sosial qruplarına, dövlət şirkətlərinə, sahibkarlıq subyektlərinə, kiçik və orta biznesə dövlət dəstəyinin göstərilməsinin davam etdirilməsi, ölkənin müdafiə qabiliyyətinin və təhlükəsizliyinin daha da artırılması və digər dövlət ehtiyaclarının təmin edilməsi dövlət büdcəsinin xərclərinin artırılması ilə bağlı yeni çağırışları formalaşdırır.  Komitə  sədri bildirdi ki,  sadalanan səbəblərə görə 2020-ci il dövlət büdcəsinə dəyişiklik edilməsi, dürüstləşmələrə gedilməsinə ehtiyac yaranıb. Yeni çağırışlar kontekstində dövlət büdcəsinin xərcləri üzrə yeni tələbatlar ortaya çıxıb. Gəlir və xərclər arasında tarazlığı təmin etmək məqsədi ilə büdcə qaydasının 2022-ci yanvarın 1-dək dayandırılması qərara alınıb.

Sonra  iclasda  iştirak  edən maliyyə naziri Samir Şərifov büdcə layihəsinə təklif edilən dəyişikliklər və  azalmaların həcmi barədə geniş məlumat verdi.  Bildirildi ki, cari il üçün yenilənmiş makroiqtisadi proqnozlar əsas götürülməklə aparılmış hesablamalar əsasında 2020-ci il dövlət büdcəsinin dürüstləşdirilmiş gəlirləri 24124,0 milyon manat nəzərdə tutulur ki, bu da ÜDM-in 35,3 faizi həcmindədir. Pandemiyanın təsirlərinə baxmayaraq dövlət büdcəsinin icrasında müsbət dinamika müşahidə olunub. Yaranan profisit 58 milyon proqnozlaşdırılırdı,  amma 292 milyon manat profisit yaranıb. Büdcə xərcləri 107 milyon manat artıq icra edilib. 6 ay ərzində dövlət büdcəsinin xərcləri 11 milyard 731 milyon manat icra olunub. Xərclərin icrasında hər hansı geriləmə olmayıb. Nazir ÜDM-nin azalmasının 5 faizdən az olmayacağını proqnozlaşdırdıqlarını bildirdi. Qeyd  olundu ki, iqtisadiyyatın əksər sektorlarında geriləmələr müşahidə olunur. İcmal büdcənin kəsiri 8 milyard 436 milyon manat təşkil edəcək. Dövlət büdcəsindən dəstək proqramlarının həyata keçirilməsi üçün 600 milyon manat vəsait ayrılıb.  Yenidən baxılma ilə təsdiq olunmuş dövlət büdcəsinin vergi və rüsumlar üzrə, habelə dövlət büdcəsindən maliyyələşən təşkilatların büdcədənkənar daxilolmaları 890,5 milyon manat məbləğində azaldılır, Dövlət Neft Fondunun dövlət büdcəsinə transferti və dövlət büdcəsinin digər daxilomaları müvafiq olaraq 850 milyon manat  artırılır. 2020-ci il dövlət büdcəsinin dürüstləşdirilmiş xərcləri 27492,2 milyon manat təşkil edəcək. Daxili bazarda istiqrazların yerləşdirilməsi üçün 190 milyon manat məbləğində vəsait nəzərdə tutulur.

Nazir çıxışında  bildirdi ki, Prezident İlham Əliyev tərəfindən vaxtında qəbul edilmiş qərarlar iqtisadiyyatda baş verəcək mənfi halların qarşısını alıb. Yaranmış sosial-iqtisadi vəziyyətin problemlərindən biri onun qeyri-müəyyənliyidir. Bu gün dünyada heç kim deyə bilməz ki, pandemiya nə qədər davam edəcək və insanların həyat tərzinə nə kimi təsir edəcək. Hökumət bu fikirdədir ki, iqtisadiyyatda çevik maliyyə buferləri yaradılsın və yarana biləcək təhdidlərin qarşısı alınsınn. Həmin düzəlişlər edilərkən ölkəmizdə artan xərclərinin makroiqtisadi sabitliyə xələl gətirilməməsi məsələsi də nəzərə alınıb. Dövlətimiz bu həssas dönəmdə  sərəncamında olan bütün ehtiyatlardan istifadə edir. ƏƏSMN yanında Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun əvvəlki illərdən qalma ehtiyatlarından da istifadə olunur. 

Gəlirlərin azalmasına neftin qiymətinin  də  təsirləri  açıqlandı. Büdcənin gəlirlərinin hesablanması üçün büdcədə nəzərdə tutulan 55 dollar buna səbəb olur. Azərbaycanın dövlət büdcəsində növbəti 6 ay üçün neftin bir barelinin qiyməti 35 ABŞ dollarından götürülür. 

Samir  Şərifov çıxışında pandemiyanın yaratdığı bu həssas dövrü Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə xalqımızın arxada qoyacağına və yenidən inamla öz inkişaf yoluna davam edəcəyinə əminliyini ifadə etdi.

Sonra  Milli Məclisin Regional  məsələlər  komitəsinin sədri Siyavuş Novruzov, Elm və təhsil komitəsinin  sədri Bəxtiyar Əliyev, deputatlardan Erkin Qədirli, Fazil Mustafa, Azər Badamov, Əli Məsimli, Aydln Mirzəzadə, Musa Qasımlı, Fəzail Ağamalı 2020-ci il  büdcə layihəsinə dəyişikliklərlə bağlı fikirlərini açıqladılar. 

Sənəd  birinci oxunuşda  səsə  qoyularaq  qəbul edildi. 

Sonra  Tahir  Mirkişili  “Sosial təminat və müdafiəni həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın (qurumun) 2020-ci il büdcəsi haqqında” qanuna dəyişiklik edilməsi barədə qanun layihəsiinə dair  məlumat verdi. Bildirildi ki,  təqdim olunmuş sənədə görə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi və Dövlət  Sosial Müdafiə Fondunun gəlirləri və xərcləri 4 milyard 785 milyon manat təklif olunur.  Burada 41 milyon manat azalma müşahidə olunsa da, ilin əvvəlindən Fondun  hesabında formalaşan  191 milyon manat vəsait qalığı ilə birlikdə sosial müdafiə və sosial təminat üzrə maliyyə dəstəyinin davam etdirilməsi üçün 238 milyon manat vəsaitin ayrılması gözlənilir. 

Əmək və  sosial siyasət  komitəsinin  sədri  Musa Quliyev sənədlə bağlı fikirlərini açıqlayaraq bildirdi ki,  sosial  müdafiə büdcəsindəki 0,8 faizlik cüzi azalma  ilin sonuna qədər vətəndaşların  sosial müdafiə  ödənişlərinə təsirsiz olacaq.  

İclasda  iştirak edən Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi naziri Sahil Babayev qanun layihəsi ilə bağlı fikirlərini bildirdi. Nazir  dövlət  tərəfindən əhalinin sosial  müdafiəsinin  gücləndirilməsi,  vətəndaşların sosial rifah halının yaxşılaşdırılması  sahəsində ardıcıl və məqsədyönlü  şəkildə  həyata  keçirilən tədbirlərdən söz açdı. 2020-ci ilin birinci  yarımilliyi üçün Nazirliyin və Fondun gəlir və xərcləri ilə bağlı göstəriciləri  açıqladı.  Nazir vurğuladı ki, Prezident İlham Əliyev tərəfindən təsdiq edilən “2019–2030-cu illər üçün Məşğulluq Strategiyası”nda müəyyən edilmiş hədəflərə uyğun olaraq, nazirlik tərəfindən əmək bazarının inkişafı, işsiz və işaxtaran şəxslərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi istiqamətində ardıcıl işlər görülmüş və bu tədbirlər davam etməkdədir. 

İşsizlikdən sığorta alanların əhatə dairəsi genişləndirilməsi üçün 5 milyon manat,  özünüməşğulluğa cəlb olunacaq şəxslərin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi  üçün 15 milyon manat, peşə hazırlığı sistemində beynəlxalq sertifikatlı mütəxəssis hazırlığı və idarəetmə və işçi heyətin fəaliyyətinin sertifikasiyasının həyata keçirilməsi, istehsalatda innovativ texnologiyaların tətbiqinin təşkili üçün 2 milyon manat və İşsizlikdən sığorta fondunun vəsaiti hesabına maliyyələşən sosial iş yerlərinin genişləndirilməsi üçün 1 milyon manat ayrılması nəzərdə tutulur.

Fondun gəlirlərinin büdcədən maliyyələşən təşkilatlar və büdcədən maliyyələşən təşkilatlarda işləyənlər üzrə 343,8 min manat azaldılması, eyni zamanda qeyri-büdcə sektoru üzrə 343,8 min manat artırılması nəzərdə tutulub. 

Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun 2020-ci ilin birinci yarımilliyi üçün xərcləri 2 milyard 395 milyon manat proqnozlaşdırılır. Əhaliyə ödənişlərin məbləği 2 milyard  296 milyon manat təşkil emişdir. Əmək pensiyalarının maliyyələşdirilməsi üçün sərf edilən vəsait 2019-cu ilin müvafiq dövrü üzrə faktiki xərclərə nisbətən 24 faiz çox olmuşdur. 

Əmək pensiyalarının təyinatının elektronlaşdırılması, saxta və əsassız pensiya işlərinin ləğvi, inzibati nəzarət tədbirlərinin və şəffaflığın təmin edilməsi nəticəsində əmək pensiyalarının nominal xərcləri üzrə 2018-ci ildə 26 milyon manat, 2019-cu ildə 104 milyon manat, 2020-ci ilin ilk altı ayında 55 milyon manat vəsaitə qənaət edilmişdir. İndeksasiya göstəriciləri tətbiq edildikdə son 2 ildə pensiya xərcləri üzrə qənaətin həcmi ümumilikdə 238 milyon manatdır. 

Aparılmış bu islahatlar nəticəsində ölkəmiz minimum pensiyanın məbləğinə görə MDB ölkələri arasında alıcılıq qabiliyyəti indeksi üzrə 1-ci yerdə, orta aylıq pensiyanın məbləğinə görə isə 2-ci yerə çıxmışdır.

Regional məsələlər komitəsinin  sədri  Siyavuş Novruzov, millət  vəkilləri Razi Nurullayev, Vüqar Bayramov və Fazil Mustafanın sənədlə  bağlı  fikirləri dinlənildikdən sonra  qanun layihəsi birinci oxunuşda  səsə  qoyularaq  təsdiq  edildi. 

Fasilədən  sonra  “İşsizlikdən sığorta fondunun 2020-ci il büdcəsi haqqında”  qanuna  təklif olunan dəyişikliklər də birinci oxunuşda müzakirə edildi. Sənədlə bağlı  fikirlərini  bildirən Tahir Mirkişili qeyd  etdi ki, Fondun gəlir və xərcləri artırılıb. 2020-ci il büdcəsinin gəlir və xərclərinin 151,2 milyon manat məbləğində təsdiq edilməsi təklif edilir.  Bu isə o deməkdir ki, cari ilin təsdiq edilmiş proqnozu ilə müqayisədə 23 milyon manat və ya 18 faiz çoxdur. Həyata keçirilən islahatlar nəticəsində əmək müqavilələrinin sayının və əmək haqqı fondunun artması da pandemiya şəraitində işsizlikdən sığorta fondunun gəlirlərinin əvvəlki göstəricidə saxlanmasına imkan vermişdir. 

İşsizlikdən Sığorta Fondunun büdcəsinin artması işsizliyə görə sığorta ödənişlərinin əhəmiyyətli şəkildə (5 milyon və ya iki dəfə) artmasına, peşə hazırlığı və əlavə təhsilin təşkilinə (əlavə olaraq 2 milyon manat), özünüməşğulluq tədbirlərinin təşkilinə (əlavə olaraq 15 milyon manat) əlavə imkanlar yaradacaqdır. 

Əmək və sosial siyasət  komitəsinin  sədri Musa Quliyev rəhbərlik etdiyi komitənin  layihə ilə bağlı rəyinin məqbul olduğunu diqqətə çatdırdı. Deputat Əli Məsimli də sənədlə bağlı fikirlərini bildirdi.

Sənəd  səsə qoyularaq  qəbul edildi. 

Sonra Musa Quliyev “Məşğulluq haqqında” qanunda dəyişiklik edilməsi barədə sənədi birinci oxunuşda şərh etdi. Bildirildi ki, qanunun 14 maddəsinə 48 dəyişiklik təklif olunur. Dəyişikliklərdə məşğulluğun əlçatanlığının təmin edilməsi, peşə hazırlığı, ictimai işlərə cəlb olunan əhalinin daha geniş təbəqəsini əhatə etməsi və digər məqamlar öz əksini tapıb. Qanunun 4-cü maddəsinə edilən düzəlişlərə əsasən, 8 istiqamət üzrə məşğul şəxslərin dairəsi və məşğul şəxslərin elektron reyestrinin yaradılması müəyyən edilmişdir. Keçən müddət ərzində Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi tərəfindən “Məşğul şəxslərin reyestri” yaradılmış və 25 elektron informasiya sistemi üzərindən bu kateqoriyadan olan şəxslərlə bağlı məlumatlar tam elektron şəkildə aidiyyəti dövlət orqanlarının elektron məlumat bazalarından əldə olunur. Bunu nəzərə alaraq, “Məşğul şəxslərin reyestrinin” formalaşdırılması ilə bağlı kağız daşıyıcıda məlumatların təqdim olunması ilə bağlı müddəalar ləğv olunur və müvafiq məlumatların müvafiq dövlət informasiya sistemlərindən əldə olunması təklif olunur. 

Sənədlə bağlı Milli Məclis Sədrinin birinci müavini, Hüquq  siyasəti  və dövlət  quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynli,  komitə  sədrləri Sadiq Qurbanov, Qənirə Paşayeva, millət  vəkilləri Nigar Arpadarai, Sabir  Rüstəmxanlı,  Vüqar Bayramov  fikir  və təkliflərini bildirdilər. 

Qanun layihəsi  səsə  qoyularaq birinci oxunuşda  təsdiqləndi. 

Sonra “İşsizlikdən sığorta haqqında” qanuna  edilən dəyişikliklər barədə məlumat verən Musa Quliyev dedi ki, ümumilikdə qanunun doqquz maddəsinə 20 dəyişiklik təklif olunur. Layihə işsiz şəxslərin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və işsizlikdən sığorta sisteminin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi məqsədi ilə hazırlanmışdır. Layihəyə əsasən, dövlət orqanının və ya hüquqi şəxsin ləğv edilməsi, işçilərin sayı və ya ştatların ixtisar edilməsi əsasında əmək müqaviləsinə xitam verilmiş şəxslər üçün sığorta stajı 3 ildən 1 ilədək azaldılır. 

Sığorta ödənişinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi ilə əlaqədar olaraq, ölkəmizdə müddətli əmək müqaviləsinin müddətinin bitməsi əsasında əmək müqaviləsinə xitam verilmiş şəxslər üçün də sığorta ödənişi hüququ yaradılması təklif olunur. Təklifə əsasən, sığorta ödənişinin təyin edilməsi üçün şəxsin müddətli əmək müqaviləsi üzrə ən azı 3 il fasiləsiz iş stajı olmalı, onun əmək müqaviləsinə Əmək Məcəlləsinin 68-ci maddəsinin 2-ci hissəsinin b) bəndinə uyğun olaraq xitam verilməlidir. Sığorta ödənişi şəxsin işsiz kimi qeydiyyata alındığı tarixdən 3 ay keçdikdən sonra ödəniləcək, bir şərtlə ki, bu müddət ərzində şəxs ona təklif edilmiş münasib işlərdən imtina edən şəxs olmasın. Sığorta ödənişi 3 ay müddətinə təyin ediləcək, minimum məbləğdə həyata keçiriləcək və təkrar sığorta ödənişinə yol verilməyəcək. Qeyd edilən mexanizm tətbiq olunacağı təqdirdə ilə ərzində 35-40 minədək işsiz şəxsin sığorta ödənişinə cəlb edilməsi mümkün olacaq. Eyni zamanda, layihədə işsizlikdən sığorta ödənişinin elektron təyinatı mexanizminin yaradılması təklif olunur. 

Bundan başqa, müxtəlif iqtisadi faktorlardan asılı olaraq, ölkədə əmək bazarında baş verən dəyişikliklərə bağlı məşğulluq tədbirlərinin çevik maliyyələşdirilməsi üçün İşsizlikdən sığorta fondunun büdcəsinin gəlir və xərcinin qanunla, gəlir və xərc istiqamətlərinin isə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən təsdiq edilməsi təklif olunur.

Qanun layihəsi  səsə qoyularaq  qəbul edildi. 

Milli Məclis Sədrinin birinci müavini, Hüquq  siyasəti  və dövlət quruculuğu komitəsinin sədri Əli Hüseynli İnzibati Xətalar Məcəlləsində dəyişiklik edilməsi haqqında qanun  layihəsini (birinci oxunuş) təqdim etdi. Bildirildi ki, Məcəllənin dispoziyasına (540-cı maddə) təklif olunan dəyişiklik  “Məşğulluq haqqında” qanuna  dəyişikliklə üzvi surətdə bağlıdır. Ailə, kəndli, fermer  təsərrüfatlarının üzvləri barədə məlumatların elektron kənd  təsərrüfatı  sistemində  yerləşdirilməsi, onların uçotunun aparılması, bələdiyyələr  üçün əlavə informasiya sisteminin yaradılması sahəsində pozuntuların inzibati məsuliyyət yaradan halları ilə bağlıdır.  

Qanun layihəsi  səsə qoyularaq  təsdiqləndi.

Bununla da Milli Məclis bugünkü  işini başa  çatdırdı.